479) KARAKOYUNLU DEVLETİ (1365-1469)
Yayin Tarihi 31 Temmuz, 2010
Kategori ANADOLU BEYLİKLERİ VE ATABEYLİKLER, TÜRK DÜNYASI
KARAKOYUNLU DEVLETİ (1365-1469)
On dördüncü asrın ikinci yarısında, Doğu Anadolu’da devlet kuran bir Türkmen hanedanı.
Karakoyunlu oymağı, Karakoyunlu devletinin çekirdeğini teşkil etmiştir. Sa’dlu, Baharlu, Duharlu, Karamanlu, Alpagut, Çakırlu, Ayunlu, Bayramlu, Ağaç-eri, Düğer ve Hacılu oymakları halkları da, Karakoyunlu Devletinin ahâlisiydi. Yaklaşık otuz bin çadırdan oluşan Karakoyunlular, Cengiz’in hücumu üzerine, Töre Bey idaresinde, Türkistan’dan Mâverâünnehir’e, oradan da İran yoluyla doğu Anadolu’ya göç etmişlerdi. Töre Bey, Kara Yusuf’un yedinci atası olup, Oğuz Han’ın torunlarından olduğu söylenirdi.
Karakoyunlu başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu, Güney Kafkasya, İran Azerbaycanı ve Kuzey Irak arazilerinde egemenlik yapmış bir Türk devletidir. Konustukları dil Azeri Lehcesi denilen Dogu Oguz veya Türkmen lehcesidir.
Kösedağ Savaşı’ndan (1243) sonra Anadolu’ya hakim olmaya başlayan İlhanlılar’ın etkisinin azalmaya başladığı dönemlerde Bayram Hoca Celayirîler‘e bağlı kalarak yöresel yönetimini kurmuştu. Kardeşi Murad Hoca ise Celayirilerin Musul valisi idi. 1365’ten 1382’ye dek adı geçen devlete tâbi oldular.
Toprakları 1380’de Musul ve Erzurum arasında uzanırken, 1387’de Tebriz’i fethettiler. 1408’de Mardin, Kazvin ve Sultaniye’yi , 30 Ağustos 1410’da Celayirilerden Irak-ı Arab ve Bağdat’ı da aldılar ve çeşitli milletlere hükmeden bir imparatorluk haline geldiler.
Başkenti Erciş olan devletin bu yükselişi üçüncü hükümdarı Kara Yusuf dönemine denk gelir. Kara Yusuf 1400’de Celayirîler ile birlikte Timur İmparatorluğu tarafından yenilgiye uğrayarak Mısır’a Memlûklara sığınmıştı. Ancak Timur’un ölümünden sonra 1404’de Timur İmparatorluğundan Tebriz’i geri almış ve Celayirîleri de yıkmıştı.
Karakoyunlular, Timur İmparatorluğu’nu kargaşadan çıkararak yeniden toparlamaya muvaffak olan Şah Ruh Han tarafından 1420’de tekrar yenilgiye uğratıldıysa da, Şah Ruh’un dönüşünden Karakoyunlu Hâkimi İskender Bey tekrar güçlenmiş ve Akkoyunlu Hâkimi Kara Osman‘ı yenerek Doğu Anadolu’nun hakimiyetini tamamen elde etmişti. Fakat Şah Ruh 1435-36’da İskender Bey’in üzerine yürüyerek adı geçeni tahttan indirdi ve yerine kendine sadık Cihan Şah’ı getirerek Tebriz valiliğine tayin etti.
1447’de Şah Ruh ölüp 1449’da Uluğ Bey suikast sonucu öldürülünce Timur İmparatorluğu’nda kargaşalar başgösterdi. Cihan Şah da bu durumundan istifade ederek isyan ett. Timurlu baskısının azaldığı 1437’den itibaren tekrar genişlemeye başlayan devlet, 1440’ta Gürcistan ve Tiflis’i, 1445’te İsfahan’ı, 1447’de Fars ve Kirman’ı, 1450’de Cürcan ve Mazenderan’ı, 1458’de Herat (sadece beş aylığına), Nişabur ve batı Horasan’ı fethederek geniş bir sahayı yönetimi altına aldı.
Karakoyunluları’ın bu dönemde en önemli rakipleri Osmanlı Devleti ve Timur olmasına rağmen devleti yıkan darbe Akkoyunlular‘dan geldi. Devlet 11 Kasım 1467’de Akkoyunlular‘ın önderi Uzun Hasan’ın gerçekleştirdiği ani bir baskın sonucu Cihan Şah’ın ölümüyle yıkıldı ve toprakları bu devletin eline geçti.
Devlet teşkilâtı: Karakoyunlular, devlet teşkilâtı hususunda, tamamıyla Celâyirli ve İlhanlı devlet an’ane ve müesseselerine bağlı kaldılar. Bu devlette hükümdar seçiminde, aile ve aşiret reisleri etkiliydi. Devleti teşkil eden aile efradı ve aşiret reisleri tarafından kim uygun görülürse, idare onun eline verilirdi. Devlet işlerinin mercii, Büyük Dîvan idi. Reisine Sahib-i Dîvan denilirdi. Bunun emrinde Sahib-i Âzam denilen reisler de vardı. Vilâyetler, hem ikta, hem de idare olarak, hanedan ailelerinden olanlara ve emîrlere verilirdi. Bunlar, iktanın gelirine göre asker beslemek zorunaydılar. En önemli vilâyetlerinden olan Fars, Yezd, İsfahan ve Bağdat’tan her biri bir şehzade tarafından idare edilmekteydi. Bu şehzadelerin çok kalabalık maiyetleri ve muntazam saray teşkilatları vardı.
Karakoyunlu Devletinde ordu, yaya ve atlı kuvvetlerden meydana geliyordu. Beylere bağlı timarlı askerle, ayrıca önemli bir yekûn teşkil eden timarlı sipahi ve çerik denilen aşiret kuvvetleri, devletin esas askerî gücünü oluşturuyordu. Ordu, günümüzdeki takım, bölük, tabur ve alay gibi, koşun, tip ve fevc diye bir takım gruplara bölünmüştü. Harp esnasında öncü birliklerine, pişdar denilirdi. İhtiyat ordu karargâhına, uruğ denilmekteydi. Hükümdarın maiyetindeki kapıkulu askerleri, maaşlarını dîvandan alırlardı. Kara Yusuf Bey, askerlerinin maaşlarını tam zamanında almalarına çok dikkat ederdi. Bu iş için ayrıca bir teşkilât da kurmuştu.
Kültür ve medeniyet: Karakoyunlu hükümdarları, savaşların yanında, ülkenin imar ve ihyası için de çalışmışlardır. Cihanşâh, adalet ve imarcılığı ile meşhur olmuştur. Saltanatı devrinde Tebriz’i mâmur bir belde haline getirmiştir. Timur Han tarafından ortadan kaldırılmasına rağmen, o devirde tekrar ortaya çıkan Hurûfîlik adlı sapık fırkanın önüne geçen Cihanşâh, Tebriz’de bulunan Hurûfîlerin çoğunu ortadan kaldırarak, büyük hizmette bulunmuştur. İlme ve âlimlere saygılı olup, ilim adamlarını koruyup gözetmiş, medrese ve camiler yaptırmıştır. Tebriz’de muhteşem ve müzeyyen bir cami yaptıran ve memleketin çeşitli yerlerini âbideler ile süsleyen Cihanşâh, şairleri himaye etmiş ve kendisi de Hakîkî mahlâsıyla Türkçe ve Farsça şiirler yazmıştır. Onun oğlu, Bağdat valisi Pir Budak da şairdi. Meşhur âlimlerden Celâleddin Devânî, Akkoyunlulara intisap etmeden önce, Tebriz’de Cihanşâh’ın medresesinde müderrislik yapıyordu. Devânî, Farsça yazdığı Risale-i Hurûf adlı eserini Cihanşâh adına telif etti. Yine, Şeyh Şücâeddin bin Kemaleddin Kirmânî, Hadîkat-ül Meârif adlı eserini Cihanşâh adına kaleme aldı.
Cihanşâh’ın Tebriz’de tamamen mermerden yaptırdığı ve çinilerle süslediği Gökmedrese, diğer adı ile Muzafferiye Medresesi çok ünlüdür. Medresenin özellikle kapısı, bir sanat harikasıdır. Tebriz’de, Cihanşâh’ın hanımının yaptırdığı, Büyük Cami ve medresesi vardır.
Karakoyunlular, itikad bakımından Şiîliğe meyilli olduklarından, gerek Memlûk Devleti, gerekse Akkoyunlular ve diğer Sünnî devletler, bunların aleyhinde idiler. Özellikle Akkoyunlularla olan mücadelelerinin sebeplerinden biri de aralarındaki mezhep farkıdır. Buna rağmen, Karakoyunlu paralarında, ilk dört halifenin adları ve Kelime-i Şehadet yazısı görülmektedir.
Karakoyunlular hükümdarları
1. Bayram Hoca (1365 – 1380)
2. Kara Mehmed (1380 – 1389)
3. Kara Yusuf (1389 – 1400, 1406 – 1420) 1400 – 1406 arasında Timur İmparatorluğunun egemenliği
4. Kara İskender (1420 – 1437)
5. Cihan Şah (1437 – 1467)
6. Hasan Ali (1467 – 1469)
Yorumlar
“479) KARAKOYUNLU DEVLETİ (1365-1469)” yazisina 8 Yorum yapilmis
Yorum yap
muhtesemmm,muhtesem,SİZ BİR MUCİZESİNİZZ:)
*ELLERİNİZ DERT GÖRMESİNN.
—–TÜM ÜLKE OKUMALI SİTENİZİ!O vkait kimseleerr..HAPSİTE OLMAZ..ÜLKE KALKINMASIYLA UGRASMAK İCİN DEVLETE KOCAMAANNN DERSLER VERİRDİ.
Çok Güzel Hocam. harika.
BAHARLU’larin yaşadığı bir kısmı bizim komşu kasabamzı olarak hala yaşamaktalar ve ilginç bu ki kasabanın da adı BAHAR’dır.
İran devleti tarafından Asimilasiyon politikalarına maruz kalmalarına rağmen ve onları Kitaplarda Azeri ve FArs göstermeye çalışmalara rağmen bu kasabanın insanları hâlâ kendilerini Türk olarak tanıyorlar ve kendi kimliklerini Azeri değil Türk olarak söyliyorlar.
tekrar yazına Teşekkr ederim sayın Yılmaz Hoca.
Aydın
Güney Azerbaycan
bizler aile olarak birbirimizi tanımaya çalışıyoruz mahkemelik olduğumuzu da söyleyebiliriz karakoyunlu ailesinden ayrılan bugün çok aile var zannederimki ilk ocak ispire bölgesi yoncalı ve birkaç köy daha var ferman sebebiyle belirli bölgelere adressiz göç edilmiş artvin bölgesi murgul borçka civandüzü ardeşen pazar akçaabat güneyköy korucuköyü şalpazarı DÜZköy EYNESİL BOZTEPE ORDU bölgesindekileri aramadık konya BEYŞEHİR ANTALYA KORKUTELİ MARDİN BÖLGESİNİ ARAMADIK SOYUMUZ OGUZ BOYU DUHARLU BÜYÜK OLASILIKLA 320 senedir EYNESİLDEYİZ SEVGİLERİMLE
Bende ardahandayım Karakoyunludan gelmeyiz büyük dedelerim ulema dır 🙂
Oncelikle herkese selam Allah bizleri inşallah bir araya gelen soyunu sopunu bilen araştırmayı kendine ilke edinen insanların bir araya gelip tanışmasi ejdadimiza layık olmanın gayreti içinde olmalıyız düşünüyorum saygılarımla
Soyumuz Duharlu Rize merkez bölgesi ve sahil şeridi… Bu bilgiler çok kıymetli Duharlu aşireti ve diğer aşiretler hakkında bilgi almak istiyorum.özellikle Karakoyunlu devletinden önceki tarihi seyrimizi merak ediyorum. Karakoyunlu Devleti ve kurucu aşiretleri hakkında çok az yok denecek kadar az kaynak var. Araştırmalardan haberdar olmak hatta katılmak isterim. Saygılarımla…
MILLI SÜTÜNLERIMIZ
▶ GARAGOÝUNLY DÖWLETINIÑ SOLTANY
GARAMUHAMMET BEG
Garamuhammet (Gara Mehmet) beg, Garagoýunly türkmen döwletiniñ 1380-1389-nji ýyllarda soltanlyk süren hökümdary. Doly ady Nasyreddin Garamuhammet Durmuş begdir. Garagoýunly dinastiýasynyñ we döwletiniñ düýbüni tutujy Baýram Hojanyñ doganynyñ dört oglundan biri bolup, agasynyñ 1380-nji ýylda aradan çykmagy bilen Garagoýunly tagtyna geçýär.
1387-nji ýylda Töwrizi ilkinji gezek eýelänem bolsa, şäheri Teýmirleñ basyp alýar.
1389-njy ýylda Pirhasan beg bilen özara dörän dawa sebäpli, jeñ meýdanynda wepat bolan Garamuhammet begiñ dört oglundan biri bolan Gara Ýusup beg Garagoýunly döwletiniñ tagtyna çykýar.
♣ Garamuhammet begiñ döwri
Baýram Hojanyñ aradan çykmagy bilen onuñ doganynyñ ogly Garamuhammet tagta geçýär. Garamuhammet beg Jelaýyrylara garşy söweşýär we olary ýeñýär. 1383-nji ýylda hajylary talandygy üçin Mosulyñ emiri Salimiñ üstüne ýöriş edýär. Yzy bilenem 1384-nji ýylda Mardini gabaw astyna alýar. 1386-njy ýylda Teýmirleñ Günbatar Eýrany öz häkimiýetine birikdireninden soñra Anadola ýüzüni öwürýär. Teýmirleñ Akgoýunlylara we Garagoýunlylara boýun egmek barada hat ugradýar. Emma Garagoýunlylar oña boýun egmezlik kararyna gelýärler. Gündogar Beýazidi (Doğubeyazit) eýeläp özlerine tarap gaýdan Teýmirleñiñ goşunyna garşy Garamuhammet beg we onuñ inisi Pirhasan beg üstünlikli ýeñiş gazanýarlar. Daglara çekilip partizançylykly taktika bilen söweşen Pirhasan beg Muşuñ eteginde Teýmirleñiñ uly goşun birligini derbi-dagyn edýär. Şol wagtam Teýmirleñ Altyn Ordanyñ hany Togtamyşa garşy söweşmek üçin uruşy bes etmeli bolýar we yza çekilýär.
1387-nji ýylda Garagoýunlylar Töwrizi Jelaýyrylaryñ elinden alýar. Şol wagt Pirhasan bilen Garamuhammediñ arasynda oñuşmazlyk döreýär we Garamuhammet beg öldürilýär.
© Has TÜRKMEN.
line.me/R/ti/p/@kpm7016r
Trabzonun Arsin ilcesi Oğuz köyünün en kalabalik sulalesiyiz. Turkiyenin birçok şehrine göçmüş akrabalarimiz var. Tahmini olarak göç edenker ile beraber 10000 civari nüfusumuz var. Bizim sulalemoze memogullari, menogullari derler. Memogulu oldugumuzu biliyoruz, tarihimizi veogrenmek istiyoruz. Bazi bilgilerim var atalarimdan duydugum. Sonra paylasacagim. Memoglu olarak soyadimizin Şahin olmasi da bir garip durum.