434) TENGRİCİLİK

Yayin Tarihi 23 Haziran, 2022 
Kategori KÜLTÜREL

İşte Tengricilik

Tengricilik - Vikipedi

Türkiye’de bir savunucunun (avukatın) ilk kez olarak kimlik bilgilerinin din bölümüne “Tengri” yazdırmasının yankıları sürüyor. Anlaşılan o ki bu konuda daha pek çok yeni örneğe denk geleceğiz. Niyesi Tengricilik, şaşırtıcı ve inanılmaz bir biçimde ilgi görüyor.

Türk tarihinin içinden süzülüp gelen; Türklere, Moğollara ve bütün Türkistan halklarına özgü türlü inanışların güncel ve çağdaş yaşamda yeniden değerlendirilip dizgeleştirilmesi sonucu çağdaş bir Tengriciliğin kurulmakta olduğu anlaşılıyor. Bu çağdaş Tengriciliğin yalnızca Türk ve Moğol halklarıyla ve Türkistanlı öbür halklarla sınırlı kalmayıp tüm insanlığı kapsayacak biçimde evrenselleşmesi de olasıdır.

Tengricilik üzerine ilk kez yazıyor değilim. 2018 yılında da Tengricilikle ilgili bir yazı yazmıştım. O yazı “İslam Bu” adlı bitiğimde yer almıştı. O günden bugüne Tengriciliğe ilişkin araştırmaların beni yeni bilgilere ulaştırdı. Bu nedenle kimi bilgilerimi gözden geçirip konuya ilişkin düşüncelerimi yeniden düzenledim.

Öncelikle belirtelim ki Tengricilik, Şamanizm demek değildir. Şamanizm’e ilişkin bildiklerinizi bütünüyle unutun.

Başta şunu bilelim:

Tengri sözü, günümüz Türkçesindeki Tanrı sözcüğünün eski ve köklü biçimidir. Türk Kağanlığı Yazıtları çözülürken ilk okunan sözcükler Tengri ve Türk sözcükleridir. Ayrıca Tengri sözcüğü bilinen en eski tanrı adıdır. Sümer yazılarında geçen “Dingir” sözcüğünün gerçekte Tengri sözünün başka bir söyleniş biçimi olduğu belirtiliyor.

Peki, nedir bu Tengricilik?

Uzun uzun yazmaya gerek yok. Özetle açıklayalım…

“Üze Kök Tengri, asra yagız yir kılındukta, ikin ara kişioğlu kılınmış…”

Bu tümceyi şöyle anlıyoruz: “Yukarıda sonsuz gökyüzü / sonsuz evren, altta kara yer var edildiğinde, ikisinin arasında kişioğlu var edilmiş…”

Görüleceği üzere Tengricilikte Tengri ile evren özdeştir. Niyesi, Tengri gökyüzü olarak da niteleniyor. Gökyüzü sözünün gerçekte bütün evreni belirttiğini söylemiştik. Bu anlatımlar Tengricilikteki Tengri düşüncesinin tümtanrıcı bir içerik taşıdığını gösteriyor. Bu bakımdan Tengricliği bir tür Türk deizmi olarak nitelemek bütünüyle yerinde bir niteleme değildir. Öte yandan; peygamber, kutsal bitig ve tapınma / ibadet olmaması bağlamında deist bir içerikten söz etmek ebette olanaklıdır. Bununla birlikte Tengricilikte Tengri’yi, bütün varlıkları yoktan yaratan güç olarak olurladığımızda Tengricilik deizm olmaktadır. Kuşkusuz bu da olanaklıdır.

Bir de Tengrici bir algış örneği verelim:

Kök Tengri!

Görklü Tengri!

Başlangıcı olmayan, sonu olmayan bengü Tengri!

Bütün varlıkları kendi varlığından var eden Tengri!

Işık Tengri, yağmur Tengri, kar Tengri!

Görünen, görünmeyen değme nesnede var Tengri!

Sen içimizde, sözümüzde, özümüzdesin!

Sen yüreğimizdeki sevgi,

Dilimizdeki övgüsün!

Güç ver bize, güçlü olalım…

Sevinç ver bize, sevinçli olalım…

Bunaldığımızda erinç ver bize, erinçli olalım…

Kutlu Tengri,

Baştan sona iyilikle dolu Ten

Yolu erenler yolu Tengri!

İyileri bize yoldaş eyle, kötüleri ırak

Sana yönelsin gönlümüz, sevginle dolarak!

Buğu olup gökyüzüne ağan Tengri,

Yağmur olup yeryüzüne yağan Tengri!

İşitiver algışlarımızı, duyuver

Tengriken kişioğulları yalnız seni sever!

Varsın, birsin Tengri!

Dileğimizi bilirsin Tengri!

Koru bizi kargışlardan, kargışçıdan

Koru bizi yağıdan

Esirge bizi yozdan, yobazdan, yolsuzdan

Birlik ver,

İrilik ver,

Dirlik ver bize…

Sunduğun kutla kutlanalım,

Verdiğin yurtla yurtlanalım…

Hep birlikte alaş desin dillerimiz

Alas!

Hep birlikte alaş desin gönüllerimiz

Alaş!

Hep birlikte alaş!

Türkiye’de ve öbür Türk halkları arasında son dönemde siyasal İslamcı, ümmetçi akımlara karşı bir tepki olarak büyüyen Tengricilik, gerçekten kitleselleşebilir mi? Türk halklarının İslam yoluyla Araplaştırılmaya çalışılmasına gösterilen güçlü tepki, inançsal bir akıma dönüşüp kurumsallaşabilir mi? Yoksa İslam’ın yeni ve çağdaş yorumu yapılarak bu yöneliş söndürülebilir mi?

Bu soruların yanıtı Müslüman bilginlerin tutumuna bağlı…

Müslüman bilginler Arapçılık yapmayı bırakmalı, Türkçe adlar yaygınlaşmalı, Türk diline ve Türk kimliğine saygı gösterilmeli. Türkçe ibadet karşıtı tutumdan vazgeçilmeli. Çağdaş değerlere, kadın erkek eşitliğine önem verilmeli. Çok eşliliğe karşı çıkılmalı, gerici yapılar yok edilmeli. Mezhep, tarikat, cemaat gibi oluşumlar etkisizleştirilip İslam, Muhammedî bir durulukla yenilenmeli.

Yoksa Tengriciliğin engellenmesi olanaksız görünüyor.

Bu tümcelerin yazarı olarak ben İslam’ın Türk kimliği ve çağdaş değerlerle uyumlulaştırılması yönünde çağdaş ve güncel bir yorumunun yapılması için uğraş verenlerdenim. Umarım başarılı oluruz.

Üyesi olduğum Türk toplumunun ve Türk halklarının içinden doğan bütün düşünsel ve inançsal akımlarla ilgilenmem doğaldır. Bundan ötürüdür ki Tengricilikle de ilgilenmekteyim. Müslüman kimliğine sahip olmam Tengricilik veya başka bir inançla ilgilenmeme kesinlikle engel değildir. Bir Müslüman Türk olarak Tengriciliğe yönelen ve onu bir inanç olarak benimseyen binlerce, on binlerce, yüz binlerce, milyonlarca soydaşıma duyarsız kalmam düşünülemez. Ayrıca şunu da belirtmeliyim ki, gençlerin ve bütün ulusumun Emevici, siyasal ümmetçi sözde İslam yerine birkaç ana konu dışında öz olarak Muhammedî İslam’la pek de ters düşmeyen Tengriciliğe yönelmesi yeğdir.

Zaten bizim İslam tanımlamamızdaki odak vurgu barış ve esenliktir. Kim ki barış ve esenliği savunuyorsa bize göre o İslam’a uygun bir tutum sergiliyor demektir. Biz İslam’ın barış ve esenlik demek olduğuna inanıyoruz.

Barış ve esenlik yolunda yürüyenlere bin saygı, bin sevgi olsun…

Sözlük:

Şanırak: Tengriciliğin simgesi

Algış: Dua

Kargış: Beddua

Savunucu: Avukat

Niyesi: Çünkü

Dizge: Sistem

Dizgeleştirmek: Sistemleştirmek

Bitig: Kitap

Tümtanrıcılık: Panteizm

Tümtanrıcı: Panteist

Öd: Zaman

Kişioğlu: İnsan

Tümce: Cümle

Özdeş: Aynı

Olurlamak: Kabul etmek

Us: Akıl

Satkın: Hain

Yağı: Düşman

Batur: Kahraman

Baturluk: Kahramanlık

Tin: Ruh

Kerte: Derece

Yuğ: Cenaze töreni

Uruk: Aile

Bala: Çocuk

Kalıt: Miras

Bengü: Ebedi

Değme: Her

Erinç: Huzur

Buğu: Buhar

Ağmak: Göğe yükselmek

Ağan: Göğe yükselen

Övgülemek: Övgüyle anmak

Tengriken: Tengriciliğe gönülden bağlı kişi.

CEMİL KILIÇ

https://www.toplumsal.com.tr/iste-tengricilik-makale,40817.html?

 

Paylaş:

Yorumlar

Yorum yap