867) İstanbul’un Fethinin Manevi Mimarları
Yayin Tarihi 29 Mayıs, 2015
Kategori TÜRK DÜNYASI
İstanbul’un Fethinin Manevi Mimarları
Fatih Sultan Mehmed, devrin en büyük âlimlerinden dersler alarak, kudretinin şuurunu taşıyan, ne istediğini bilen hakikî bir devlet adamı olarak yetişti. Onun, “İstanbul’un fethine değil, zamanımda Akşemseddin gibi bir âlimin bulunduğuna sevinirim” sözü, mâna erlerine verdiği değeri ve dayandığı güç kaynaklarını ifade eder.
Şüphesiz İstanbul fethinin en büyük manevî mimarı “İstanbul muhakkak fethedilecektir. Bu fethi yapacak kumadan ne güzel kumadan ve onun askerleri ne güzel askerlerdir” diye buyuran Resulullah efendimizdir.
Gerçekten Hazreti Peygamber’in bu hadisinde vuku bulacağı müjdelenen, hükümdar ve askeri övülen fethi mübin için, daha İslâm’ın ilk asrından itibaren çeşitli teşebbüslerde bulunulmuş. Hadis-i şerifteki “Ni’mel emir” (ne güzel hükümdar) ve “ni’mel-ceyş” (ne güzel asker) olmak için âdeta yarışılmıştır.
İlkini II. Emevî halifesi Yezid bin Muaviye’nin başlattığı, 669 baharındaki muhasaraya. Hazreti Peygamber’in bayraktarı Ebâ Eyyubü’l-Ensarî de katılmış ve İstanbul surları önünde şehid düşmüştür. Bu büyük sahabi, vefat etmeden önce nâaşının mümkün olduğu kadar ileri götürülmesini ve Hıristiyan toprağında gömülmesini vasiyet etmiştir. Böylece hadislerle kudsiyet kazanan İstanbul’un dinî ehemmiyeti, Ebâ Eyyub’un mezarından sonra daha da artmıştır.
Nitekim bu seferle başlayan kuşatmalar, asırlarca pek çok İslâm devleti tarafından devam ettirilmiş ve İstanbul Müslümanların kızıl elması olmuştur.
Nihayet bundan 558 yıl önce, Osmanlı Sultanı II. Mehmed, teknik ve askerî alanlarda gösterdiği üstün başarılarla, bin yıllık Bizans devletine son verip, İstanbul’u yeni payitaht olarak Türkler’e kazandırmıştır.
İstanbul’un fethi nasıl gerçekleşti denildiğinde, şüphesiz güçlü surları sarsan ve yıkan şahî toplar, dehşet verici yürüyenler kuleler günümüzde dahi akıllara durgunluk verecek bir şekilde karadan yürütülen gemiler, nihayet Fatih’in dehâsı ve Osmanlı askerinin sınır tanımaz cesareti hatırlanır ve ifade edilir. Ancak bir de ortada görülmeyen ve çok uzun zaman alan hazırlıklar devresi vardır ki, bu dönemin de iyi idrak edilmesi gerekmektedir. Çünkü hiçbir başarı zahmetsiz ve kolay kazanılmaz. Bu itibarla, şehzade Mehmed’i 21 yaşında İstanbul’un fatihi sıfatını kazanmaya hazırlayan hocaları üzerinde önemle durmak gerekir.
Sultan II. Murad
Altıncı Osmanlı padişahı ve Şehzade Mehmed’in babası. Her İslâm hükümdarı gibi, onun da kalbi, İstanbul’u fethetmek ve Hazreti Peygamber’in müjdesine kavuşmak aşkıyla yanıyordu. Bu maksatla, 1422 yılında şehri kuşatacak, fakat Anadolu beyliklerinin isyanları sebebiyle teşebbüsü yarım kalacaktır.
Rivayete göre Murad Han, devrin büyük âlimi Hacı Bayram-ı Veli’den İstanbul fethinin kendisine nasip olması için dua istedi. Hacı Bayram-ı Veli ise “Padişahım o mübarek fethi ne sen ne de ben göremeyiz” dedikten sonra, o sırada dışarıda oynamakta olan çocuk yaştaki Mehmed’i işaret ederek. “İşte bu çocuk ile bizim Köse (Akşemşeddin) görürler” demişti.
ll.Murad Han, belki de bu müjde sebebiyle, oğlu Mehmed’in eğitimine özel bir itina gösterdi; devrin en kıymetli hocalarından dersler aldırdı. Onu 1443 yazında, henüz 12 yaşında iken idarî işlerde tecrübe kazanması için Manisa’ya vali olarak gönderdi. Ertesi sene, Osmanlı tarihinde görülmemiş bir uygulamayla, saltanattan çekilerek oğlunu tahta oturttu. Böylece, onun her bakımdan bu büyük müjdeye kavuşacak hale gelmesine, bilgi ve beceri kazanmasına yardımcı oldu. Bilahare gelişen olaylar sebebiyle tekrar idareyi ele alan Murad Han, gerek Anadolu ve gerek Balkanlar’ da sulh ve sükunu da sağlayarak, oğlu Mehmed’e İstanbul fethine giden yolu açtı.
Molla Yegân
Gençliğinde Aydın ilinde öğrenimine başlayıp Molla Fenari’nin yanında yetişmiş ve Bursa’da çeşitli medreselerde müderrislik etmiştir. Hanefî mezhebi fıkıh alimlerinin büyüklerindendir. Molla Fenari’nin vefatından sonra başmüderris ve Bursa kadısı oldu. II. Murad Han, bu kıymetli ilim adamını çok sever ve ona sık sık ihsanlarda bulunurdu.
Şehzade Mehmed’in ilk hocası olduğu rivayet edilen bu değerli âlim müstakbel taht sahibine uzun zaman ders vermiş ve çağının en gerekli bilgilerini en üst seviyede öğretmiştir. 1457 yılında Bursa’da vefat ettiği sanılan Molla Yegân’ın kabri Yıldırım İmareti yanındadır.
Molla Husrev
XV. asrın ikinci yarısı içinde yetişen Molla Husrev, şehzade Mehmed’in ikinci hocası olup, fıkıhta en yüksek ilim adamlarındandır. Bursa’da müderrislik yapmış, Edirne kadılığında bulunmuş ve Sultan II. Mehmed’in ilk hükümdarlığında kazasker tayin olunmuştur.
ll.Murad’ın yeniden tahta geçmesi üzerine, o da kendi isteği ile kazaskerler ayrılarak, şehzade ile birlikte Manisa’ya gitmiştir. Bu büyük âlimin ilminden çok istifade eden Fatih, kendi tabirince ona!.. “Zamanın İmam-ı Azamı” diye hürmet eder, hatta camide karşılaşsalar ayağa kalkardı.
1480 yılında İstanbul’da vefat eden Molla Husrev’in kabri Bursa’da, Emir Sultanın doğusunda, kendi yaptırdığı medresenin bahçesindedir.
Molla Güranî
Osmanlı Devletinin beşinci şeyhülislâmıdır. Suriye’nin Güran kasabasına bağlı bir köyde doğdu ve buraya nisbetle Gürani olarak anıldı.
Bağdad, Diyarbekir, Hayfa ve Şam’da meşhur âlimlerden ilim tahsil eden Molla Güranî, hadis ve fıkıh ilimlerinde otorite olarak yetişti. Kahiredeki medreselerde ders verirken, Molla Yegan ile tanıştı. Bu olgun ve ciddi âlimi çok beğenen Molla Yegân, ona birlikte Anadolu’ya gitmelerini teklif etti. Böylece Bursa’ya geldiler.
Molla Yegân. II. Murad Han’ın huzuruna çıktığında. “Gezip gördüğün yerlerden bize ne hediye getirdin?” sualine muhatap kalmıştı. Bunun üzerine, dışarda hazır bekleyen Molla Güranî’yi içeri aldı ve “Tefsir, hadis ve fıkıh ilminde iyi yetişmiş bu âlimi getirdim” diyerek takdim etti. Molla Güranî ile görüşen padişah da, ciddiyetine ve ilmine hayranlık duyduğu bu büyük zâtı, oğluna hoca tayin etti.
Bilgi kayıtsızlığına karşı asla müsamaha tanımayan Molla Güranî’nin ilk derse elinde bir değnekle girdiği ve şehzadenin hayreti karşısında “okumakta gevşeklik gösterirse padişah babasının emriyle buna müracaat edeceğini” söylediği rivayet edilmektedir.
Sultan Mehmed, tahta çıkışı sırasında, bu çok takdir ettiği ve sevdiği hocasına vezirlik teklifinde bulunmuş, ilmi bırakıp ikbale ayak basmaktan her zaman çekinmiş olan Güranî ise “Bunca beyler vezirlik için çalışırlar, onların ümidlerin kırmak doğru olmaz” diyerek kabul etmemiştir.
1488 yılında İstanbul’da vefat eden Molla Güranî’nin kabri, Aksaray-Topkapı arasındaki kendi yaptırdığı Camii’nin önündedir.
Akşemseddin
Halk arasında Ak-Şeyh olarak tanınan Akşemseddin, H. 792 (M. 1390) yılında Şam’da doğdu. Ulema ve şeyhlerden meydana gelen nesebi, Hazreti Ebu-bekir’e kadar uzanmaktadır. Din ilimleri yanında tıp tahsilini de tamamlayarak tabib-i ebdân oldu. Tıp tarihinde mikrop fikrini ilk defa ortaya atan Akşemseddin, hastalıkların bu yolla bulaştığını belirtmiştir.
Seyhi Hacı Bayram-ı Velinin işareti üzerine şehzade Mehmed’in eğitimi ile ilgilenen Akşemseddin, ona özellikle tasavvuf dersleri vermiştir. Akşemseddin 1459-1460 yılında Bolu’nun Göynük ilçesinde vefat etmiştir.
Molla Ayas, İbnü’t-Temcid, Çele bizâde Abdülkadir, Molla Hasan Samsunî, Sinanüddin Yusuf, Hocazâde, Ali Tusî ve Bursalı Ahmed Paşa Sultan II. Mehmed’in diğer meşhur hocalarıdır.
“Ya ben Bizans’ı alırım…”
Adı geçen hocalardan güzel bir eğitim ve terbiye gören şehzade Mehmed matematik, hendese, hadis, tefsir, fıkıh, kelam ve tarih ilimlerinde en iyi bir şekilde yetişti. Arapça, Farsça, Latince, Yunanca, Sırpça ve İbranice’yi öğrendi. Top dökümcülüğü sanatında uzman oldu.
Tarih ve Coğrafya alanında kendini yetiştirip, geçmiş hükümdarların başlarından geçenleri öğrenerek tecrübe kazandı. Dünya cihangirlerinin hayatlarını dikkatle inceleyerek bunların doğru ve yanlış hareketlerine hakkıyla vâkıf oldu ve onların tecrübelerinden istifade etti. Ayrıca, seçme subaylardan ok atmayı, kılıç kullanmayı, ata binmeyi ve her çeşit savaş usûlünü öğrendi. Böylece saltanatının daha ilk günlerinde, kudretinin şuurunu taşıyan ve istediğini bilen hakikî bir devlet reisi olarak ortaya çıktı.
Nitekim 54 gün devam eden İstanbul kuşatması sırasında karşılaştığı hadiseler karşısında gösterdiği tavırlar, aldığı bu yüksek eşitimin bir semeresidir.
Daha kuşatma hazırlıkları devresinde. Rumeli hisarının yapımını engellemek için gelen Bizans elçilerine şöyle diyordu:
“Gidiniz, efendinize söyleyiniz ki, şimdiki Osmanlı padişahı kendinden öncekilere hiç benzemez. Benim kudretimin eriştiği yerlere imparatorunuzun hayalleri bile yetişemez.”
Kuşatmanın son günlerinde ise, Bizans İmparatoru Konstantin yeni bir barış teklifinde bulundu. Kuşatmanın kaldırılması ve sadece İstanbul’un kendisine bırakılması kaydıyla, en ağır şartları kabule ve her fedakârlığı yapmaya hazır olduğunu bildiriyordu. Padişah ise kararını şu cümle ile elçilere anlattı:
“Ya ben Bizans’ı alırım, ya Bizans beni!..”
Fatih’in güç kaynakları
İşte kuvvetli bir iman, azim ve irade sahibi, temkinli ve verdiği kararı mutlak surette tatbik eden bir şahsiyet olan Sultan II. Mehmed 24 Mart 1453 Cuma günü muhteşem ordusu ve muazzam topları ile Edirne’den İstanbul’a doğru harekete geçti. Yanında Akşemseddin, Molla Güranî, Akbıyık Sultan ve müridleriyle beraber devrin diğer tanınmış şeyhleri de vardı. Bu mâna erleri arasında Akşemseddin’in bulunması, gerek padişahın, gerek ordunun maneviyatını yükseltmiştir. Akşemseddin’in, uzayan kuşatmanın en sıkıntılı anlarında, zaferin yakın olduğu müjdesiyle sabredip gayret göstermesi için Sultan Mehmed’e söylediği sözler ve yazdığı mektupların etkisi, fethin gerçekleşmesinde şahî topların payından daha az değildir.
Fatih Sultan Mehmed’in fethin hemen akabinde Akşemseddin için söylediği şu sözler, onun şahsında, bu mâna adamlarının kıymetini göstermekledir.
“Bende gördüğünüz bu sevinç ve mutluluğu İstanbul’un fethine sevinir sanmayın. Zamanımda Akşemseddin gibi bir alimin bulunduğuna sevinirim.”
Fatih, bir şiirinde ise, güç ve kuvvet kaynaklarını şu ifadelerle göstermektedir.
Fazl-ı Hakk u himmet-i cünd-i ricâlullâh ile
Ehl-i küfrü ser-te-ser kahr eylemektir niyetim
Enbiyâ vü evliyaya istinâdım var benim
Lûtf-ı Hak’dandır hemân ümmîd-i feth u nusretim.
Prof. Dr. Ahmet ŞİMŞİRGİL
http://akademikperspektif.com/
Yorumlar
Yorum yap