337) BİLGE KAĞAN’DAN, MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’E
Yayin Tarihi 21 Aralık, 2008
Kategori ATATÜRK, TÜRK DÜNYASI
TÜRK Devlet Kurucuları Olarak
Bilge Kağan’dan Mustafa Kemal Atatürk’e (1)
1989 yılı, Altaistik ve özellikle Türkoloji açısından çok özel bir yıldır. Bilindiği gibi, bundan 100 yıl önce N. Jadrintsev, Orhon Irmağının eski mecrasında Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarını bulmuştur. Yazıtların bulunuşu ile üzerindeki kitabeleri okuma çalışmaları da başlamış ve Danimarkalı dahî dilci V. Thomsen, yazıtların batı cephelerindeki Çince metinlerden de yararlanarak 1893 yılında, Köktürk alfabe sistemini çözmüş ve metinleri okumuştur. Bundan sonraki yıllarda, Türkologlar ve bu alanla ilgili bilim adamları, başta bu iki büyük yazıt olmak üzere, sayıları bugün 300′ü geçen irili ufaklı birçok kitabe metni üzerinde çalışmalar ve yayınlar yapmışlardır. Hâlen de yapmaktadırlar.
Bu yazıtları metin olarak ilk defa bilim dünyasına sunan W. Badloff ve V. Thomsen’den başlayarak, Türkiye’de ilk yayınlayan Necip Asım (Yazuksuz)’dan Muharrem Ergin ve Talât Tekin’e kadar, alanın bilginleri Köl Tigin ve Bilge Kağan kitabelerini “Orhun Abideleri” veya“Orhun Yazıtları” şeklinde adlandırmışlardır. Bu yazıtlar Köktürk devrine ait mezar kitabeleri olduğu için, yayınlarda, “Köktürk Yazıtları” olarak da adlandırılmıştır.
Bu yazıda konumuzu “Devlet Kurucuları Olarak Bilge Kağan’dan Mustafa Kemal Atatürk’e” diye adlandırmamıza gelince:
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu M. Kemal Atatürk’ün doğumunun 100. yıldönümü dolayısıyla, 1981–1982 yıllarında onun eşsiz eseri büyük Nutuk’unu bugünkü Türkçeye aktarırken, buradaki bir kısım görüşlerin bu yıl bulunuşlarının 100. yıldönümünü kutlamakta olduğumuz Bilge Kağan ve Köl Tigin kitabeleri ile büyük ölçüde öz ve ruh birliği içinde olduğunu sezmiştim. Bu kanaatim, bu yıl yayma hazırladığım ve basılmakta olan kaynak belgeler niteliğindeki Atatürk’ün Türk dili ile ilgili görüş ve yazılarını değerlendirirken daha da kuvvetlendi. Çünkü Atatürk’ün daha büyük Nutuk’unu yazmadan önce Türk tarihinin ve Türk dilinin çeşitli yerli ve yabancı kaynakları yanında, özellikle Orhun Abidelerini N. Asım’ın ve V. Thomsen’in yayınlarından da takip ettiğini ve Necip Asım metnini birçok yerde çizerek veya bazı yerlerine “önemli” diyerek çarpı (x) veya soru (?) işaretleri koyarak üzerinde düşündüğünü gördük.
Ayrıca Bilge Kağan’ın ağzından dile getirilen ve “Türk“ adını taşıyan ilk Türk devletinin yeniden kuruluşunu hazırlayan kurtuluş mücadelesi ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu hazırlayan İstiklâl Savaşı arasında, tarihî şartlardan ve Türk milletinin kendi kültürel özelliklerinden kaynaklanan benzerlikler yer almış bulunmaktadır. İki büyük devletin kuruculuğunu veya önderliğini yapmış olan iki büyük devlet adamının millete olan derin bağlılıklarından ve devlet anlayışlarındaki inceliklerden gelen vasıfları dolayısıyla, milleti yönlendirmedeki tutumları ve milletin geleceğini garanti altına alma şartları bakımından göstermiş oldukları hassasiyet noktalarındaki ortaklaşmalar Türk tarihi açısından derin bir anlam taşır.
Bu tespitler, bize, Türk devlet geleneğindeki devamlılığın 1250 yıl öncesindenkaynaklanarak, nasıl bir zincir halinde bugüne kadar uzana geldiğini gösterdi. Böylece, Bilge Kağan’ın millete hitabesi ile Atatürk’ün büyük Nutuk’u arasında mahiyetleri bakımından bir karşılaştırma yapma gereğini duyduk.
Bilindiği gibi, tarihî akışın siyasal ve kültürel bir varlık olarak şekillenip devam etmesinde türlü faktörler yer alır. Bu faktörler arasında bir toplumun kendine has özellikleri ile topluma yön verme durumunda olan liderler önemli birer yer tutar. Bunlar, milletçe uğranmış olan felâketli dönemlerde ortaya çıkarak sahip oldukları olağanüstü yeteneklerle, temsil ettikleri toplumları yönlendiren, onları, müstakil birer devlet olma mutluluğuna eriştiren şahsiyetlerdir. Ne var ki, bu üstün şahsiyetlerin milletlerine miras bıraktıkları ülkenin ve devletin sonsuza kadar devam edebilmesi, ancak gelecek nesillerin bu mirasın ne büyük millî fedakârlıklarla elde edildiklerini bilmelerine ve onların, üzerine titredikleri değerlere bütün benlikleri ile sarılıp sahip çıkabilmelerine bağlıdır. İşte bu sebeple, tarihin yetiştirdiği bu müstesna kişiler arasında, geçirilen bu felâketli dönemleri özlü birer anlatımla yazılı vesikalar halinde tarihe intikal ettirip ölümsüzleştirenler vardır. Zira tarihi bilmeden bugünü anlamak mümkün olmadığı gibi, gelecek üzerinde isabetli düşünceler ileri sürmek de mümkün değildir. İşte bu uzak görüşlülüğün iki belirgin örneğini veren üstün vasıflı devlet adamlarından biri Bilge Kağan diğeri de Mustafa Kemal Atatürk’tür.
Bilge Kağan da Mustafa Kemal Atatürk de yıkılmış ve istiklâllerini kaybetmiş olan birer devleti, istiklâl savaşı safhasından geçirerek yeniden kurma ve teşkilâtlandırma gibi çok ağır birer görevle karşı karşıya kalmış olan önderlerdir.
Her ikisi de kendi toplumlarını millet iradesi, özgürlük kavramı ve demokrasi anlayışı içinde bilinçlendirme ve yönlendirme gücüne sahip birer komutan, yüksek düzeyde birer devlet adamıdır.
Her ikisi de toplumlarının geleceğini karartabilecek tehlikeleri görerek, onların yollarına ışık tutabilecek uzak görüşe sahip devlet başkanlarıdır. Bunlardan Bilge Kağan, kardeşi büyük komutan Köl-Tigin adına diktirdiği Köl-Tigin ve kendi adına ölümünden sonra oğlu tarafından diktirilen Bilge Kağan Âbideleri ile; yok olma noktasına gelmiş bir millete hayat iksiri sunmuş olan Mustafa Kemal Atatürk de büyük Nutuk’u ile, Türk ve dünya tarihine milletlerinin geleceğini asırlarca aydınlatabilecek değerde kaynak eserler bırakmışlardır.
M.S. 716–734 tarihleri arasında hükümdarlık eden Bilge Kağan’ın ağzından taşa kazılmış olan Köl-Tigin ve Bilge Kağan yazıtları ile Atatürk’ün eseri olan Nutuk aradaki büyük zaman farkına, sosyal ve tarihî şartlardaki başlıklara rağmen taşıdıkları ortak özellikler bakımından birbirleriyle karşılaştırıldığında, bu özellikleri şu noktalarda toplamak mümkündür:
1. Kaynak Eser Olma Özelliği
Her iki tarihî dev eserin başta gelen ortak Özelliği, bunların birer ana tarihî belge, birer kaynak eser olmasıdır. Ayrıca, bu eserler doğrudan doğruya o tarihi yapmış olanlar tarafından ortaya konmuştur. Demek oluyor ki, tarihi yapanlar ile yazanlar aynı şahsiyette birleşmişlerdir. Bu durumun bir kaynak esere kazandıracağı değer hiç şüphe yok ki her türlü ölçünün üzerindedir.
2. Her iki Türk Devletinin Yıkılış Sebepleri
Her ikisinde de devleti yıkılmaya, milleti esarete mahkûm eden sebepler veciz bir dille hikâye edilmiştir.
Köl-Tigin ve Bilge Kağan Yazıtları’nda, devletin kuruluşu, düşmanların zararsız hale getirilişi, güçlü kağanlar ve yüksek seviyedeki yöneticiler elinde sınırlarının genişletilmesi ve güçlenmesi hikâye edildikten sonra, gittikçe yeteneksiz, bilgisiz, güçsüz kağanların ve devlet adamlarının başa geçmesi yüzünden, daha aradan bir asır bile geçmeden bu güçlü devletin nasıl parçalanıp Çin boyunduruğuna düştüğü anlatılıyor. Batma sebepleri arasında kağanların ve devlet yönetimini elinde bulunduran yüksek dereceli memurların kötü kişiler olmaları bir yana, Beyler ile halk arasındaki ilişkilerde, adaletin elden bırakılmış olması, bunlardan yararlanan Çin İmparatorluğunun devletin içişlerine karışması, uyguladığı hile, nifak ve bölücülük siyaseti ile, yöneticilerle halkı birbirine düşürmesi gibi daha başka sebepler de sıralanmıştır. Türk devletinin içyapısını perişan eden bu faktörler, yavaş yavaş Türk beylerine, kendi Türk adlarını attırıp Çin ad ve unvanlarım kullandıracak kadar millî bilinci köreltmiş ve felce uğratmıştır. Böylece, devlet düzeni günden güne çığırından çıkmış ve sonuç olarak Türk milleti bir gün kendini Çin boyunduruğu altında buluvermiştir. Devletin iç ve dış yapısında uğradığı çöküntülerle, dost görünüşlü düşman devletlerin müdahalelerinin bir millete nelere mal olduğunu göstermesi bakımından Osmanlı Devleti’nin son asırları ile bir benzerlik gösteren bu genel durumu Bilge Kağan, Yazıtlarda şöyle hikâye ediyor: Ünlü kağanlar gelip göçtükten sonra:
Yurdumuzun parçalanıp işgal edildiği günlerden başlayarak Türk tarihinde bir dönüm noktası oluşturan İstiklâl Savaşanı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ve inkılâpların yapılışını anlatan Nutuk’ta ise, Atatürk’ün Millî Mücadele’ye başlamak üzere 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a a çıktığı gün, ülkenin genel durumu şöyle tasvir ediliyor :
“Osmanlı Devleti’nin dahil bulunduğu grup, Harb-i Umumi’de mağlup olmuş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş, şeraiti ağır bir mütarekename imzalanmış. Büyük Harfin uzun seneleri zarfında, millet fakir ve yorgun bir halde. Millet ve memleketi Harb-i Umumiye sevkedenler, kendi hayatları endişesine düşerek memleketten firar etmişler. Saltanat ve hilâfet mevkiini İssal eden Vahdettin, mütereddi (soysuzlaşmış), şahsını ve yalnız tahtını temin edebileceğini (koruyabileceğini) tahayyül ettiği denî (alçakça) tedbirler araştırmakta. Damat Ferit Paşa’nın riyasetindeki kabine; âciz, haysiyetsiz, cebin (ve korkak). Yalnız padişahın iradesine tâbi ve onunla beraber kendilerini vikaye edebilecekleri (koruyabilecekleri) herhangi bir vaziyete razı.
Ordunun elinden silâhları ve cephanesi alınmış ve alınmakta…
İtilâf Devletleri, mütareke ahkâmına riayete lüzum görmüyorlar. Birer vesile ile, İtilâf donanmaları ve askerleri İstanbul’da, Adana vilâyeti Fransızlar; Urla, Maraş Ayıntap, İngilizler tarafından işgal edilmiş. Antalya ve Konya’da İtalyan kıtaat-ı askeriyesi; Merzifon ve Samsun’da İngiliz askerleri bulunuyor. Her tarafta ecnebi zabit ve memurları ve hususî adamları faaliyette. Nihayet, mebde-i kelâm (söz başlangıcı) kabul ettiğimiz tarihten dört gün evvel, 15 Mayıs 1919′da itilâf Devletlerinin muvafakatiyle Yunan ordusu İzmir’e ihraç ediliyor.
Bundan başka, memleketin her tarafında anasır-ı Hristiyaniye hafi, celi, hususî emel ve maksatlarının temin-i istihsaline, devletin bir an evvel çökmesine sarfı mesaî ediyorlar.”3.
İşte Köktürk Devleti’nin yıkılışını ve Çin boyunduruğu altına düşüşünü tasvir eden tablo ile Osmanlı Devleti’nin nasıl parçalanıp taksim ve işgal edilmiş olduğunu tasvir eden bu hazin tablo arasındaki benzerlik, milleti yönlendirenlerin yetersizlikleri dolayısıyla, ülkedeki siyasî ve sosyal dengenin bozulmasından ve millî şuurun felce uğramasından kaynaklanan bir benzerliktir.
3. İstiklâl Savaşı Safhası:
Bundan sonraki devrede, her iki Türk devletinde de İstiklâl mücadelesine geçiş safhaları ile karşılaşıyoruz. Yazıtlarda Çin boyunduruğunda geçen 50 yıllık felâketli dönem şu cümlelerle dile getirilmiştir :
Ne var ki, Çin hakimiyetindeki Türk halkının yavaş yavaş kendi benliğini duyar olması ve bu boyunduruğa karşı şuurlu bir tepki göstermesi, onun kurtuluşunu hazırlayan önemli bir faktör olmuştur. Yazıtlarda Türk milletinin uyanışı şu cümlelerle dile getirilmiştir :
Son cümleden anlaşılacağı üzere bu şuurlu uyanış ve Türk halkının yabancı boyunduruğuna karşı gösterdiği tepki, ne yazık ki, kurtuluşu hemen gerçekleştirememiştir. Çünkü, bu ayaklanmaya önderlik edecek ve kendilerine yön verecek güçte bir önder bulamamışlardır. Böylece, Çin kağanı da Türk budununun kökünü kurutma siyasetini bir süre daha yürütebilmiştir. Nihayet 681 yılında, Doğu Köktürk Devleti’nin yıkılışından tam 51 yıl sonra, Kutlug’un dağınık durumdaki Türk boylarının başına geçip onlara önderlik etmesi ile, Türk budununun kurtuluş savaşı başlamıştır. Yazıtlarda hür bir devlet kurup memleketi yeniden düzene sokabildiği için İlteriş yani cili derleyip toplayan kimse” unvanı ile anılan Kutlug, bu işe 17 erle önayak olmuştur. İsyanı duyan şehirdekiler ve dağdakiler bir araya gelmişler; mevcut, 17 kişiden 70′e, 70′den de 700′e yükselmiştir. 700 erle başlayan bu kurtuluş hareketi, daha sonra güçlü ve imanlı bir savaşa dönüşmüş ve Türk milletinin Çin boyunduruğundan kurtuluşunu hazırlamıştır. Yapılan savaşlarda Türk askerlerinin düşman askeri karşısındaki manevî gücünü ve inancını dile getirmek için İlteriş Kağan’ın askeri kurda, düşman askeri de koyuna benzetilmiştir.
Yazıtlarda 2. Köktürk Kağanlığının kurucusu Kutlug’un, devleti yeniden ihya edip canlandırması, Çinlileri ve öteki düşmanları yenebilmek için 47 defa asker sevk ettiği ve 20 defa savaş açtığı anlatıyor. Tanrı güç verdiği için devleti Türk töresine göre yeniden kurmuş olan Kutlug, öyle büyük başarılar kazanmıştır ki, çevresindeki düşmanların dizlileri diz çökmek, başlıları baş eğmek zorunda kalmıştır. Böylece, devleti yeniden eski genişlik ve üstünlüğüne kavuşturmuştur. Devlet kurucusu İlteriş’in bu başarıları daha sonra oğlu ve 2. halefi Bilge Kağan tarafından heyecanlı bir dille şöyle anlatılmıştır:
Yukarıda Köktürk Devleti’nin ilk yıkılışını özetleyen paragrafta belirtilmeğe çalışıldığı gibi, Köktürk Kağanlığı’nın yıkılışım hazırlayan sebepler ile Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı sonundaki çöküşünü hazırlayan sebepler arasında genel çizgileri ile bir benzerlik ve paralellik göze çarpmaktadır. Bunun gibi, Kutlug’un yiğit ve azimli davranışı ile Atatürk’ün dâhiyane davranışı arasında da benzerlikler vardır. Bu bakımdan yıkılan bir devleti yarım yüzyıllık bir esaretten sonra yeniden dirilten devlet kurucusu Kutlug ile, yaşama hakkı elinden alınmış ve memleketi düşman işgali altına düşmüş bir milleti yeniden hayata kavuşturan devlet kurucusu Atatürk arasında anlamlı bir yakınlık göze çarpar. Her ikisi de üstün nitelikte birer önderdir. Her ikisi de yıkılan birer ülkeyi düşman elinden kurtararak Türk milletini hür birer devlet durumuna getirmişler, onlara Türk Millî ruhuna uygun birer yön vermişlerdir. Bu bakımdan güçlü birer asker, güçlü birer devlet kurucusudurlar. Öyle bir rastlantıdır ki, Kutlug’un Türk milletini Çin esaretinden kurtarma kararını vererek mücadeleye atıldığı zamandaki şartlar ile Atatürk’ün Samsun’a, çıktığı zamanki şartlar arasında da bir yakınlık görülmektedir. Kutlug, yukarıda belirtildiği üzere, kurtuluş hareketine yalnız 17 erle başlamıştır. Bütün imkânsızlıklara rağmen, Atatürk de “Hâkimiyet-i milliyeye müstenit, bilâ-kayd-u-şart müstakil yeni bir Türk devleti tesis etmek” 7 kararı ile ve “ya istiklâl ya ölüm” parolası ile milletin tek bir ferdi olarak ortaya atılmıştır. Her ikisi de üstün yeteneklerinden gelen özellikleri dolayısıyla, ortaya atılmak için içinde bulundukları şartları ikinci plâna atmasını bilmişlerdir. Her ikisinde de eşsiz birer vatan ve millet sevgisi, her ikisinde de o eşsiz kaynaktan aldıkları birer güç vardır. İşte bu sebepledir ki, her ikisi de milletinin kötü alın yazısını silerek ve milletleri ile bütünleşerek gelecek nesillerin yollarını aydınlatıcı başarılar elde edebilmişlerdir.
Yukarıda belirtilen bu iki tablo arasındaki yakınlık ve benzer şartlar altında girişilen büyük mücadelelerin uzandığı başarılı sonuçlar, bir yandan yurt ve millet sevgisi ile beslenen üstün yetenek belirtileri, bir yandan da millî ruhun, bu üstün yetenekli kişilerde sembolleşen görüntüleridir. Yalnız şu farkla ki, İlteriş ve Bilge Kağan, o zamanki din anlayışından kaynaklanan otorite ve hâkimiyet anlayışı dolayısıyla, milleti yönlendirme gücünü Tanrıdan aldıklarını ifade etmektedirler. Bu devlet anlayışına göre onlara İli yani ülkeyi veren Tanrı’dır. Tanrı milletin koruyucusu ve güç kaynağıdır. Bu bakımdan yazıtlarda sık sık:
gibi ifadelere rastlanır. Ancak, millet, yine devletin asıl sahibi ve kurucusudur. Çin boyunduruğundan kurtulma mücadelesindeki şuurlanma devresinde
sözleri de bu anlayışla açıklanabilir.
Atatürk’ün şahsiyetinde ve Nutuk’ta ise, artık devlet anlayışı tanı bir olgunluk devresine ulaşmış, hâkimiyet ve güç kaynağı olarak “millet” unsuru esas alınmıştır. Atatürk, Nutuk’ta, memleketin ve milletin kurtuluşu için ileri sürülen manda ve himaye gibi isabetsiz tedbirleri özetledikten sonra, kendi görüş ve kararının yukarıda işaret edildiği gibi, millî hakimiyete dayanan kayıtsız şartsız yeni bir Türk devleti kurabilmek olduğunu ifade etmiştir. O, devlet felsefesi açısından bu nokta üzerinde hassasiyetle durmuş ve böyle bir devlet anlayışı, Atatürk ilkelerinin temel taşı durumuna gelmiştir.
Prof. Dr. Zeynep KORKMAZ
DİPNOTLAR
[1] Gerçi. 2. Köktürk Devleti’nin kuruluşunu hazırlayan istiklâl mücadelesi Bilge Kağan’ın babası İlteriş (Kutluğ) tarafından başlatılmıştır. Fakat devletin tam olarak teşkilâtlanması ve asıl rayına oturuşu Bilge Kağan zamanındadır. Kitabeler de onun tarafından veya onun için diktirilmiştir.
[2] Kül-Tigin Yazıtı, Doğu Cephesi, st. 4-8. Bugünkü Türkçesi :
“Ondan sonra küçük kardeşi kağan olmuş elbette. Oğulları kağan olmuş elbette Ondan sonra küçük kardeşi büyük kardeşi, oğlu babası gibi yaratılmamış olacak ki, (tahta) bilgisiz kağan oturmuştur. Elbette buyruğu (vezir, nazır) da bilgisizmiş, kötü imiş. Beyleri, milleti adaletsiz ve uyumsuz olduğu için, milleti hilekâr ve sahtekâr olduğu için, aldatıcı olduğu için, küçük kardeşle büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, beyle milleti karşılıklı çekiştirdiği için, Türk milleti devlet haline getirdiği ilini elden çıkarmış, kağan yaptığı kağanını kaybedivermiş. Çin milletine bey olmaya lâyık erkek evlâdı kul oldu, hanımlığa lâyık kız evlâdı cariye oldu. Türk beyleri Türk adını bıraktılar. Çindeki beyler Çin adını alıp Çin kağanına itaat etmişler.”
[3] Nutuk, C. I, İstanbul, Maarif Basımevi 1960. s. 1, 2. Bugünkü dile çevirisi için bk.
Zeynep Korkmaz Atatürk’ün Doğumunun 100. yılını Kutlama Koordinasyon Kurulu yayını Ankara 1984, C. I, s. 1.
[4] Kül-Tigin Yazıtı, Doğu Cephesi, st. 8.
[5] Kül-Tigin Yazıtı, Doğu Cephesi, st. 9-10.
[6] Kül Tigin Yazıtı, Doğu Cephesi, st. 11—16; Bilge Kağan Yazıtı, Doğu cephesi, st. 10-13 : “Babam Kağan 17 erle dışarı çıkmış. Dışarı yürüyor diye ses işitip şehirdeki dağa çıkmış, dağdaki inmiş. Toplanıp yetmiş er olmuş. Tanrı kuvvet verdiği için, babam kağanın askeri kurt gibi imiş. Düşmanı koyun gibi imiş, Doğuya, batıya asker sevkedip toplamış, yığmış; hepsi 700 er olmuş. 700 er olup ilsizleşmiş, kağansızlaşmış milleti, cariye olmuş, kul olmuş milleti, Türk töresini bırakmış milleti, ecdadımın töresince yaratmış, yetiştirmiş. Tölis, Tarduş milletini orada tanzim etmiş. Yabguyu, şadı orada vermiş. Güneyde Çin milleti düşman imiş. Kuzeyde Baz Kağan, Dokuz – Oğuz kavmi düşman imiş. Kırgız, Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı hep düşman imiş. Babam kağan bunca. . . kırk yedi defa ordu sevketmiş, yirmi savaş yapmış.
Tanrı lütfettiği için iliiyi ilsizletmiş, kağanlıyı kağansızlaştırmış, düşmanı tabî kılmış, dizliye diz çöktürmüş, başlıya baş eğdirmiş. Babam kağan öylece ili, töreyi kazanıp uçup gitmiş.”
[7] Nutuk, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü yayınları, İstanbul 1960, C. I, s. 12, Zeynep Korkmaz cev. C. I. s. 19-20.
[8] Bk. Bahaeddin Ögel, Türklerde Devlet Anlayışı, Ankara 1982, s.
Yorumlar
“337) BİLGE KAĞAN’DAN, MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’E” yazisina 7 Yorum yapilmis
Yorum yap
“Bin biliyorsan, bir bilene danış” derler.
Bilge Kağan ve Mustafa Kemal arasında bir bağlantı kurmak, konuya hakim olduğumu zannetiğim halde hiç aklıma gelmemişti.
İlim, bilim, okumak, bilmek vs. üzerine pek çok özlü söz, hadisi şerif yahut veciz söz, kıssa, hisse anlatmak mümkün.
Fakat; bendenizi; “Hiç, bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” hadisi çok etkiler.
“Hiç, bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?”
Mehmet Akif bir şiirinde, bu hadisi yazdıktan sonra şöyle devam eder;
“Olmaz ya, biri insan biri hayvan!”
Koca Akif, bilmemeyi; “Hayvanlıkla eşdeğer saymaktadır.”
Bilmemek; bilgisizlik.
Bilgisizlik; cahillik.
Cahillik, okumamak.
…
Zeynep Hocanın yazısıyla bağlantı kuracak olursak…
Çağlara damga vuran Bilge Kağanla yaptıkları karşılaştırılan Mustafa Kemal’i, “Mustafa” olarak kısaltarak, aklı sıra küçülterek ve sözüm ona onun; “İnsanî” yanlarını anlatmak perdesi altında küçültmeye çalışmak, hainlik değilse cahilliktir.
Cahillik: ?
…
Soru:
“Hiç bilinlerle bilmeyenler bir olur mu?”
Cevap;
“Olmaz ya, biri insan biri havyan!”
…
Türkiye’de bir cenah; “Merhum Akif Merhum Akif!” der, onu göklere çıkarır da, okumadığı için Akif’in ne dediğini bir türlü bilemez.
Öyle ya, biri insan biri hayvan.
🙂
Bu vesileyle, Bilge Kağanın, Mustafa Kemal Paşanın ve Akif’in aziz ruhlarına fatihalar gönderiyorum.
ben bilqe kagan ve atatürk arasındaki farkı arıyorum nerden bulabilirim
TAMAM DA GÜZEL AMA BANA ORHUN ABİDELERİ İLE SAFAHATTAKİ ASIMIN BENZER ÖZELLİKLERİ LAZIM
ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM SON ANDA İMDADIMA YETİŞTİNİZ
Off bende orhun yazıtları ile nutuk arasındaki bağlantı yı arıyorum ama yokkkk 🙁 offff 🙁
bana ikisinin karşılaştırması lazım bu dil yaaaaaaaaaa
çok teşekkürler…
acayip işime yaradı.