63) ZUVKA BATUR DESTANI
Yayin Tarihi 7 Şubat, 2013
Kategori KAHRAMANLAR VE BİLGİNLER
ZUVKA BATUR DESTANI (ZWQA BATIR JIRI)
Zuvka Batur (1866-1928). Savır Dağı eteklerinde dünyaya geldi Altay’larda devrin Çin yönetimi tarafından şehit edildi. Halkı sömüren, zalim zenginlerden ve yolsuzluk yapan hükümet yöneticilerinden hakkını alıp fakire veren Türk halk kahramanı.
Kazak Türkçesi:
-Arğı atam Zwqa Batır el bïlegen
Jasınan jwandarğa bas ïmegen
Twğan jer Sawır tawdıñ mañayında
Qalıñ el zombıdan bop zar ïlegen.
Türkiye Türkçesi:
(Dedem Zuvka Batur halkı idare etti
Genç yaştan güçlülere baş eğmedi
Doğduğu yer Savır Dağı yöresinde
Bütün halk zorbalar yüzünden kan ağladı.)
*
-Qaşanda şıqqan bolsa jebirlengen
Kedeydi qorğap ustap jibermegen
Aş-arıq, jetim-jesir kim bolsada
Zwqanı pana etip jigerlengen.
(Ne zaman ki zalimler ortaya çıktıysa
Yoksulları himayesine aldı
Aç, biçare, yetim, dul her kim olursa;
Zuvka’dan güç alıp, cesaretlendi.)
*
-Elderge qïın künder kelgen edi
Er Zwqa elge köñil bölgen edi
Sonaw bir zamandarda naşar bağıp
Öktemmen jağalasıp jürgen edi.
(Halkın başına zorlu günler gelmişti
Yiğit Zuvka halka gönül bağlamıştı
O eski günlerde mağdurlara baktı
Müstebitlerle hep mücadele etti.)
*
-Pendeler qorlıq körgen jan sawğalap
Aştıq kep şabwılmen mal quwalap
Qawımdar jaman şoşıp, üreyi uşıp
Zorlıqşıl äkim turdı el jawmalap.
(Bendeler baskıdan canını kurtarmaya çalışıyor,
Açlıktan çapulculuk yapmaya başlıyordu
Kavimler (halk) çok korkuyordu
Zorba yönetim halka baskın yapıyordu.)
*
-Ükimet adamdarı jarlılardan
Ayıp alıp qağıstırıp sorlılardan
Qamırıq jutqan elder zar ïleydi
Torğayday tozdı qawım urılardan.
(Hükümet mensupları yoksullardan,
Ceza kesti haksız yere gariplerden
İçine kaygı düşen halk kan ağlıyordu,
Serçe gibi dağıldı haydutların yüzünden.)
*
-Qaptağan el Zwqanıñ toğanağı
Düşpannıñ tars ayrıldı qağanağı
Oñaylı oljamenen qw ükimet
Kenelip sarq etti ğoy sağanağı.
(Çoğalan halk Zuvkaya yük olmaya başladı
Düşman da bu çoğunluğu çekemez hale geldi
Halkı sömüren kurnaz hükümet
Rehavet içinde yaşıyordu.)
*
-Batır bop elge Zwqa tur aybattı
Kedeydiñ oylap qamın küş- qayrattı
Mıñdağan eldi qorğap, qorşalap-ap
Mañına jïdı eldi bir jaynattı.
(Yiğit olup halk yanında Zuvka vardı heybetli
Yoksul için var gücünü sarfetti
Binlerce halkı koruyup himayesine aldı
Etrafına toplanan halkı koruyup, kolladı.)
*
-Köp ulttar jan sawğalap, kep jïnaldı
Bularğa Zwqa özi, köp qïnaldı
Baylardıñ qatañdılıq zäbirinen
Qaşqan el, “Pana Zwqa” dep aynaldı.
(Her milletten insanlar canını kurtarmaya geldi
Bundan dolayı Zuvka’ya da ağırlık bindi
Zenginlerin acımasız davranışından
Dağılan halk, “Sığınak Zuvka” diye yanaştı)
*
-Dävirdiñ zor batırı, ol arwaqtı
Köptegen qawım tanıp sol ardaqtı
Bäri el, panalap kep jan sawğalap
Mekendep pana tuttı bul şañraqtı.
(Devrin zorlu yiğidini maneviyatıyla
Birçok halk tanıdı o değerli adamı
Hepsi canlarını korumak için sığındı
Mekan edip sığınak tutu onun ocağını)
*
-Jılsayın qalıñ el üymeledi
Oğan bir ulaspağan tüyneledi
Bandılar aldı-artınan eldi qïnap
Qawımdı bosqın qılıp tüygiledi.
(Yıllar geçtikçe halk etrafına doluştu
Zuvka’ya ulaşamayanlar darda kalıyordu
Haydutlar ardı ardına halka baskın yaparak
Kavimleri dağıtarak eziyet ediyordu.)
*
-Sonda Zwqa ekpinimen esedi de,
Mıñdağan elder kömek, etedi de
Kez kelgen qarsılasqa taysalmay-aq
Jalındı azamat bop ösedi de.
(O sırada Zuvka şiddetle harekete geçer
Binlerce insan ona destek çıkar
Karşısına geçenlere karşı korkusuzca,
Ateşli delikanlı, yiğit olarak gelişir.)
*
-Sol kezdiñ äkimi bir oylanadı
Batırdıñ bası üşin aynaladı
Buğanda qaymıqpağan Zwqa Batır
Düşpanğa ekilenip saylanadı.
(Devrin yöneticilerini düşünce sarar
Yiğidin başını almak için uğraşırlar
Bundan da çekinmeyen Zuvka Batur
Düşmana karşı hışımla hareket eder.)
*
-Qayran el awır jük bop, otırğanda
Altaydıñ sañılağı bir turğanda
Ükimet aynaldı ayla-tãsilmen
Bas al! dep, pärmen berdi qutırğanda.
(Zavallı halk ağır yük olmaya başlayınca
Altay’ın sañılağı* vardı başlarında
(*engebeli yolda deneyimli at)
Hükümet işi ele aldı kurnazlıkla
Vurun başını diyerek emir verdi. )
*
-Tobımen äsker şıqtı dürkin-dürkin
Oğanda tötep berdi emin-erkin
Osınşa küş jetpegen qw ükimet
Dey kördi; alamız dep qaytse bir kün.
(Guruplar halinde askeri saldırıya uğradı
Onlara da mukavemet gösterebildi
Bu şekilde bile gücü yetmeyen kurnaz hükümet
Nasıl olsa bir gün katledeceğiz dediler.)
*
-Daw-şarda jerdiñ astın saq tıñdağan
Jaw barda artında el, tur mıñdağan
Sondıqtan alğır şeşen Batır Zwqa
Mıqtı bop qaşanda ol qımsınbağan.
(Davalarda olacakları önceden kestirirdi
Düşmana karşı ardında binlerce kişi vardı
Kimsenin sözünün altında da kalmayan yiğit Zuvka
Güçlü oldu her an o zorluğun üstesinden geldi.)
*
-Sonda da tağdırına könip jatır
Sezbey-aq Öraltayda külip jatır
Wıttı küşin salıp batır atam
Mekendep qosınına senip jatır
(Yine de kaderine boyun eğdi
Umursamadı Yukarı Altay’da gülüp geçti
Gayretini sarfeden yiğit dedem
Mekânında askeri birliğine güveniyordu.)
*
-Qamın jep oylağanı el kedeyi
Sandarlı joldan ötti ol ädeyi
Talaydı baqqan edi xalıqşıl batır
Satqınnan bosap onıñ til-kömeyi.
(Gamın yiyip, düşündüğü yoksul el idi
Engebeli yollardan geçti bilerek
Her geleni korumuştu halk kahramanı
Bir hain yüzünden hayatından vazgeçmişti )
*
-Kömeyin bosatqan Jaqïya Düñgen
Batırdıñ qolında bop közi töngen
Jaqïya tıñşı eken satqın bolıp
Zwqanıñ köñili sınıp, otı söngen.
(Gazaba uğratan Yahya Düñgen
Elinde yaşadığı halde ihanet etti
Yahya casus idi hain çıktı
Zuvka’nın gönlü kırıldı, ocağı söndü.)
*
-Baylardan ese bermey malın alğan
Kedeyge Zwqa atam janın salğan
Jaqïya satqın şığıp tegi Düñgen
Zwqanıñ qanına kep qolın malğan
(Zengine karşı fırsat vermedi hakkını aldı
Yoksula karşı Zuvka atam janını feda etti
Yahya hain çıktı Düñgen asıllı
Zuvka’nın kanına elini buladı.)
*
-Aytqanı atïimniñ; “Ajal kelmey;
Mıqtınıñ mıqtısımıñ öler-ölmey
Aldırar küni jazdırar ajal kelse
Qalamın jawğa tiri, äytew tüspey”…
(Atamızın vasiyetinde: “ecel gelmeden,
Güçlünün güçlüsüyüm şayet ölmeden
Allah yazgısı ecel gelirse eğer,
Düşman eline canlı olarak düşmeyeceğim”)
*
-Onansoñ Belqudıqqa şet qonıstap
Oylandı eldiñ qamın jep qonıstap
Aqırı qaytar künin sezdi atam
Özimmen özim bolsın dep qonıstap.
(Bundan sonra Belkudık’ta yalnız oturdu
Düşündü halkın gamını yiyip tek başına kaldı
Sonunda öleceğini sezdi dedem
Böylece herşeyin kendisiyle bitmesini istedi.)
*
-Sol tüni Batır Zwqa; jaw basqanda
Uyqıdan atıp turıp alısqanda
On şaqtı jawdı joyıp erlikpenen
Aqırı şeyit boldı atısqanda
(O gece yiğit Zuvka; düşman baskınına
Uykuda yakalandı ölüm-kalım mücadelesi verdi
On kadar askeri öldürerek yiğitçe
Sonunda şehit oldu çarpışarak.)
*
-Ya ata, qayran ata, qacı ata!
El üşin kïip-işpey dämin tata
Arğı atası Nurmuhammet Abız edi
Äkesi Säbït Molda bergen bata.
(Ya ata, hayran olduğum Hacı ata!
Halk için, yiyip içmedin gönlünce.
Dedesi Nurmuhammet Hafız idi
Babası Sabiyt Damolla duasını vermişti. )
*
-Altaydıñ aq-ïığı bürkitisiñ
Düşpanıñ mañaydasa ürkitesiñ
Xalıqtıñ qaharmanı bäyteregi
Urpaqtıñ qozğap küyin jügirtesiñ.
(Altayın beyaz boyunlu kartalısın
Düşmanın yaklaşınca ürkütürsün
Halk kahramanı ulu çınarı,
Neslinin duygularını hareketlendirirsin.)
*
-Er Zwqa eli üşin kep attandı
Täwekel, ulttıq müdde dep şattandı
Eñseli Zwqa Batır bul älemde
Arqa süyer asqar taw bop atandı.
(Er Zuvka halkı için uğraştı
Tevekkülle, millî şuurla şad oldu
Enseli Zuvka Batur bu âlemde
Sığınak, ulu dağ diye adlandırıldı.)
Kuddüs Şolpan (Mawsım 2003)
Kuddüs Çolpan (Haziran 2003)
Yorumlar
“63) ZUVKA BATUR DESTANI” yazisina 2 Yorum yapilmis
Yorum yap
Teşekkür ederim kardeşim. Çok güzel. Destanlarımızı paylaşmaya devam etmenizi diliyorum. Allah`a emanet olunuz.
https://vadetamam.blogspot.com/2016/01/zuvka-batur-1866-1928.html