14) Türk Tarihi Kronolojisi (18. y.y.)

Yayin Tarihi 15 Nisan, 2015 
Kategori KRONOLOJİ

Türk Tarihi Kronolojisi

image001

 

XVIII. yüzyıl  

18. yüzyıl başları Oyratlar, Kazaklar üzerine akınlarda bulundular (18. yüzyıl başları).

1700 Alman Barok müziğinin parlak çağı: Haendel (1685-1759), Bach (1685-1750).

1701 Ruslarla İstanbul Antlaşmasının imzalanması. 

1702-1704 Kırım hanı, I. Selimgerey (Dördüncü defa)’in saltanatı.

1703 St. Petersburg kentinin kurulması (1712’de Rus Çarlığı’nın yeni başkenti olacaktır).

Ağustos 1703-1730 Sultan II. Mustafa’nın yerine kardeşi Şehzade Ahmet (III. Ahmet) tahta çıktı (23 Ağustos 1703-1730 Osmanlı).

1704 Kırım hanı, III. Gazigerey’in saltanatı. 

1707 Kırım hanı, I. Kaplangerey’in saltanatı.

1707 Evrengzib’in ölümü: Hindistan’da Gurkanlı egemenliğinin zayıflaması.

1707 İngiltere ve İskoçya’nın birleşmesi.

1707 Hindistan’da Azim Şah saltanatı.

1707-1712 Hindistan’da Şah A’lam I (Muhammed Mu’azzam) saltanatı. 

1707-1713 Kırım hanı, II. Devletgerey (ikinci defa)’in saltanatı.

1708 Kazan şehri, Vilayet başkenti oldu.

1709 Poltava Savaşı: Büyük Petro’nun İsveçlileri yenmesi.

1709 Abraham Darby’nin kok kömürü kullanarak pik demir elde etmesi (İngiltere).

1710-1876 Hokand Hanlığı: Taşkent Doğusunda kurulmuş olup, Hokand merkezi idi. Ruslar tarafından yıkılmıştır.

Temmuz 1711 Osmanlı Devleti ile Rusya arasında savaşın ardından Prut Barış Antlaşması imzalandı (22 Temmuz 1711).

1712 Itrî’nin ölümü (d. 1640).

1712 Hindistan’da Şah Azimü’ş-Şan saltanatı.

1712-1713 Hindistan’da Cihandar Şah (Muhammed Muizzuddin) saltanatı.

1713 İspanya Veraset Savaşlarının Utrecht Antlaşmasıyla son bulması. 

1713 Kırım hanı, I. Kaplangerey (ikinci defa)’in saltanatı.

1713 (1713-1719) Hindistan’da Farruh Siyar (Celaleddin Muhammed) saltanatı.

1715 Çar Büyük Petro komutasında Kazak Stepleri’ne ilk Rus askerî seferlerinin başlaması.

1716 Kırım hanı, Kara Devletgerey’in saltanatı.

1717 Kırım hanı, III. Saadetgerey’in saltanatı.

1717 Hive’ye yapılan ilk Rus askerî seferi, Çar askerleri’nin katledilmesi ile neticelendi.

1718 Oyratlar, Balkaş Gölü’nün kuzeyinde Kazak Orta Cüz’ü yendiler.

Temmuz 1718 Pasorofça Antlaşması imzalandı (Osmanlı 2 Temmuz 1718).

1718 Lale Devrinin başlaması (Osmanlı).

1719 Hindistan’da Şah Cihan II (Refiü’d-Daula) saltanatı. 

1719 Hindistan’da Şah Nikusiyar saltanatı.

1719 Hindistan’da Şemsuddin Şah (Refiü’d-Derecât) saltanatı.

1719-1748 Hindistan’da Muhammad Şah (Nasirüddin) saltanatı.

1720 Yirmisekiz Çelebizade Mehmet Efendi’nin Paris’e elçi olarak gitmesi.

1722 Afganlılar, İran’ı istila ettiler ve bunun bir sonucu olarak Safevî Hanedanlığı sona erdi. 

1723-1725 Kuzey Maveraünnehir’e Kalmuk ve Oyrat akınları.

1723 Safevî Devleti’nin Yıkılışı.

1724 Ruslar, Şirvan’ın kuzeyindeki Azerî topraklarını ele geçirdi.

1724 Kırım hanı, II. Mengligeray’in saltanatı.

1725-1727 Katerina I. (Rus İmparatoriçesi).

Aralık 1727 Sait Mehmet Çelebi ile İbrahim Müteferrika’nın İstanbul’da ilk Türk matbaasını kurmaları. (16 Aralık 1727). Matbaa 1742’de kapanmış, 1784’te tekrar açılmıştır.

1727-1730 Petro II. (Rus İmparatoru).

1729 Stephen Gray, elektriği büyük uzaklıklara iletti.

1729 Nadir Kulu Bey (Nadir Şah), Afganlıları İran’dan çıkardı.

1730 Kırım hanı, I. Kaplangerey (üçüncü defa)’in saltanatı. 1730 Şair Nedim’in ölümü.

1730 Patrona Halil İsyanı ve Lale Devri’nin sonu (Osmanlı). 

1730 Nevşehirli İbrahim Paşa (d. 1662-3)’nın ölümü (Osmanlı).

1730 Orhun abidelerinin dünyaya tanıtılması; ilk kez İsveçli subay Strahlenberg tarafından, 1730 yılında yayımlanan araştırmalarıyla dünyaya tanıtılmıştır.

1730-1740 Anna İvanova (Rus İmparatoriçesi).

1730-1754 I. Mahmut’un saltanatı (Osmanlı).

1731 Kazak Küçük Cüz’ü, Rus himâyesini kabul etmek zorunda kaldı.

1732 Minyatür ustası Levnî’nin ölümü.

1732 Nadir Kulu Bey, Herat’ı aldı.

1734-1735 Orenburg’da Rus istihkâmının tesisi.

1735 Vehhabî hareketinin başlaması; Osmanlı ve İslam Dünyası için yeni bir çıban başı.

1736 Kırım hanı, II. Fethigerey’in saltanatı.

Temmuz 1736 Sultan III. Ahmet vefat etti (1 Temmuz 1736 Osmanlı).

1736-1747 İran’da Nadir Şah dönemi: Bir Afşar Türkmeni olan Nadir, 1732’de ülkede düzeni sağlamayı başardı. Kafkasya’daki askeri başarılarının ardından doğrudan tahta geçti. Afşar ve Kaçar önderlerinin başlattığı bir ayaklanmada öldürüldü.

1737 Kırım hanı, II. Mengligerey (ikinci defa)’in saltanatı. 1739 Kırım hanı, II. Selâmetgerey’in saltanatı.

1739 Avusturya ve Rusya ile Osmanlı Devleti arasında Belgrat Barışı.

1739 Nadir Şah, Gazne ve Kabil’i aldı, Delhi’yi işgal etti.

Mayıs 1740 Osmanlı devleti Fransa ile kapütülasyon antlaşması yaptı (30 Mayıs 1740).

1740 Kazak Orta Cüz’ü, Rus himayesini kabul etmek zorunda kaldı.

1740 Osmanlı Devleti’nin Fransa’ya ilk kez daimi kapitülasyon hakkını tanıması.

1740 Avusturya Veraset Savaşları; Prusya Silezya’yı ilhak ediyor. 

1740-1741 İvan VI. (Rus İmparatoru).

1740 1747 Nadir Şah, Maveraünnehir’i istila ile hakimiyeti altına aldı.

1741 1762 Elizabet (Rus İmparatoriçesi).

1742 Ruslar’ın İdil-Ural bölgesinde Müslümanlar’a karşı uyguladıkları zulüm politikalarının doruğa ulaşması.

1742 Kazak Ulu Cüz, Rus himayesini kabul etmek zorunda kaldı.

1743 Kırım hanı, II. Selimgerey (Katı)’in saltanatı.

1746 İran ile bir dizi savaştan sonra yeniden Kasr-ı Şirin Antlaşması sınırlarına dönülmesi (Osmanlı).

1747 Azerbaycan’ın küçük hanlıklara bölünüşü: Afşar Türkmenlerinden Nadir Kulu şâh (1736-1747)’ın ölümü ile başlayan istikrarsızlıktan faydalanan Azerî Türkleri, müstakil hanlıklar kurarak, devletçikler hâlinde bölündüler. Bu hanlıklar: Gence: (1747-1804), Derbend: (1747-1806), Kuba: (1747-1806), Bakû: (1747-1807), Taliş/Lenkeran: (1747-1812), Şeki: (1747-1820?), Şirvan: (1747­1820?), Karabağ: (1747-1822), Nahcivan: (1747-1825), Revan: (1747-1826), İlisu/Zakatala: (1747­1827). Bu hanlıklar 1804-1827 arasında birer birer Rusya tarafından işgal edilecektir.

1747 Afganistan’da Durranî Hanedanlığı kuruldu.

1747 Buhara’da Özbek Mangıt Hanedanlığı’nın bir güç olarak ortaya çıkması.

1748 Kırım hanı, Arslangerey’in saltanatı.

1748-1754 Hindistan’da Ahmed Şah Bahadur (Ebu’l-Nasir Muhammed) saltanatı.

l750-1779 İran’da Zend Hanedanı dönemi.

1751 Çin’in Tibet, Çungarya ve Tarım havzasını işgal etmesi.

1754-1757 III. Osman’ın saltanatı (Osmanlı).

1754-1760 Hindistan’da Şah Alemgir II (Muhammed Azizüddin) saltanatı.

1755 Nuruosmaniye Camisinin açılışı (Osmanlı).

1756 Yedi Yıl Savaşlarının başlaması.

1756 Kırım hanı, Halimgerey’in saltanatı.

1757 Çinliler, Oyratlar’ı Cungarya’da yendiler.

1757 Plassey Muharebesi; İngilizlerin Hindistan’da Fransız ağırlığına son vermesi. 

1757-1774 III. Mustafa’nın saltanatı (Osmanlı).

1758 Kırım hanı, Kırımgerey (Deli Han)’in saltanatı.

1759 Çinliler (Mançu İmparatorluğu), Tarım Havzası (Doğu Türkistan)’nı istila ettiler ve buradaki Hocalar, Hokand ‘a kaçtılar.

1760 Hindistan’da Şah Cihan III saltanatı.

1760 Yeni Fransa’nın İngilizler tarafından ele geçirilişi: Quebec (1759), Montreal (1760).

1760’lar Avrupa Aydınlanma çağının başlaması: Völtaire (1694-1778), Diderot (1713-1784), Hume (1711-1776).

1760-1806 Hindistan’da Şah A’lam II (Celaleddin Ali. 1788 yılında kısa bir süre tahttan uzaklaştırıldı.) saltanatı.

1762 Jean Jacques Rousseau’nun (1712-1778) “Toplum Sözleşmesi”.

1762 Petro III. (Rus İmparatoru).

1762-1796 (Büyük) Katerina II. (Rus İmparatoriçesi). Kırım ile Polonya’nın bir kısmını ilhak etti ve Batı Ukrayna ile Beyaz Rusya’yı yeniden aldı.

1763 Hive (Harezm)’de Özbek Kongrat Hanedanlığı, bir güç olarak belirdi.

1764 Kırım hanı, III. Selimgerey’in saltanatı.

1767 Kırım hanı, Arslangerey (ikinci defa)’in saltanatı.

1768 Kırım hanı, Maksudgerey’in saltanatı.

1768 Kırım hanı, Kırımgerey (ikinci defa)’in saltanatı.

1768 Doğu Türkistan, Çinliler tarafından resmen “Xinjiang/Sinkiang/kazanılmış topraklar” olarak yeniden isimlendirildi.

1768 Kaptan Cook’un Büyük Okyanus’ta keşiflere başlaması.

1769 Kırım hanı, III. Devletgerey’in saltanatı.

1770 Kırım hanı, II. Kaplangerey’in saltanatı.

1768 1770 Kırım hanı, III. Selimgerey (ikinci defa)’in saltanatı.

1770 Avrupa’da bilim ve teknolojide ilerleme: J. Priestley (1733-1804), A. Lavoisier (1743­1794), A. Volta (1745-1827), Harrison’un kronometresi (1762), Watt’ın buhar makinesi (1769), Arkwright’ın su gücüyle çalışan çıkrığı (1769).

1771 Çinliler, Kazaklar üzerinde vassal ilişkisi kurma teşebbüsünde bulundular.

1771 Kalmuklar’ın bir kısmı, İdil/Volga’dan tekrar Cungarya ve İli Vadisi’ne göçtüler.

1771 Kırım hanı, Maksudgerey (ikinci dcfa)’in saltanatı.

1772 Kırım hanı, II. Sahibgerey’in saltanatı.

1772 Polonya’nın ilk paylaşılması (2. ve 3. paylaşımlar 1793 ve 1795).

1774 Kazan şehri Emelyan Pugachev kuvvetleri tarafından zaptedildi.

1774 Osmanlı imparatorluğu ile Rusya arasında imzalanan Küçük Kaynarca antlaşması ile Kırım Hanlığı Osmanlı himayesinden çıkmıştır. Rus işgaline maruz kalan Kırım Türklerinin esaret yılları böylece başlamıştır. Yerli halkı başka bölgelere göçe zorlanmıştır. En büyük göç dalgaları 1792, 1860-63, 1874-75, 1891-1902 yılları arasında yaşanmıştır.

1774 Osmanlı Padişahları’nın resmen halife unvanlarını kullanmaya başlamaları. 

1774-1789 I. Abdülhamit’in saltanatı (Osmanlı).

1775 Kırım hanı, III. Devletgerey (ikinci defa)’in saltanatı.

Nisan 1775 Tersane ambarlarındaki bir odada ‘Hendese Odası’ kuruldu (29 Nisan 1775 Osmanlı).

1775 Amerikan İhtilalinin başlaması.

1776 Amerika’nın bağımsızlığını ilan etmesi.

1776 Adam Smith’in (1723-1790) “Ulusların Serveti”, Thomas Paine’in (1737-1809) “Sağduyu” adlı eserlerinin yayımı, 1777 Kırım hanı, Şahingerey’in saltanatı.

1779-1925 İran’da Kaçar Hanedanı Dönemi: Ağa Muhammed Han (1779-97) İran’ın kuzey kesiminde egemenliğini pekiştirdikten sonra, iç bölünmelerle zayıflaımş olan Zend hanedanını hedef alan bir harekata girişti. Lütfi Ali komutasındaki Zend kuvvetlerini sürekli izleyerek sonunda 1794’te Kirman’ın güneydoğusunda kesin yenilgiye uğrattı. Şehinşah unvanını aldığı 1796’da Horasan üzerine yürüyerek Meşhed’i aldı ve Afşar hanedanına son verdi. İran bu kez Kaçar hanedanı altında yeniden birleşti ve 1785’te başkent yapılan Tahran hızla gelişti. Öte yandan sürekli savaşlar ve birçok kentin yağmalanması ülke ekonoınisini büyük yıkımna uğrattı. Basra Körfezi ticareti zamanla İngilizlerin eline geçti.

1781 Immanuel Kant’ın (1724-1804) “Saf Aklın Eleştirisi”.

1782 Kırım hanı, II. Bahadırgerey’in saltanatı. 

1782/1783 Kırım Hanlığı, Ruslar tarafından ilhâk edildi.

1783 Kırım hanı, Şahingerey (ikinci defa)’in saltanatı.

1783 Marquis de Jouffroy d’Abbans ilk buharlı gemiyi yüzdürdü.

1783 İngiltere’nin, Paris Antlaşmasıyla Amerika’nın bağımsızlığını tanıması.

1784 Rusya Vladikafkas kalesini işgal etti. Kuzey Osetya’da Rus yerleşimi başladı. 

1784/1785 Buhara Hanlığı’nda Astrahanlılar Hanedanlığı sona erdi, yerini Mangıt Hanedanlığı aldı.

1786 Kırım hanı, Şahbazgerey’in saltanatı.

1788 Çariçe Katerina II, Rusya’daki Müslümanlara yeni haklar tanıdı.

1789 Fransız İhtilali; feodal düzenin kaldırılması ve İnsan Haklarının ilanı. 

1789 George Washington’un Amerika’nın ilk cumhurbaşkanı oluşu.

Mayıs 1789 I. Abdülhamid vefat etti; III. Selim tahta çıktı (7 Mayıs 1789 Osmanlı). 

1789-1807 III. Selim’in saltanatı (Osmanlı).

1790’lar Avrupa’da orkestra müziğinin parlak çağı: Mozart (1756-91), Haydn (1732-1809), Beethoven (1770-1827).

1791 Kırım hanı, Bahtigerey (1793 Yaş Muahedesine kadar)’in saltanatı. 

Ağustos 1791 Osmanlı ile Avusturya arasında Ziştovi Barış Antlaşması imzalandı (4 Ağustos 1791).

Ağustos 1791 Osmanlı ile Rusya arasında Kalas Mütarekesi imzalandı (8 Ağustos 1791).

1792 Osmanlı-Rus Yaş Antlaşması.

1792 1792 Cartwright’ın buharla çalışan dokuma tezgâhını icat etmesi.

1792 Fransa’da cumhuriyetin ilanı.

Ocak 1792 Osmanlı-Rusya arasında ‘Yaş Antlaşması’ imzalandı (9 Ocak 1792).

1793 Nizam-ı Cedit Ocağı’nın kurulması (Osmanlı).

1792 Avrupa’da ilk daimi Osmanlı elçiliği (Londra). 

1792 Eli Whitney’in çırçır makinesi.

1796 İngilizlerin Seylan’ı ele geçirmesi.

1796 1801 Pol I. (Rus İmparatoru).

1797 1834 İran Kaçar hanlarından Feth Ali Şah (1797-1834), hükümdarlığı boyunca İngiliz desteğine dayanarak Ruslarla savaştı 1813 Gülistan ve 1828 Türkmençay antlaşmalarıyla Kafkasya’yı Rusya’ya bırakmak zorunda kaldı.

1798 Hokand’da Özbek Hanlığı kuruldu.

Temmuz 1798 Napolyon Mısır’ı işgal etti (1 Temmuz 1798 Osmanlı (boşaltılması 1801).

Eylül 1798 Osmanlı Hükümeti, tarihinde ilk kez Fransa’ ya savaş ilan etti (2 Eylül 1798).

1798- 1814 Rusya, Avrupa’daki Devrimci hareketler ve Napolyon Savaşları’na (1798-1801, 1805-07) katıldı ve Napolyon’un işgalini püskürttükten sonra, onun tahttan indirilmesinde rol oynadı (1812-14).

1799 Şair Şeyh Galib’in ölümü (d. 1757).

1799 Alessandro Volta, ilk elektrik bataryasını yaptı.

Mayıs 1799 Cezzar Ahmet Paşa, Akka’da Napolyon’a karşı büyük bir zafer kazandı (10 Mayıs 1799 Osmanlı).

Şevket Koçsoy

http://www.tarihtarih.com/

 

Paylaş:

Yorumlar

Yorum yap