272) Enver Paşa Alfabesi (Huruf-i Munfasıla)
Yayin Tarihi 27 Ekim, 2014
Kategori TÜRKÇE
Enverî Harfler yahut Huruf-i Munfasıla
Tanzimattan sonra Osmanlı Devleti’nde alfabe tartışmaları başladı. Münif Paşa Arap harflerinin eğitimi zorlaştırdığını savunmaktaydı. Harflerin başta-ortada-sonda yazımlarının farklılaşması, sesli harflerin kullanılmaması gibi durumların karışıklığa neden olduğunu söylüyordu. Aydınların birçoğu da Fransızca dolayısıyla Latin harflere aşina olduğundan bu harflere geçilmesinin de mümkün olabileceğini dillendiriyordu. Ne var ki Latin harflere geçişin geçmişle olan bağları koparacak ve Kur’an öğrenimini etkileyecek olması, yeni bir alfabeye geçiş yerine var olan alfabenin ıslahını da gündeme getirdi.
Nitekim Enver Paşa bir yayından ilhamla yeni bir alfabe oluşturma işine girdi. Bu alfabe bitişik yazılan Osmanlı Türkçesi’nin tam tersine harflerin ayrı olarak tek tek yazılması ve sesli harflerin de yazılması esasına dayanıyordu. Bu sebepten bu alfabeye “huruf-i munfasıla” da denmekteydi. Harbiye Nâzırı olan Enver Paşa bu alfabenin ordu yazışmalarında kullanılması emrini verdi. Bu alfabeyle çeşitli nizamnameler, haritalar ve salnameler basıldı. Ne var ki bu yeni alfabe değiştirilmesi düşünülen alfabeden daha zordu. Okunması ve yazılması hususunda çok büyük güçlüklere sebebiyet veriyordu. Örneğin bitişik harflerle yazılan bir kitap 30 sayfa ise bu yeni alfabeyle sayfa sayısı 60’a yani iki katına çıkıyordu. Yani zamandan da emekten de götürüyordu. Hele de askerî alanda kullanılmasıyla durum daha da vahimdi, zira askerî yazışmalar hızlı olmalıydı, ama bu yeni alfabe buna imkân vermiyordu. Kısa bir süre sadece askerî yazışmalarda kullanılan bu alfabe I.Dünya Savaşı’nın araya girmesiyle akamete uğradı ve kullanılmadı.
Şimdi bir örnekle bu “huruf-i munfasıla”yı yani ayrık yazılan harfleri görelim ve okumaya çalışalım
S-u-l-t-a-n M-e-h-e-m-m-e-d R-e-ş-a-d H-a-n- ı H-a-m-i-s H-a-z-r-e-t-l-e-r-i
V-e-l-a-d-e-t- i h-ü-m-a-y-u-n 21 Ş-e-v-v-a-l 1260
C-ü-l-u-s- i h-ü-m-a-y-u-n 14 N-i-s-a-n 1325
http://saadetkapisi.blogspot.com.tr/
Atatürk’ün Görüşü:
1) Huruf-u Munfasıla (Aralıklı Harfler) ya da bilinen diğer isimleriyle hatt-ı cedid, Enver Paşa yazısı ya da ordu elifbası, Enver Paşa’nın Türkçe’nin yazımını kolaylaştırmak üzere Arap alfabesini gözden geçirerek elde ettiği yazı sistemidir. Ruşen Eşref bu sistemle ilgili Atatürk’ün 1918’deki görüşlerini şöyle aktarır:
“Bu iş, iyi niyetle yapılmış olmasına rağmen, yarım yamalak ve zamansız yapılmıştır… Savaş zamanı, harflerle uğraşılacak zaman mıdır? Ne için? Haberleşmeyi kolaylaştırmak için mi? Bu sistem haberleşmeyi eski sisteme göre daha yavaş ve daha güç kılmıştır. Hızın önem kazandığı bir zamanda, işleri yavaşlatan ve insanların kafasını karıştıran bu atılımın avantajı nedir? Fakat madem bir işe başladınız, bari bunu doğru dürüst yapacak cesareti gösteriniz.” (Vikipedi)
2) Falih Rıfkı Atay yeni alfabe ile ilgili Atatürk’le aralarında geçen bu konuşmayı şöyle aktarmıştır:
“Atatürk bana sordu:
-Yeni yazıyı tatbik etmek için ne düşündünüz?
-Bir on beş yıllık uzun, bir de beş yıllık kısa mühletli iki teklif var, dedim. Gazeteler yarım sütundan başlayarak yeni yazılı kısmı artıracaklardır. Daireler ve yüksek mektepler için de tedricî bazı usuller düşünülmüştür.
Yüzüme baktı:
-Bu ya üç ayda olur, ya da hiç olmaz, dedi.
Hayli radikal bir inkılâpçı iken ben bile yüzüne baka kalmıştım.
-Çocuğum dedi, gazetelerde yarım sütun eski yazı kaldığı zaman dahi, herkes bu eski yazılı parçayı okuyacaktır. Arada bir harp, bir iç buhran, bir terslik oldu mu, bizim yazı da Enver’in yazısına döner. Hemen terk olunuverir. ” (Prof. Dr. Zeynep KORKMAZ’ın ‘Harf İnkılabı’ makalesinden)
Enver Paşa’nın hazırlamış olduğu alfabe:
Hazırlayan: Yılmaz Karahan
Yorumlar
“272) Enver Paşa Alfabesi (Huruf-i Munfasıla)” yazisina 2 Yorum yapilmis
Yorum yap
Sayenizde Hergün Bilmediğimiz çok şeyi öğreniyoruz hocam ilginize emeğinize teşekkürler
C, s sanirim bir de i Ataturk e aitmis( s, c alti noktali harfler tlf dan bilemedim .)