74) ZEKA NEDİR? KAÇ TÜR ZEKA VARDIR?

Yayin Tarihi 28 Kasım, 2008 
Kategori SOSYAL

image00151.jpg

Kavramlar ve algılar yardımıyla soyut ya da somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayabilme, soyut düşünme, muhakeme etme ve bu zihinsel işlevleri uyumlu şekilde bir amaca yönelik olarak kullanabilme yetenekleri zeka olarak adlandırılmaktadır.

Zekanın farklı tanımlarının olmasına karşılık zekaya ilişkin kuramların tümü zekanın geliştirilebilecek bir kapasite ya da potansiyel olduğu ve biyolojik temellerinin bulunduğu noktalarında birleşir. Buna göre zeka, bireyin doğuştan sahip olduğu, kalıtımla kuşaktan kuşağa geçen ve merkez sinir sisteminin işlevlerini kapsayan; deneyim, öğrenme ve çevreden kaynaklanan etkenlerle biçimlenen bir bileşimdir.

Hangi zeka türüne sahipsiniz?  

Eskiden tek zeka kavramından bahsedilirken bugün 8 farklı zeka türü olduğu kabul ediliyor. Peki siz hangi zeka türüne sahipsiniz? İşte 8 farklı zeka türü…

1- Sözel zeka:
Kelimeleri etkili kullanma yeteneğidir. Dinleyerek öğrenmeyi sever, duygu ve düşüncelerini sözel ifadelerle aktarırlar. İyi yazarlar, iyi anlatırlar, kitap okumayı, kelime oyunları severler. Kavramlarla ve kelimelerle düşünürler. Sözel zekaya sahip insanlar daha çok yazar, gazeteci ve politikacı olurlar.

2- Sayısal zeka:
Sayısal zekası yüksek olanlar sebep-sonuç ilişkisi kurmayı, “neden” demeyi severler, çok soru sorarlar. Olayları kategorize ederek bağlantılar kurmaya kafa yorarlar. Hesap yapmayı, bir makineyi söküp nasıl çalıştığını görmeyi severler. Nedenini bilmediği şeyi fazla akılda tutamazlar. Bilim adamı, matematikçi ve bilgisayar programcısı olma ihtimalleri yüksektir.

3- Görsel zeka:
Görsel zekası yüksek olanlar işittiklerini değil de, gördüklerini akıllarında daha iyi tutarlar. Film ve slayt gösterileri eşliğinde öğrenmeyi severler. Hayal dünyaları geniştir. Resimli kitaplara, sanatsal etkinliklere yatkındırlar. Renklere çok hassastırlar. Mimar, fotoğrafçı ve dekoratör olabilirler.

4- Müzik zekası:
Ritim, nota, ses tonu, ahenk, melodi gibi müziksel unsurlara aşırı duyarlıdırlar. Müziksel unsurları hemen fark ederler, değerli bulurlar ve ifade ederler. Nota, solfej bilmeseler bile, melodileri hemen akılda tutarlar. Müzik eşliğinde çalıştıklarında öğrendiklerinin kalıcılığı artar. Tempo tutma, mırıldanma, ıslık çalma, eşlik etme, müzik dinleyerek kitap okuma sevdikleri şeylerdir.

5- Bedensel zeka:
Bir sorunu çözmek, bir model oluşturmak, bir şeyler üretmek için bedenlerini, ellerini, parmaklarını kullanabilme gücüdür. Bedensel zekası yüksek olanlar, duygu ve düşüncelerini dokunarak, hareketlerle anlatmada beden dilini kullanmaya çok yatkındırlar. Koşmayı, zıplamayı, mimik ve jestleri kullanmayı, bir yerler inşa etmeyi çok severler. El becerileri iyidir, tamir işlerini çok rahat yaparlar. Başkalarının mimik ve jestlerini kolayca taklit ederler. Sporcuların, aktörlerin, heykeltıraşların çoğu bedensel zekası yüksek olan insanlardır.

6- Sosyal zeka:
Çevresindeki insanların duygularını, isteklerini, ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme ve karşılaştırma gücüdür. Sosyal zekası yüksek olanlar, insanları tanıma konusunda çok başarılıdırlar. Liderlik özellikleri vardır. Yüz ifadelerine ve seslere, insanlardaki farklılıklara duyarlıdırlar. Yüzleri çok iyi okurlar. Analiz etme, yorumlama ve değerlendirme kapasiteleri yüksektir. Sözlü ve sözsüz iletişimde yetenekleri üstündür. Organize etmeyi, lider olmayı, başkalarına yardım etmeyi, empatik iletişimi ve öğretmeyi severler. Genellikle danışman, öğretmen ve siyasi lider olurlar.

7- İçsel zeka:
Kendi ile ilgilenme, kendini tanıma, güçlü zayıf taraflarını fark etme yeteneğidir. Kim olduğu, neyi yapmak istediği, nelere yönelmesi gerektiğini, nelerden uzak durması gerektiğini bilme kapasitesidir. Bir şeyi düşünürken kendi duyguları, ilgisi, ihtiyaçları ve istekleriyle amaçlarını bağdaştırmaya çalışırlar. Bağımsız olma, kendilerini açık ve net dile getirme, olaylardan ders almaya yatkındırlar. Psikolog olmaya yatkındırlar.

8- Doğal zeka:
Çevre, doğa olayları, ekolojik unsurlara aşırı duyarlıdırlar. Düşünürken doğa formları, hayvan-bitki figürleri ile düşünürler. Hayvan beslemeyi, doğayı, toprakla uğraşmayı önemserler. Mevsimler, iklim olayları ile ilgilenirler. Hava tahmin konularına ilgi duyarlar

Üstün Zeka Nedir?

Zeka dağılım eğrisinin bir ucunda zeka geriliği gösteren kişiler yer alırken diğer ucunda ise üstün zekalı kişiler yer almaktadır. Toplumu oluşturan kişilerin ancak %2’lik bir bölümü 130 ve üstündeki IQ derecesine sahiptir. IQ derecesi 140’ın üzerine çıkıldığında bu oran % 0.2 ye düşmektedir.
Üstün zekalıların tipik örnekleri onları sakar, utangaç, sosyal açıdan akranlarıyla uyumsuz gibi gösterse de bir çok araştırma onların tam tersine bir çok şeyi ortalama insandan çok daha iyi yapabilen, iyi uyumlu, sevilen kişiler olduğunu ortaya koymuştur.

Lewis Terman tarafından yapılan ve 1920 yılında başlatılan bir çalışma halen devam etmektedir. Bu çalışmada IQ derecesi 140’ın üzerinde olan 1500 üstün zekalı çocuktan oluşan bir grup 60 yıl boyunca düzenli aralıklarla takip edilmektedir. Başından itibaren bu gruptaki kişiler fiziksel, akademik ve sosyal açıdan, normal akranlarına göre daha ileride olmuşlardır. Genellikle daha sağlıklı, daha uzun, daha ağır ve daha kuvvetli oldukları gözlenmiş, okulda daha başarılı olmuşlar ve normal kişilere göre daha iyi sosyal uyum sergilemişlerdir. Bütün bu avantajlar, kariyer başarısına dönüşmüş, bu kişiler normal insanlara göre daha çok ödül almış, daha fazla maddi gelir elde etmiş, sanat ve edebiyata daha fazla katkıda bulunmuşlardır. Örneğin bu gruptaki kişiler 40 yaşına geldiklerinde, toplam olarak 90 kitap, 375 oyun ve kısa hikaye, 2000 makale yazmışlar, 200 üzerinde patente imza atmışlardır. Hepsinden önemlisi bu kişiler hayattan tatmin olduklarını diğer kişilere göre daha fazla belirtmişlerdir.

Bu çalışma diğer yandan, üstün zekalı olmanın her zaman başarılı bir grafik çizmeyi garantileyemeyeceğini de göstermiştir. Terman’ın incelediği grupta bazı önemli başarısızlıklara da rastlanmıştır. Başka çalışmalardan da anlaşıldığı üzere üstün zeka her alanda düzgün bir dağılım göstermemektedir. Yüksek IQ derecesine sahip bir kişinin akademik konularda ille de başarı göstermesi gerekmemekte, ancak konulardan bir veya bir kaçında olağandışı bir üstünlük sergileyebilmektedir. Yüksek bir IQ derecesi, her şeyde başarı anlamını kesinlikle taşımamaktadır.

IQ Nedir?

İlk zeka testlerinin dayandığı nokta, belirli işler veya test elemanları üzerindeki performansın yaş ile birlikte arttığı, ve bu performansın belirli bir yaş grubunda yer alan daha zeki kişilerin daha az zeki kişilerden ayırt etmede kullanılabileceği varsayımıydı. Alfred Binet’in bu prensipten yola çıkarak, hazırladığı ilk zeka testi, düşük zeka seviyesindeki çocuklara daha iyi bir eğitim sağlayabilmek üzere onları tespit edebilmeyi amaçlıyordu.

Binet, bu zeka testlerini öğretmenleri tarafından ileri ya da geri olarak nitelendirilen aynı yaştaki çeşitli öğrenciler üzerinde uygulamaya başladı. Eğer bir problem ya da iş, ileri olarak nitelenen çocuklar tarafından yapılabiliyor ama geri çocuklar tarafından yapılamıyorsa, bu soru o yaş için test maddesi olmaya uygun kabul ediliyordu, diğer durumda ise test maddesi olarak göz önüne alınmıyordu. Bu işin sonunda Binet, aynı yaştaki ileri ve geri grupları ayırt etmek üzere bir çok sorudan oluşan testler elde etmiş oldu.

Binet testinde, test uygulanan çocukların zeka yaşlarını göstermek üzere bir sayı kullanılıyordu. Zeka yaşı, uygulanan testte aynı puanı alan çocukların ortalama yaşına karşılık gelmektedir. Örneğin, 10 yaşındaki bir çocuk testten 45 puan aldıysa, ve bu puan 8 yaşındaki çocukların ortalama puanına karşılık geliyorsa, bu durumda bu çocuğun zeka yaşını 8’dir. Benzer şekilde 14 yaşındaki bir çocuk eğer testten 88 puan aldıysa ve bu puan 16 yaşındaki çocukların ortalama puanıysa, bu durumda bu çocuğun zeka yaşı 16 demektir.

Öğrencilere bu şekilde bir zeka yaşı verilmesi, onların aynı yaştaki diğer çocuklara göre nasıl olduklarını gösteriyordu, ancak böyle bir sayı aynı yaşta olmayan kişilerin zeka derecelerini karşılaştırmakta problem yaratıyordu. Dolayısıyla, zeka derecesini belirlemek üzere zeka yaşı yerine, zeka bölümü, yani IQ (Intelligence Quotient) olarak adlandırılan bir değer kullanılmaya başlandı. IQ, zeka yaşının, doğum tarihine göre belirlenen gerçek yaşa bölümünün yüzle çarpılmasıyla elde edilmekteydi. Yani;

IQ= (Zeka Yaşı/Gerçek Yaş)*100  formülü ile bulunmaktadır.

Daha önceki örneklerimize bu formülü uygulayacak olursak,

birinci öğrenci için IQ=(8/10)*100=80,

ikinci öğrenci içinse IQ=(16/14)*100=114.2 olarak bulunacaktır.

Yukarıdaki formülden de kolayca anlaşılacağı gibi, eğer bir kişinin gerçek yaşı ve zeka yaşı aynıysa IQ derecesi 100 olacaktır, zeka yaşı gerçek yaşından büyük olanlar için 100’den daha büyük diğerleri içinse daha küçük bir IQ derecesi elde edilecektir.

IQ derecesinin hesaplanmasında temel kavramlar aynı olmasına karşın, günümüzde IQ dereceleri standartlaştırılmış bir grubun ortalama sonuçlarının ve standart sapmalarının kullanıldığı istatistiksel ve matematiksel bir takım hesaplamalar içeren karmaşık bir yöntemle daha anlamlı bir biçimde bulunmaktadır.

İnsanlarda ortalama Zeka Bölümü 100 olarak kabul edilmiştir. Kabaca bir sınıflama yapılacak olursa, 130’un üstündeki IQ değerleri üstün zeka, 70’in altındaki IQ değerleri ise geri zeka olarak nitelendirilir. En çok görülen IQ derecesi ortalamaya karşılık gelen 100’dür. İnsanların %68.3’ü 85 ve 115 arasında ortalamaya yakın bir IQ derecesine sahiptir.

NOT: Bu yazı Hacettepe Üniversitemizin ve (mynet.com) bilgilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

YILMAZ KARAHAN

Paylaş:

Yorumlar

“74) ZEKA NEDİR? KAÇ TÜR ZEKA VARDIR?” yazisina 27 Yorum yapilmis

  1. sevgi ödlek yorum tarihi 28 Kasım, 2008 16:46

    **ben kendimi 4 ve 6.ncı türdeki zekaya uygun gördüm.
    -sizde yorumcularınızın,cümlelerinden katkıda bulunabilirmisiniz?DEGERLİ KHAN.
    -bu konu fevkalade degisik bir konu.
    *KESKE COK OKUNSA,HERKES BİRBİRİNİ TANIYABİLSE..
    -BİZDE NEDENSE,GİRİSKENLİKMİ? AZ, GEREKMİ?DUYMAZLAR..ANLASILMAZ!
    –BİRLİKTE BAZI KONULARDA BULUSABILME İMKANIMIZ HERGÜN DAHA AZALIYOR;(
    *PAYLASIM COK ÖNEMLİ..YASADIGIMIZI ANLAYABILMEK İCİN..HERKES ÖNCÜ OLMAYABILIR..AMA EKİP OLUSTURURKEN HERKESİN ÜSTLENECEGİ GÖREVLER VARDIR.ABD.DEKİ BASARI BUNUNLA ALAKALI DİYE DÜSÜNÜRÜM.
    –BİZDE ARTIK FİKİRLERİ,OLAYLARI,KENDİMİZDEK, VAR OLANLARI PAYLASIP,FİKİR TEATİSİNDE BULUNABİLSEK..KESKE..
    TESEKKÜR EDERİZ.

  2. esraünal yorum tarihi 29 Kasım, 2008 00:24

    evet kesinlikle katılıyorum.bunu yapabilmemiz için saplantılı sapık uc ideoljilerden kurtulup daha cok vicdani akılcı olmalıyız.beynimizi kalıplardan ezberlerden kurtarmalıyız.düsünmeyi arastırmaya yönlenmeliyiz.herkese insan gözüyle bakmayı ögrenmeliyiz.

  3. Ertuğrul Kapusuzoğlu yorum tarihi 29 Kasım, 2008 01:13

    Güzel bir konu, güzel bir yazı.
    Okuyanın kendisini değerlendirmesi için de teşvik ediyor.
    Bendeniz kendimi, Sözel zeka, görsel zeka ve doğal zeka sınıflarına soktum.
    Ayrıca bilgilendim.
    Teşekkür ederim.

  4. müjde yorum tarihi 9 Ocak, 2009 23:32

    yani bence çook güzel bir yazı hazırlayanlara çok teşekkür ediyorum ve tebrikler BAŞARILAR………………….

  5. Javacikiz : Zeka ve Akıl yorum tarihi 24 Haziran, 2009 21:37

    […] yazı Yılmaz Karahan‘ın yazısından alıntı içermektedir. by Seval Ünver AKPC_IDS += “204,”;Popularity: […]

  6. BİLGİN DENİZ KARAMANOĞLU yorum tarihi 2 Temmuz, 2009 00:10

    BİR BİLGEYE,”BİR İNSANIN AKIL DÜZEYİNİ NEREDEN ANLARSINIZ”?DİYE SORMUŞLAR.
    ”KONUŞMASINDAN…”DEMİŞ.
    ”YA HİÇ KONUŞMAZSA”?
    GÜLÜMSEYEREK ŞU CEVABI VERMİŞ:
    ”O KADAR AKILLI İNSAN YOKTUR!”

    İKİ ŞEY AKLIN EKSİKLİĞİNİ GÖSTERİR:KONUŞULACAK YERDE SUSMAK,SUSULACAK YERDE KONUŞMAK.

    AKILLILAR İSTEDİKLER ŞEYİ, AKILSIZLAR BAŞKALARININ İSTEDİĞİNİ ÖĞRENİR.

  7. ipek incili yorum tarihi 3 Temmuz, 2009 19:31

    bence insanlar hayatta sürekli birbirleriyle bilgilrini paylaşmalıdır herşey paylaşıkça anlamlanır..

  8. özgür caba yorum tarihi 6 Şubat, 2010 16:31

    çok değerli bilgilern sunuludğu bu yazdıda katkısı olan arkdşları tebrik ederim saolun …

  9. Zeka ve Akıl « Seval Ünver yorum tarihi 15 Ağustos, 2010 23:11

    […] yazı Yılmaz Karahan‘ın yazısından alıntı içermektedir. by Seval Ünver Etiketler: akıl, biz daha […]

  10. Zeka ve Akıl | Seval Ünver yorum tarihi 15 Aralık, 2010 02:37

    […] yazı Yılmaz Karahan‘ın yazısından alıntı içermektedir. by Seval Ünver […]

  11. söhret kücükay yorum tarihi 15 Aralık, 2010 11:02

    Harika ve mutlaka paylasmaya deger bir yazi.
    Paylasim icin tesekkürler.. ellerinize saglik

  12. muhammet tombuş yorum tarihi 15 Şubat, 2011 14:11

    bn net te ki IQ testini çözdüm 152 çok yüksek zeka ÇIKTI ….

  13. İbrahim Sakar yorum tarihi 17 Mayıs, 2011 22:30

    Merhaba öncelikle en çok merak ettiğim soru ıq derecelerinin hangi teste göre uygulandığı einstain ın IQ derecesi 160 çıkmış Sharon Stone 152 mi ne ve daha bir çoğu ancak hangi test ile uygulandığını çok merak ediyorum ben 18 yaşına yeni girdim ancak arkadaşlarımı çok yadırgıyorum(hareketlerinden dolayı) ve olaylar karşısında çok mantıklı düşünceler kurabiliroyrum kendimi zeki hissediyorum ama internette bi IQ testi çözdüm ve 122 çıktı yani zeka yaşım 22 ama daha fazlasını bekliyordum acaba başka bir test mi uyguluyorlar ünlülere ??

  14. betül kara yorum tarihi 20 Ağustos, 2011 15:35

    Ben bi kaç IQ testi yaptım…sonuçları genelde 140 ve 146 civarlarında…buna göre ben üstün zekalı mı sayılıyorum…??

  15. edward irem yorum tarihi 26 Eylül, 2011 23:00

    çok güzel ödevlerimi bur da yaptım çok çok güzel ?

  16. sin cara yorum tarihi 29 Eylül, 2011 15:35

    üstün zekalık dahilik ve çok ama çok akıllılıktır

  17. devrim yorum tarihi 28 Ekim, 2011 17:25

    yazınızı okudum ve çok açıklayıcı buldum gayet net ve ince detaylara kadar deyinmişsiniz ama benim öğrenmek istediğim bir nokta var ben 26 yasındayım ıq testlerindeki ortalamamda 158 ve 163 arası çıkıyor ben zeka yasımı nasıl öğrenipte bu formüle göre uygulayacağım ve diğer sorumda ıq testini çözme hızı önemlimi ben ortalama olarak 20 dk lık bir testi 7 ile 8 dk arasında çözüyorum yada 40 dk lık testi 12 13 dk da çözüyorum

  18. Yılmaz Karahan yorum tarihi 28 Ekim, 2011 18:17

    Zeka yaşınızı ve IQ değerini öğrenmek için üniversitelerimizin rehberlik servisine veya rehabilitasyon merkezlerine müracaat etmek gerekir. Başarılar dilerim.

  19. neslihan yüksel yorum tarihi 24 Eylül, 2012 12:58

    çok güzel bir site bana çok yardımcı oldlu

  20. Mehmet ERGEN yorum tarihi 5 Ekim, 2012 23:38

    diyebileceğim,söyleyeceğim bir cok şeyı zaten diger okuyucu arkadaşlar soylemış banada kendı adıma şahsınıza tesekur etmek kalıyor Y.KARAHAN

  21. Zeki çocuk yorum tarihi 8 Kasım, 2012 21:56

    Benim zeka iq 154 çıktı yalan değil okul birincisi yim hocaların her anlatığı aklımda kalıyo

  22. önder güneş yorum tarihi 25 Kasım, 2014 15:24

    zeka yaşı normal yaşın altında olması iyi mi kötü mü, yararı ne zararı ne? Zeka yaşı arttırılabilir mi?

  23. Yılmaz Karahan yorum tarihi 7 Nisan, 2015 12:00
  24. Yılmaz Karahan yorum tarihi 7 Nisan, 2015 12:32

    Zekâ katsayısı sıralaması şu şekildedir:

    -Derin zekâ geriliği 0-20 arası
    -Ağır zekâ geriliği 20-35 arası
    -Orta dereceli zekâ geriliği 35-50 arası
    -Hafif dereceli zekâ geriliği 50-70 arası
    -Sınırda zekâ geriliği 70-79 arası
    -Donuk zekâ 80-89 arası
    -Ortalama ya da normal zekâ 90-109
    -Parlak zekâ 110-119
    -Üstün zekâ 120-129
    -Üstün zekâ ya da deha 130 ve üstü

  25. Eren Büke yorum tarihi 21 Ocak, 2016 15:51

    183 çıkıyo yanlışlık olmasın adfasf

  26. Zeka kuramları – Taslak… – O'nu ararken… yorum tarihi 10 Temmuz, 2017 11:51
  27. ZEKA Nedir? – Fikirist Medya yorum tarihi 17 Mayıs, 2020 20:02

Yorum yap