12) Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye

Yayin Tarihi 13 Temmuz, 2019 
Kategori TEŞKİLAT-I MAHSUSA

Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye

ll. Meşrutiyet sonrasında çıkarılan siyasi dergilerden biri de Cihan-ı İslam dergisidir. Dergi, Cemiyeti Hayriye-i İslamiye’nin yayın organıdır. Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye, İttihatçı çizgide bir sivil toplum örgütüdür. İttihat ve Terakki Cemiyeti, II. Meşrutiyet sonrasında Türkçülük ve Batıcılık politikalarını benimsemiş ise de İslamcılığı da tamamen reddetmemiştir. Müslüman unsurların desteğini sağlamak amacıyla gerektiği yerde İslamcı politika izlemekten çekinmemiştir. Bu dönemde Avrupa’nın, İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı Osmanlı içerisindeki Hristiyan azınlığı kullanmaya başlaması, Cemiyetin de İslamcı hareketlere ılımlı davranmasına neden olmuştur. Cemiyet, İslamcı politikanın Müslüman coğrafyasında etkin olabilmesi için birçok çalışma başlatmıştır. Eğitim, basın-yayın, cemiyet ve dernekler aracılığıyla Müslümanlara birlik olmaları konusunda çağrı yapılmıştır. Yurt dışında Müslümanların yoğun yaşadığı yerlerde pek çok cemiyet kurulmuştur. Bu cemiyetlerce yayımlanan dergi, gazete, bildiri gibi basın araçlarıyla bulundukları bölgelerde Müslümanları Batıya karşı birlik olmaya davet edilmiştir. Bu dönemde Batılı emperyalist güçlere karşı bütün Müslümanları harekete geçirmek için sivil örgütler kurulmuştur. Bu amaçla kurulmuş cemiyetlerden biri de Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye’dir.

Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye’nin kurulması fikri, 1908 yılında Mısırlı Mehmet Şerif Paşa ve arkadaşları tarafından Perapalas Oteli’nde kararlaştırılmıştır. Kısa süre içerisinde Türkçe bir nizamname yazılarak cemiyetin kuruluşu, kamuoyuna duyurulmuştur. Ancak cemiyetin kurucuları arasındaki fikir ayrılıkları ve tartışmalardan dolayı, cemiyetin faaliyete geçmesi gecikmiştir. Daha sonra cemiyetin faaliyet alanı olarak yurt dışındaki Müslüman ülkelerin seçilmesi kararı alınmıştır. Cemiyetin başına Yusuf İzzeddin Efendi getirilmiştir. Nizamnamesi Arapça olarak Mısır gazetelerinde yayımlanmıştır. Cemiyeti Hayriye-i İslamiye’nin amacı, her türlü eğitimi Müslümanlar arasında yaygınlaştırarak aralarındaki dayanışmayı artırmaktır. Bu amaçla Medine’de bir İslam Üniversitesi kurulmuştur. Bununla Abdülhamit’in “Hicaz Demiryolu Projesi” ile oluşturmak istediği İttihad-ı İslam fikrinin devam ettirilmesi hedeflenmiştir. Başka bir deyişle cemiyetin kuruluş amacı, Müslümanları her konuda bilgilendirmek ve özellikle Batıya karşı birlik olunduğu takdirde başarı kazanılabileceğine inanmalarını sağlamaktır. Kısaca bu dönemde Müslümanların içerisinde bulundukları ümitsizlik ve karamsarlıklar bertaraf edilerek onlara yeni bir heyecan vermek ve onları harekete geçirmek hedeflenmiştir. Bununla birlikte dönemin Osmanlı Hükûmeti, I. Dünya Savaşı öncesinde içeride ve dışarıda Müslümanları savaşa hazırlama konusunda önemli bir adım atmış olacaktı. Bu dönemde Osmanlı toprakları dışında diğer İslam coğrafyasında da birçok İslami nitelikli cemiyetler kurulmuştur. Bunlar, siyaset ve toplum hayatında faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Aynı zamanda İslam uluslarının içinde bulunduğu durumu, sahip oldukları yayın organları ile bütün dünyaya duyurmaya çalışmışlardır.

Cemiyete göre, Müslümanların geri kalmasının ana sebeplerinden biri, Müslümanların sömürgeci devletlerin egemenliği altına girmesidir. Sömürgeci devletler, Müslümanları kendi kimliklerine yabancılaştırarak kendi doğal kaynaklarından ve hazinelerinden faydalandırmamaya çalışırlar. Bu şekilde İslam toplumları büyük bir ekonomik buhrana sürüklenerek Batılı sömürgeci devletlere muhtaç hâle getirilirdi.

Prof. Dr. Mehmet ÇANLI

Hitit Üniversitesi Tarih Bölümü 

E-Posta: [email protected]

KAYNAK: http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/karendergi_79ed3.pdf

Paylaş:

Yorumlar

Yorum yap