342) “de, da” Nasıl Yazılmalı?

Yayin Tarihi 24 Mart, 2017 
Kategori TÜRKÇE

“de, da” Nasıl Yazılmalı?

image001

————————————————————————–

Yazımlarda sıkça yapılan bir yanlış, “de” ve “da” eklerinin kullanımında olmaktadır. “de” ve “da” cümle içinde iki şekilde yazılır:

1)    Bağlaç olan

2)    Durum(hâl) bildiren

 

1)    Bağlaç olan “de, da” nasıl yazılmalı?

“de”, ayrı yazılır; kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne göre büyük ünlü uyumuna uyar:

Örnek:

Annem de geldi.  Babam da geldi.

Ses uyumuna göre “de” veya “da” bağlacı kullanılır.

 

Bağlaç olarak kullanılması gereken “de”, kelimeye eklenerek yazılırsa anlam bozukluğu oluşur:

Örnek:

Ben de oynayacağım. (Oynamak isteğimi bildiriyorum. Doğru yazılım)

Bende oynayacağım. (Sanki benim üzerimde oyun olacak. Yanlış yazılım)

 

Bağlaç olan ”de, da”, hiçbir zaman “te, ta” şeklinde yazılmaz:

Örnek:

Çiçek de sevgi ister. (Doğru)

Çiçek te sevgi ister. (Yanlış)

Bakkalda kibrit de, çakmak da yoktu. (Doğru)

Bakkalda kibrit te, çakmak ta yoktu. (Yanlış)

 

“de” ve “da” bağlacı, “dahi, bile” kelimelerinin karşılığını vermektedir.

Örnek:

Çiçek dahi sevgi ister. Çiçek bile sevgi ister.

 

2)    Durum (hâl) bildiren “de, da” eki nasıl yazılmalı?

“de, da” kelimeye bitişik yazılır. Ünlü uyumu olur.

Örnek:

Ben de bu konuda düşünüyorum.

Bu cümlede bir tane “dahi” anlamında bir “de” var, bir tane de “bulunma durumu” anlamındaki “-da” eki var ve cümlede yazım hatası yok. Şimdi o iki ekten birini çıkaralım:

“Ben de bu konu düşünüyorum.”

“Konuda” kelimesindeki “-da” ekini çıkarınca anlam bozuldu, cümle anlaşılmaz hale geldi. Diğerini çıkaralım:

“Ben bu konuda düşünüyorum.”

Cümlenin anlamı biraz değişti ama cümle anlaşılmaz hale gelmedi.

Kural şudur: Cümleden “de”yi çıkardığınızda anlam bozuluyorsa bitişik yazmalısınız; bozulmuyorsa -ama belki biraz değişiyorsa- ayrı yazmalısınız.

Sert ünsüzle biten kelimelere eklenen “-de” eki “-te,-ta” şeklinde yazılabilir:

Örnek:
Bu saatte kimseyi bulamayız.
Dolapta biraz peynir vardı.

Bağlaç olarak “de, da” ses uyumuna uygun olsa da “te, ta” şeklinde yazılmaz.

Ek olarak “de, da” ise, ses uyumuna göre “te, ta” şeklinde yazılır.

“Türkçe düşün, Türk’çe yaşa”

YILMAZ KARAHAN

 

Paylaş:

Yorumlar

Yorum yap