1) SUNUŞ
Yayin Tarihi 30 Aralık, 2008
Kategori KAŞGARLI MAHMUD VE DİVANÜ LÜGATİ'T TÜRK
SUNUŞ
İlk sözlük bilimcimiz…
İlk dil bilginimiz…
İlk sözlüğümüz Divanü Lugati’t-Türk, ilk dil bilgisi kitabımız Kitabü Cevahiri’n-Nahv fi Lûgati’t-Türk’ün yazarı…
Bütün Türk illerini dolaşıp, Türk toplulukları arasında yaşayarak onların söz varlığını, sözlü edebiyat ürünlerini yazıya geçirmekle bin yıl öncesinden binlerce yıl sonrasına ulaşmasını sağlayan ilk derlemecimiz…
Hakaniye lehçesi ile Uygur, Oğuz, Kıpçak, Türkmen, Kırgız, Çiğil, Yağma, Argu ve diğer Türk soylu halkların lehçelerini Türk adı altında toplayarak eserine Divanü Lugati’t-Türk, yani Türk Lehçelerinin Sözlüğü adını veren ilk Türklük bilimcimiz (Türkoloğumuz)…
On birinci yüzyıl Türk dünyasının yorulma nedir bilmeyen araştırıcısı…
Türklerin yaşadığı ülkeleri, kentleri, kasabaları, köyleri tanıtan, bu yerleşim birimleri hakkında bilgiler veren ve çizdiği haritayla ilk Türk coğrafyacısı unvanını da kazanan bilgin…
Türklüğü ile övünen, ana dilini hakkını vererek en güzel bir biçimde konuşan, en iyi eğitimi görmüş, soyca en köklü kişi…
Doğu Karahanlı devletinin hakanı Muhammed Buğra Han’ın torunu, veliaht Hüseyin Çağrı Tigin’in oğlu… Karahanlı hanedanının şehzadesi…
Kâşgarlı Mahmud…
Ve…
Yaklaşık yirmi yılda topladığı malzemeyi, iki yıl üzerinde çalışarak kaleme aldığı Divanü Lugati’t-Türk…
Türk dilinin ilk sözlüğü…
Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı…
Bin yıl öncesi Türkçesinin ilk veri tabanı, ilk derlemi…
Türk yazı dillerinin, Türk lehçelerinin tarihsel köklerini ve yaşadığı gelişmeleri ortaya koyan bir kaynaktır Divanü Lugati’t-Türk.
On birinci yüzyıl Türkçesinin ses bilgisi ve biçim bilgisi özellikleriyle ilgili bilgileri, söz varlığının gücünü, inceliklerini yirmi birinci yüzyıla ulaştıran bir bilgi hazinesidir Divanü Lugati’t-Türk.
Kâşgarlı Mahmud’un 1072 yılında yazmaya başlayıp 1074 yılında tamamladığı Türk dilinin anıtsal eseri Divanü Lugati’t-Türk, yalnızca bir dil bilgisi kitabı, yalnızca bir sözlük değildir. Tarihin en eski dönemlerine kadar uzanan kültür değerlerimizin köklerini ortaya koyan…
Yaklaşık bin yıl öncesinin Türkistan’ında, Kıpçak bozkırlarında, Karahanlı devletinde, Uygur kağanlığında, Oğuz obalarında kısacası on birinci yüzyılın Türk dünyasında yaşayan Türk topluluklarının dilleri, gelenekleri, inanışları, yaşayışları konusunda bilgiler veren…
Sözcükleri tanımlarken Türk sözlü edebiyatının seçkin örnekleriyle anlatımını renklendiren, atasözlerimizin en eski biçimleriyle söz varlığımızın gücünü ortaya koyan eşsiz bir başvuru kaynağıdır Divanü Lugati’t-Türk.
Türkçenin hafızasıdır…
Türklerin ulusal takviminin tarihçesinden türlü hastalıkların tedavisinde kullandıkları ilaçlara, Oğuz damgalarından Türk dokuma ve el sanatlarına, at yetiştiriciliğinden tarıma, Türk hukuk düzeninden devlet yönetimine kadar yüzlerce konuda bilgi içeren ilk Türk ansiklopedisidir Divanü Lugati’t-Türk.
Türklerin yaşadığı coğrafyaları tanıtan; şehirleriyle ve yerleşim birimleriyle, dağları, ovaları, gölleri ve ırmaklarıyla Türk coğrafyasını gözler önüne seren, bugünkü bilgilerimize göre bir Türkün çizdiği ilk dünya haritasını bizlere ulaştıran ilk Türk atlasıdır Divanü Lugati’t-Türk.
Türk ulusunun, Türk dilinin yüceliğini anlatan… Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu göstermek ve Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla kaleme alınan ilk Türkçe dil öğretim kitabıdır Divanü Lugati’t-Türk.
Pek çok özelliğiyle Türk kültüründe ilklerin kitabıdır Divanü Lugati’t-Türk…
Türk’ün dilidir, edebiyatıdır, kültürüdür, tarihidir, coğrafyasıdır…
Kısacası, Divanü Lugati’t-Türk, Türk’ün kendisidir…
İşte bu büyük eseri Türk ulusuna ve Türk kültürüne kazandıran Kâşgarlı Mahmud, 2008 yılında bin yaşına ulaştı…
Bininci doğum yıl dönümünü kutlarken bu büyük insanı ve eserini; her yaştan, her meslekten insana tanıtmak amacıyla bu ağ sayfasını oluşturduk. Bu ağ sayfasındaki bilgileri Binyıl Önce Binyıl Sonra Kâşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati’-Türk adlı kitabımızdan alınmıştır. Daha ayrıntılı bilgi için kitabımızdan elde edilebilir.
Bininci doğum yılında Kâşgarlı Mahmud’u saygıyla anıyoruz…
Ulusumuz, Kâşgarlı Mahmud ve anıtsal eseri Divanü Lugati’t-Türk’ü tanıdıkça, dilimizin ve kültürümüzün gücünü, zenginliğini bir kere daha kavrayacaktır.
Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın
TÜRK DİL KURUMU BAŞKANI
Yorumlar
“1) SUNUŞ” yazisina 3 Yorum yapilmis
Yorum yap
Bu ne berbat, bu ne sünepe, bu ne pespaye öğretimdir ki, biz Kaşkgarlı Mahmutun öneminin altını, kalın kalın çizgilerle çizemiyoruz.
Türkçe Edebiyat derslerinde, “Divan-ı Lügat-it Türk” kelimesini bile zorla öğretebilen, bir iki yazılı sözlü sorusu yaparak geçiştiren, öğretinmin içine tüküreyim.
Ben Kaşgarlının önemini niçin lisede, ünivirsetede değil de yaşım kırkını geçtikten sonra öğreneyim.
Niçin Kaşkarlı ders kitaplarının yetersiz sayfalarında, yetersiz birkaç cümleyle geçiştirilir.
Nerde tiyatrolara, nerde operalar, nerede romanlar, filmler…
Türk sanatçısı görevini yapmamıştır.
Maalesef, sadece gaflet, dalalet hatta ihanet içinde olmuştur.
Türk sineması, Türkiyede çekilecek her şey bitmiş gibi, “Gringo, sanço panço” filimleri çekmiştir.
Sayın hükümetimizin Saygıdeğer kültür bakanına çok işler düşüyor.
ertoğrul bey in fikrine katılıyurum.
ŞANLY TARYH
▶ 830 ÝYL ÝATAN DIWAN
1914-nji ýylda dünýäde türkmene dahylly nähili waka bolupdyr diýilse hökman: “Birinji Jahan urşy başlandy” diýip jogap beriljegi ikuçsyz.
Emma… Şol ýyl dul galan bir aýal, gün-güzerany bijaý egbar düşüp, daşy çolanyp ençe ýyl sandykda ýatan kitaby satlyga çykarýar. Ol aýal Türkiýäniñ Diýarbekir şäherinde ýaşap öten bir kitapşynasyñ aýaly eken. Ol bende dünýäden ötmezinden öñ:
“Gaty horlanyberseñ, şu kitaby sataýgyn, emma otuz liradan arzan beräýmegin” diýip, zynharlap sargap gidýär.
Ýadyñyza salyñ. Isa pygamberi hem şägirdi otuz kümüş pula satypdy. Dul aýal kitaby satýar, türkmeniñ, türki halklaryñ bagtyna kitap tüýs hak eýesine gowuşýar. Ol kitaby okap çykyp:
– Bu kitabyñ asyl bahasy tölenmeli bolsa, onda oña dünýäniñ hazynasy hem ýetmezdi – diýipdir.
Şeýlelikde 830 ýyl ýatan bu diwan ylmy dünýä aralaşyp, awtory Mahmyt al-Kaşgarynyñ adyny bütin dünýä meşhur edipdir. Şeýdip, arzylanyp saklanyp ýörlen kitaplar ýüz-müñlerçedir, çünki Gündogar halklary arap hatynda ýazylan kitaplary ylahy kitaplar diýip arzylap saklaýarlar, keramat hökmünde görýärler, satlyga çykarmak hakda pikir hem edilmeýär.
Alym, adyndan belli bolşy ýaly; Kaşgarda dogulýar, ylym-bilim alýar. Ýerligi oguz bolan alym Seljuklar Bagdady basyp alyp, paýtagt edinenden soñ Bagdada baryp ylym bilen meşgullanyp başlaýar. Mahmyt Kaşgary “Diwan lugat at-türk” atly 5 tomluk sözlüginiñ birinji tomunda:
“Oguzlar – türkmenlerdir. Olar ýigrimi iki urugdyr… Birinjisi hem baştutanlary kynyklardyr. Zamanamyzyñ hakanlary şu kynyklar urugyndandyr” diýip ýazsa, üçünji tomunda: “türkmen – bular oguzlardyr” diýip, has hem tekrarlaýar.
Mahmyt Kaşgary sözlüginiñ başga bir ýerinde:
“Men bulardan (tire-taýpalardan) esasylaryny, ene uruglaryny ýazdym, şahamçalaryny taşladym. Oguz türkmenleriniñ weli maýda uruglaryny hem, olaryñ mallaryna basylýan tagmalaryny hem ýazdym” diýip belläpdir.
Alym türkmene dahylly zatlary doly ýazaýmaly, sebäbi häkimiýet şolaryñ ellerinde. Alyma garaşyk edýän hem şolar. Mahmyt Kaşgary kitabynda olaryñ öz dilinde gürleseñ gowy görýändigini, penalaýandygyny hem belleýär.
Oguzlaryñ ajaýyp, röwşen taryhy bar, dünýä ýañ salan, dünýäniñ depesinde tug diken taryhy bar. Şol sebäpli bu günki gün öz aslyny oguzlardan agtarýan alymlar köpeldi, ahmal galsañ olar taryhyñy – atañy eliñden alaýjaklar.
Sag bol, beýik Mahmyt Kaşgary, sen oguzlaryñ türkmenlerdigini, türkmenleriñ oguzlardygyny tassyklaýan taryhy dokumenti ýazyp aşagyna möhür urandygyñ üçin!
Beýik alym Mahmyt Kaşgarynyñ bu diwany türkmen dili, halk döredijiligi, durmuşy babatda gaty köp-köp maglumatlar berýär.
Eýse şu diwan arkaly türkmeniñ geçmişiniñ ýene bir sahypasy açylmaýarmy?
© Osman ÖDE.
line.me/R/ti/p/@kpm7016r