161) KAŞGARLI MAHMUT VE DİVANÜ LÜGATİ’T- TÜRK
Yayin Tarihi 25 Mart, 2008
Kategori KAŞGARLI MAHMUD VE DİVANÜ LÜGATİ'T TÜRK, TÜRK DÜNYASI
KAŞGARLI MAHMUT VE
DİVANÜ LÜGATİ’T- TÜRK
Kaşgarlı Mahmud, 1008‘de dünyaya gelmiştir. Saciye ve Hamidiye Medreseleri‘nde tahsil gördükten sonra kendisini Türk dili tetkikatına vakfetmiştir. Bu amaçla Orta Asya‘yı boydan boya kat ederek Anadolu‘ya oradan da Bağdat‘a gitmiş, 1072 – 1073 yılları arasında hazırladığı meşhur kitabını Abbasi halifesine armağan etmiştir. Kitabın asıl nüshası bu gün Ayasofya Müzesi‘nde muhafaza edilmektedir. Kitabın Uygurca çevirisi ancak 1978‘de yapılabilmiştir.Mahmud, Kaşgar‘a dönmüş ve 1105‘de vefat etmiştir. Türklerin yaşadığı şehirleri, köyleri, obaları bir bir dolaşarak hazırladığı sözlük, İslâmiyet’ten önceki sözlü edebiyatımızı aydınlatan dev eserdir. 21. yüzyıl Türk asıllı Türkologlarca Türklük bilimi’nin (Türkoloji) başlangıcı kabul edilir.
Yazılış gayesi, Araplara Türkçeyi öğretmekten çok, Türkçenin Arapça ile koşu atları gibi yarış edeceğini, Türk dilinin zenginliğini, her duygu ve düşünceyi anlatmaya elverişli olduğunu ispat etmek içindir. Türkçenin zengin gramer özelliklerini ilk ve en çarpıcı biçimde yansıtıyor.
Kaşgarlı Mahmut, iyi silah kullanan bir asker olmakla beraber, dilimizi, ulusal kültürümüzü, yurt sevgisini her şeyin üstünde gören ilk büyük dil bilginimizdir. Kitabının önsözünde şu ilgi çekici tümceler zer almaktadır:
“Türk‘ün, Türkmen‘in, Oğuz‘un, Çigil‘in, Yagma‘nın Kırgız‘ın lisanlarını ve kafiyelerini tamimiyle zihnimde nakşettim. Bu hususta o kadar ileri gittim ki, her taifenin lehçesi bence en mükemmel surette elde edilmiş oldu… Türk dili ile Arap dilinin at başı beraber yürüdükleri bilinsin diye…“
Ayrıca: “Türk dilini öğrenmek çok gerekli bir iş olur...”
“Türk Sözlüğünün Divanı” anlamına gelen Kitâbü divân-i lûgat it-Türk (Divânü Lügati’t-Türk) adlı Kaşgârlı Mahmut’un bu eseri, yalnız bir sözlük değil; İslâm’dan öncesi Türk edebiyatını, tarihini, coğrafyasını, folklorunu, mitolojisini aydınlatan ansiklopedik niteliktedir.
11. yüzyıl hemen bütün İslâm ülkelerinde Türklerin egemen olduğu bir dönemdir. Karahanlılar devletinin, özellikle Büyük Selçuk İmparatorluğu‘nun askerlikçe ve uygarlıkça en parlak zamanı bu dönem içerisindedir. O tarihlerde Türklerin egemenliğindeki uluslar dilini öğrenmek ihtiyacını duyuyorlardı. Divânü Lügati’t-Türk yabancılara Türkçeyi öğretmek amacıyla 1073 -1077 tarihleri arasında Bağdat‘ta yazılmış bir sözlüktür.
Türk sözcüğünün kuvvet, güç, kudret anlamı taşıdığını bize ilk bildiren Kaşgârlı Mahmut’tur.
Divânü Lügati’t-Türk‘teki sözcüklerin anlamları Arapça olarak yazılmıştır. Türkçe 7500 sözcüğün Arapça karşılığı verilirken, sav denilen âtasözleri, sagu denilen ağıtlar, koşuk denilen şiirler, destan parçaları alınmıştır. Sözcüklerle ilgili bol bol seci, mesel, hikmet, şiir, efsane; tarih, coğrafya; halk edebiyatı folklor bilgi ve örnekleri verilmiş; dilbilgisi kuralları ortaya konulmuş; Türkoloji‘nin sağlam temelleri atılmıştır. Türkologların görüşü : Göktürk Yazıtları ile Kitâbü divân-i lûgat it-Türk, Türklük için büyük kazanç olmuştur.
Hamirler diye çağrıldığını, bunun Oğuzların Emir yerine Hemir demelerinden kaynaklandığından bahsetmektedır. Kendisinin verdiği bu bilgilerden Karahanlı ailesinden olduğu öğrenilmektedir. Ünlü kitabını 1070’de tamamladığı ve bu tarihte yaşının da bir hayli ileri olduğu düşünülerek 11.yüzyıl da yaşamış olduğu tahmin edilmektedir.İyi öğrenim görmüş, İslâmiyet’le ilgili bilimsel çalışmaları yakından izlemiştir. Arapça ve Farsça‘yı da çok iyi öğrenmiştir. Türklerin bulunduğu bölgeleri gezmiş , ana dili olan Türkçenin bütün diyalektlerini yerlerinde öğrenmiş, geleneklerini göreneklerini yakından izlemiştir. Bütün Sirderya (Seyhun) kıyılarını dolaştığından kitabında söz etmektedir. Kitabında belirttiğine göre, ailesi Kaşgar’dan Irak’a göç etmişti. Melikşah‘ın (1072-1092) eşi Terken Hatun‘un maiyetinde pekçok Kaşgarlı, bu dönemde Irak’a gelmişti. Mahmut’un ailesinin de bunlarla birlikte gelmiş oldukları düşünülebilir. O sıralarda Irak İslâm Dünyası’nın en önemli kültür merkezlerinden biri idi. Bu nedenle bilimle uğraşanların buraya gelmek istemeleri doğaldı. Ayrıca Bağdat bu dönemde Türk nüfuzu altına girmiş ve halifeleri ayakta tutan da buradaki Türklerdi.
Divân-ı Lügati’t-Türk ` te bulunan harita 11.yy. Türk boyların dağlımını veriyor
Yorumlar
“161) KAŞGARLI MAHMUT VE DİVANÜ LÜGATİ’T- TÜRK” yazisina 7 Yorum yapilmis
Yorum yap
Sn. Genelağ Yöneticisi, Ankara, 13.01.2009
Verdiğiniz çok aydınlatıcı bilgilereden faydalandık, SİZE ve ekibinizde olanlara teşekkürler.
VI.TDK da alınan öneriye göre TÜRKÇE’mizin DÜNYA DİLİ olması çalışmaları karınca kararınca yapmaktayız.
Bildiğiniz gibi, UNESCO’ da dünya dilleri
900 000 sözcüklü, Türkçe’miz TDK son yayınına göre 110 000 arada 9 kat eksiğimizi her meslekten bilimcilerimizin geliştirmrsi gerekmektedir.
TÜRK DÜNYASI Mimarlık Şehircilik II.Kurultayı’nda TÜRKSOY’da kapanış oturumunda alınan karara göre;
III.Kurultay Karakistan’da 2010 da yapılacak ve bu tarihe kadar YAPI TERİMLERİ Mimarlık,Şehircilk
Bütün Mühendislik ve Güzelsanatlar dallarının
TÜRKÇE terimleri sözlüğü hazırlanması gerekmektedir. Bu büyük iş yalnız TDK bırakılmadan Yüksek Öğretici Bilimciler, Meslek Oda Birlikleri, her aydının katkısıyle olmazmı?
Acaba SİZİN sitenizle bu konuda işbirliği yapabilir veya SİZİN yardımınızla http://www.tsodb.org
Genelağı açabilir ve bu konuda çalışmaları derleyebilirmiyiz?
Yeni yılda işbirliği ve başarı dileklerimizle
selam ve saygılarımızı sunarız.
Mustafa GÜRBÜZ, Mimar Yazar,
http://www.orkun.com.tr http://www.anayurtgazetesi.com
TSODB=Türkçe Sevenler ORKUN Dünya Birliği,Başkanı
GTK=Gönüllü Toplum Kuruluşu
Atatürk Blv.Esat AKAY Cd. 25 / 9 TR06700 Ankara
Tel.:0 312 4177810 Bg.:4407122 Cep:05364968799
ÖNCE SALAMLAR!BEN BAKU DEVLET UNVERSİTESİNDE TURKOLOJİ DALİNDA MASTR YAPMAKDAYİM .BİR YİL ONCE DE KASHGARLİ MAHMUTUN DİVANU LUGAT İT TURK ESERİNDE TOPONİMLER(YER İSİMLERİ)MEVZUSUNDA DİPLOMA YAPTİM.
1.ESER TURKCEYE TERCUME EDİLDİYİ ZAMAN İSMİ “TURK DİLİLERİ LUGATİ(VE YA SOZLUYU)DİVANİ” SHEKLIN DE TERCUME EDILMELIDIR.
2.”AZERBAYCAN”ISMI “AZERABADKAN” SHEKLINDE DEYIL,”ADERBADKAN”(YANI,DAGLARI COK OLAN YER)SHEKLINDE TRANSKRIPSIYA EDILMELIDIR….
TESHEKKURLER
bu gün kaşkarlı mahmudu sunduk çok heycanlıydım bu siteden yardım aldım.iyiki ayrıntılı bilgiler vardı.öğretmenimiz çok beğendi.ama bir sorun vardı slayt yoktu ama kendimiz yaptık çok güzel olmuştu.kaşkarlı mahmutla aradıgım herşey vardı.size teşekkür ederim
herkese tavsiye ederim bu siteyi
bence kaşgarlı mahmut ve divan-ı lügat-it çok nönemlidir çünkü;geçmiş zamana bakarak ve örnek alınacak kişileri örnek alarak yaşamalıyız.birde bana bunu halk kültürü öğretmeni elif hoca ödev verdi……..
bence de ben derya yanık’a katılıyorum herkez bu siteye girerek araştırma yapsın……………………………
Emeklerınızden dolayı sızı kutlarım turkcenın gelıstırılmesı adına gercekten daha çok gayretli olmamız gerektiğine inanıyorum. Ben yurt dışında yaşıyan biri olarak bunun eksikliğini her geçen gün daha fazla hissetmekteyim. selam ve sevgilerimle.