416) ROMANYA’DA, TÜRKLER’İN DİN EĞİTİMİ
Yayin Tarihi 17 Ağustos, 2009
Kategori TÜRK DÜNYASI
Kemal Atatürk İlahiyat Ve Pedagoji Lisesi
(Mecidiye – Romanya)
Atatürk’ün insan sevgisi, dünya insanlığını bir bütün olarak görmesi, barışçıl ve birleştirici olması gibi özellikleri yalnız Türk milleti için değil, bütün milletler için önem arz etmektedir. Bu yazımızda amacımız, üstün meziyetleri olan Atatürk’ün, diğer halklar ve devletler tarafından da benimsenen bir lider olduğunu tekrar ortaya koymaktır..
22.450.000 nüfusu ve 238.391 km²’lik yüzölçümü ile Balkanların önemli merkezlerinden olan Romanya topraklarında, çoğunluğu teşkil eden Romen halkıyla beraber Türkler ve Tatarlar yaşamaktadır. Müslümanların çoğu düz, verimli ve sulak bir yer olan Dobruca bölgesinde yaşamaktadır. Türk-Tatar Müslüman toplumu, anadili Türkçe ve İslam Dini öğretimleri de dahil olmak üzere, Romen Anayasasının ön gördüğü tüm hak ve özgürlüklerden yararlanmaktadır.
1878 Berlin Antlaşması ile Türk hakimiyetinin sona erdiği Dobruca topraklarının toplam yüzölçümü 23.626 km²’dir. Bu toprakların büyük bir kısmı Romanya sınırlarında bir kısmı ise Bulgaristan sınırları içerisindedir. Romanya Dobrucası üç vilayete ayrılmaktadır. Bunlar Köstence, Tulca ve Mecidiye vilayetleridir. Romanya Dobrucası’nın toplam nüfusu bir milyon civarındadır. Bu sayının ? 10’nu Türk azınlığın oluşturduğu tahmin edilmektedir. 1992 sayımına göre Mecidiye’nin nüfusu 46.586’dır (Türk-Tatar dahil).
Gerek Krallık döneminde gerekse Sosyalist rejimin hakim olduğu dönemde bazı sorunlar yaşayan Dobruca Türkleri’nin Milli uyanışlarında etken ve yapıcı olan unsurların başında, Anadolu’da Atatürk’ün sevk ve idare ettiği Kurtuluş Savaşı ve bundan sonraki devrim hareketleri gelmektedir. I.Dünya Savaşı sonundaki işgalleri ve Kurtuluş Savaşı yıllarındaki gelişmeleri yakından izleyen Dobruca Türkleri; sosyal, dinsel ve ulusal alanlarda yapılan Türk devrimlerini tereddütsüz benimsediler.
İttihat Terakki cemiyetindeki ihtilalci gençliği, I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşındaki kahramanlığı, Türk medeniyetini ve devlet kurumlarını çağdaşlaştırma çalışması, siyasi ve felsefi görüşleri, hayatı ve çalışma tarzı, Mustafa Kemal’e daha hayatta iken Türkiye’de ve dış ülkelerde saygı ve önem kazandırdı. Bu bağlamda Romenler de Atatürk’e hak ettiği değeri vermeye çalışanlardandır.
25 Haziran 1920 tarihli ‘Dimineaşa’ (Sabah) gazetesinde Mustafa Kemal’in öncülüğündeki harekete, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin ilan edilmesine Romen basınında yer verilmesi, Romenlerin Mustafa Kemal’e olan hayranlığının önemli göstergelerindendir. Ayrıca Dobruca’da Türkçe yayınlanan ‘Türk Birliği’ gazetesi de Mustafa Kemal’in reformlarına yer vermekteydi.
1930’da ‘Biblioteca Pentru Toçi’ (Herkesin Kütüphanesi) başlıklı kitap koleksiyonunda M. Kemal’in hayatı ve gerçekleştirdiği devrimlere geniş yer verildi. Söz konusu eserdeki yazıyı yazan Th. Martinescu Asau, milletinin kurtuluşuna vesile olan Mustafa Kemal’den övgüyle söz ediyor.
Atatürk’e ve Türkiye’ye önem veren Romenler, 1938’de Atatürk’ün ölümünden duydukları üzüntüyü belirterek, dost Türk halkının yanında olduklarını bir kez daha gösterdiler. Nitekim, 12 Kasım 1938 tarihli ‘Romania’ gazetesi, “insanlar arasında yaşayan, fakat beşerin fevkinde olan Kemal Ataürk, milletinin ruhundan kopan faziletleri ile tam ve olgun bir zattı.” sözleri ile Atatürk’ün en iyi millet temsilcisi olduğunu belirtmekteydi.
II. Dünya Savaşı sonrasında da Romen halkının ve tarihçilerinin Atatürk’e olan ilgisi devam eder. 1963’te ‘Lumea’ (Dünya) gazetesinde, ‘Atatürk’ün ölümünün 25. yılı’ başlıklı yazının yayınlanması, 1975’te Petre Ghiata’nın ‘Atatürk’ adını verdiği bir kitap yayınlaması, Romen tarihçilerden N. Iorga ve N. Titulescu’nun ‘Neamul Romanesc’ (Romen Halkı) adlı gazetede Atatürk ve devrimlerine yer vermeleri gibi yayınlar bunu göstermektedir.
Bu arada Romanya Türklerinin de Atatürk ile ilgili çalışmalarda bulunduklarını belirtmek gerekir. İttihat Terakki’nin kurucularından Dr. İbrahim Temo da Dobruca’daki Türklere hizmeti geçenlerdendir. Siyasi faaliyetler neticesinde zor durumda kalan ve Romanya’ya yerleşen İbrahim Temo 1937 yılında “Atatürk’ü Niçin Sevdim ” adlı eserini yayınladı.
1969’da M. Ali Ekrem ‘M. Kemal Atatürk – Fauriteral Turcie Moderne’ (M. Kemal Atatürk – Modern Türkiye’nin Kurucusu) kitabını yayınladı. M. Ali Ekrem, Romen halkına Kurtuluş Savaşı, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti hakkında verdiği bilgilerle Atatürk’ün önemini göstermeye çalıştı.
1878’de Dobruca bölgesi Romanya’ya terk edildiğinde bölgede birçok medresenin mevcut olduğu bilinmektedir. Osmanlı döneminden kalma medreselerdeki eğitim uzun yıllar devam etti. Ancak, sosyalist rejim döneminde diğer haklarla birlikte Dobruca Türkleri’nin eğitim hakları da engellendi. Dobruca Türkleri varlıklarını devam ettirmek için eğitim ve öğretime büyük önem verdiler. Bölgede yaşayan Türklerin okul düzeni hakkında ilk önemli bilgiler Müstecip Ülküsal tarafından verilmektedir.
Dobruca’daki en eski eğitim kurumlarından biri, 1837 yılında Babadağ kasabasında inşa edilen ‘Babadağ Medresesi’dir. Bölgede Türk-İslam nüfusunun azalması üzerine Medrese 1901 yılında Mecidiye’ye nakledilir. 17 Ağustos 1904 tarihinde Mecidiye medresesi ile ilgili olarak kabul edilen yeni nizamnameye göre okulun eğitim süresi 8 yıl olarak tespit edilir. Ardından Arapça ile birlikte Türkçe ve Romence dersler okutulmaya başlanır.
Eğitim sonunda öğrenciler, özel bir komisyon huzurunda, mezuniyet sınavına tabi tutulur ve Mezuniyet diploması alanlar, gerek imam-hatiplik ve gerekse Türkçe öğretmenlik görevlerini yapma hakkını kazanmış olurlardı. Diğer taraftan, önemli hususlardan biri de, Medreseden mezun olanların, Romen Öğretmen Liseleri mezunları ile aynı haklara sahip olmaları idi.
Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyetinde gerçekleştirmekte olduğu seri inkılaplar, Mecidiye Medresesinin de modernleşme sürecini büyük çapta etkilemeye başladı. Nitekim 1926 yılında cüppe ve sarıktan meydana gelen okul üniforması, bu tarihte fes ile cekete çevrildi. 1935 Sonbaharında T.C. Büyükelçisi Hamdullah Suphi Tanrıöver’in ziyaretinin ardından O’nun tavsiyeleri ile fes yerini şapka , Arap harflerinin yerini latin alfabesi aldı.
Medresenin Mecidiye kasabasına nakledilmesiyle, ilk dini eğitim müdürü olarak Hacı Ali Mustafa Efendi atanır ve idari müdürü olarak da Romen Dili Dersleri veren ve aynı zamanda Türkçe’yi iyi konuşan ve Türk kültürünü yakından tanıyan prof. Aleksandru Aleku tayin edilir. Gerek idareci kadrosu ve gerekse Öğretim kadrosu, iyi yetişmiş öğretim elemanlarından meydana gelen ‘Mecidiye Medresesi’, uzun müddet takdire şayan bir Türk-İslam Merkezi olarak tanındı.
Millet sever adamlar yetiştiren bu okullardan mezun olanlardan biri, Bükreş’te hukuk eğitimi alan, orduda subay olan, Romen Parlamentosunda milletvekilliği yapan (1922), Türk çocuklarının Romen okullarında eğitim görmesinde ve Türklerin diğer alanlarda da kendisini göstermesinde önemli katkıları bulunan Köstenceli Selim Abdulhakim’dir
Ancak II. Dünya Savaşı ve sonrasındaki gelişmeler ile ortaya çıkan yeni yönetim, Türkçe eğitimi olumsuz yönde etkiledi. Romanya’da komünist iktidarın kök saldığı dönemde Romanya Türkleri’nin Türkiye ile olan irtibatı kısıtlandı. 1948 yılındaki eğitim reformu ile hükümet Türk dilinde eğitime sınırlı olarak izin verdi. Böylece Türklerin milli ve manevi duygularının kaybolmasına olanak sağlandı. Yeni bir eğitim inkılabının uygulanmaya başlaması ile ‘Mecidiye Medresesi’ tasfiye edilme sürecine sokuldu ve 1967 yılında medrese kendiliğinden kapandı.1960-1990 arası Türkler açısından en zor dönemdir.
1989 ihtilali ile Romanya’da yeni dönem başlar. 1991’de Köstence Ovidius Üniversitesinde Türkoloji bölümünün açılması, 1994’te Tükiye Cumhuriyeti’nin gayretleriyle Mecidiye’deki okulun ilahiyat eğitimine “Nikolae Balcesco” Lisesi dahilinde tekrar başlaması, bazı Türk gençlerinin “Atatürk Gençler Teşkilatı”nı oluşturması, Bükreş’te Atatürk büstünün yapılması gibi gelişmeler yaşandı.
13 Temmuz 1995 tarihinde imzalanan Romen-Türk protokolü gereğince ilahiyat alanında eğitim veren medrese onarılarak okula çevrildi ve 1996 yılında “Kemal Atatürk İlahiyat ve Pedagoji Lisesi” olarak hizmete açıldı. Bu yeni kuruluşa Mecidiye Kasabasında Romana sokak no:2 adreste bulunan bir de bina tahsis olundu. Bu bina Türkiye Cumhuriyeti Devletinin mali yardımıyla rekor denilecek kadar kısa bir zaman içinde onarılarak modernize edildi.
Türk Diyanet Vakfı’nca 1995-1996 öğretim yılında Romanya’nın tarihi Köstence Kenti’ne bağlı Mecidiye Kasabası’nda açılan “Kemal Atatürk İlahiyat ve Pedagoji Lisesi”, soydaşlarımızın isteği ve dönemin T.C. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in emirleri üzerine Romanya Eğitim Bakanlığı, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türk Diyanet Vakfınca yapılan bir protokol çerçevesinde faaliyetine devam etmektedir. Lisede halen 327 Türk ve Tatar asıllı soydaşımız öğrenim görmekte ve Türkiye’den görevlendirilen 4 Türk öğretmen hizmet vermektedir. Milli eğitim Bakanlığı ile yapılan bir protokol gereğince meslek dersleri öğretmenlerinin ücretleri Türk Diyanet Vakfı, Türkçe öğretmenlerinin ücretleri ise Milli Eğitim Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır. Okulda okuyan 133 fakir öğrenci, Türk Diyanet Vakfı tarafından restore ettirilerek açılan yurtta barındırılmakta ve her türlü ihtiyaçları vakıfça karşılanmaktadır. Lise, 1999-2000 öğretim yılında 30, 2000-2001 öğretim yılında ise 37 öğrenci mezun verdi.
Bu okuldan mezun olanların önemli bir çoğunluğu okulun kuruluş amacına uygun olarak, imam-hatiplik ve öğretmenlik görevlerini yerine getirmektedirler. Bunun yanı sıra Romanya’da ve Türkiye’de çeşitli fakültelerde yüksek öğrenime devam edenler de vardır. Okulun Lise kısmı Pedagoji ve Teoloji bölümlerinden oluşmaktadır.
Okulun Romanya’da yaşayan Müslüman azınlığın eğitim ihtiyacına cevap verebilecek düzeyde planlandığı için Din Dersleri ve Anadili Türkçe Dersleri de diğer Romen okullarından farklı olarak mevcuttur. Bu dersleri okutmak üzere 4 Din dersi Öğretmeni ile 3 Türkçe Dersi Öğretmeni, Türkiye tarafından gönderilmiş olup halen okulda görev yapmaktadırlar. Türkçe ve Din dersleri Türkçe olarak, Türk öğretmenleri tarafından okutulmakta, diğer bütün dersler ise Romence olarak Romen öğretmenler tarafından okutulmaktadır. Okulun müdürü Romen hükümeti tarafından atanmakta, müdür yardımcısı ise Türk tarafından atanmaktadır. Okuldan mezun olan öğrenciler diğer Romen Liselerinden mezun olanların sahip oldukları bütün haklara sahiptirler.
Okulun kuruluş amaçlarından birisi olan öğretmen yetiştirme fonksiyonunun devamı için, iki ülke arasında imzalanan ‘Mecidiye Kemal Atatürk İlahiyat ve Pedagoji Lisesi’nin çalışma şartlarıyla ilgili protokolün II. Maddesinde 2000-2001 öğretim yılında Mecidiye’de Türk dili ile eğitim yapan, bir “Kemal Atatürk Pedagoji Koleji” kurulacağı da belirtilmekteydi. Bu doğrultuda Romanya’daki soydaşlarımızın dil ve din öğretmeni ihtiyacını karşılamak üzere kuruluş çalışmaları tamamlanan, 3 yıllık yüksekokul statüsündeki “Mecidiye Kemal Atatürk Pedagoji Koleji”, 2000-2001 öğretim yılında faaliyete geçirildi.
Protokol gereği, kolejde Anadil (Türkçe), Din, Pedagoji, Psikoloji dersleri ile Azınlıklar Tarihi ve Gelenekleri dersi Türkçe verilmektedir. Türk Dili Edebiyatı ve Medeniyeti, Pedagoji, Psikoloji dersleri ve ilahiyata yönelik din dersleriyle ilgili öğretim elemanı ihtiyacı da Türkiye’den karşılanmaktadır.
Köstence kentinde Ovidius Üniversitesi’ne bağlı olarak açılan kolejde öğrenim gören soydaş öğrencilerin eğitim-öğretim, iaşe, sağlık, giyim, kitap-kırtasiye, öğretim elemanlarının yol ve yurtdışı giderleri de Türkiye Diyanet Vakfı tarafından tedarik edilmektedir Adı geçen kolejde Türkiye’den iki öğretim elemanı görevlendirilmiş olup, halen 68 öğrenci bulunmaktadır.
Aydın, din ve vicdan hürriyetine saygılı, çağımızın müsbet ilimleri ile mücehhez insanların yetiştirilmesi maksadıyla açılan eğitim kurumlarının faaliyetleri Türkiye Diyanet Vakfı, Milli Eğitim Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve YÖK ile işbirliği halinde yürütülmektedir.
Türk-Romen dostluğu açısından bir köprü vazifesi göreceğine inandığımız okulun açılması Atatürk’ün tüm insanlığa mal olduğunun ve O’nun evrenselliğinin önemli bir göstergesidir. Okula Atatürk isminin verilmesi, Romenlerin Atatürk’e ve Türk milletine olan hayranlıklarının ve sevgilerinin de bir ifadesidir.
Romanya’da yaşayan, gerek Romen devletine gerekse Romen ulusuna karşı daima samimiyet gösteren Türk ve Tatar azınlıkları Romanya’da en önemli Türk-İslam kültür merkezi sayılan “Kemal Atatürk İlahiyat ve Pedagoji Lisesine” ve “Kemal Atatürk Pedagoji Kolejine” kavuşmuş olmalarından dolayı Türkiye Cumhuriyetine ve Romanya Devletine son derece minnettardırlar ve minnettar kalacaktırlar.
Necati ÇAYIRLI
EFRASYAP
Resim 1:Mecidiye Kemal Atatürk İlahiyat ve Pedagoji Lisesi
Resim 2 :Mecidiye Kemal Atatürk İlahiyat ve Pedagoji Lisesi Öğrencileri
Yorumlar
“416) ROMANYA’DA, TÜRKLER’İN DİN EĞİTİMİ” yazisina 3 Yorum yapilmis
Yorum yap
mustafa kesgini verdiği hizmetlerden dolayı saygıyla anıyoruz. Mevlam bu çabaların gayretini inşallah verecektir. ona tekrar Allahtan rahmet diliyorum.
güzel
Mustafa Kemal sayesinde medenileştik..onun sayesinde tanındık..ona çok şey borçluyuz..çok çalışarak,onun eserine sahip çıkmalıyız..