235) YÜZYILLARA GÖRE, TÜRK DÜNYASI
Yayin Tarihi 20 Mayıs, 2008
Kategori TÜRK DÜNYASI
YÜZYILLARA GÖRE
TÜRK DÜNYASI
Türklerin Ana Yurdu: Orta Asya ve Sibirya
Eski Türkler
Orhun Yazıtları’nda kullanılan dil, Türk dilinin ve Türk halklarının çok eskiye dayandığını göstermektedir. Hunlar öncesi Türk toplulukları hakkında,
- Karasuk kültürü
- Afayesnova kültürü
- Andrenova kültürü
- Anav kültürü
olarak adlandırılan dört ana bölgeden bahsedilmektedir. Eski Türkler hakkında Şölgentaş, Kurgan, Pazırık kalıntıları bulunmaktadır.
Eski Türkler Orta Asya’daki iklimsel değişikler yüzünden yerleşik hayattan, göçebe hayata geçmek zorunda kalmışlardır. Kendilerine yazlık ve kışlık bölgeler tayin etmişlerdir. Eski Türkler ile ilgili yapılan araştırmalarda yerleşik kültüre ait objelere rastlanılmaktadır. Eski Türkler’de geyik ön plana çıkmaktadır. Türk kavimleri atla göçebe hayata geçtikten sonra tanışmıştır. Eski Türkler’e ait mağara resimlerinde “geyik boynuzu takmış at figürlerine” rastlanılmaktadır. Bu durum, Türklerin ata geçiş dönemi yaşadıklarını göstermektedir.
Orta Asya’da görülen iklim değişiklikleri, Türk kavimlerinin ilk göç hareketlerine sebep olmuştur. Hint yarımadasına, Ortadoğu’ya, Karadeniz’in kuzeyine, Çin’e, Sibirya’nın kuzeyine doğru göçler yaşanmış ve Türk kavimleri oradaki halkların içine karışmışlardır. Göçü tercih etmeyen Türk kavimleri ise Orta Asya’nın değişen koşullarına adapte olmaya çalışmışlardır.
M.Ö. 400 yıllarında Saka ya da İskit olarak adlandırılan Batı Türkistan ve Karadeniz çevresinde kurulan ve Orta Asya’nın içlerine doğru uzanan devlete ait buluntularda Türk kültürünü yansıtan objelere rastlanılmaktadır. Bu durum, Sakaları oluşturan halkın bir kısmının ya da Saka devletinin Türk olduğu yönünde düşüncelere sebep olmaktadır. Tarih bilimcilerin bir kısmı ve Türkolog’lar Sakaların Türk olduğunu ileri sürmektedir. Hun devletinin ise Sakaların çöküntüye geçmesiyle doğu kanadını idare edenlerin ve doğu kanadı halklarının kurduğu bir devlet olduğu görüşünü benimsemektedirler.
İlk Çağ’da Türk Dünyası
İlk çağ’da Tüm Orta Asya’yı egemenliği altına alan devlet, Çin kaynaklarında Hiung-nu olarak geçen Büyük Hun İmparatorluğu’dur. M.Ö. 220 yıllarında kurulduğu tahmin edilen bu devlet, Türk boylarının konfederatif birliğine dayanmaktadır. M.Ö. 220 yıllarında Teoman ve yerine geçen oğlu Mete Han (Mo-dun) döneminde güçlenmiştir. Büyük Hun İmparatorluğu ve yarattığı tarihi etkiler M.S. 500’lere kadar sürmüştür. Bu dönemde Türk kavimlerinin en büyük düşmanı Çin olmuştur.
Büyük Hunlardan sonra bu dönemin Türk devletleri;
- Çiçi yönetimindeki Hunlar (Avrupa Hunları’nın ataları)(Batı Türkistan çevresi)
- Kuzey Hun Devleti (Güney Sibirya)
- Batı Hun İmparatorluğu (Güney Hunlar)(Çin Seddi’nin kuzey toprakları ve Doğu Türkistan)
- 1.Chao Hun Devleti (Güney Hunlar’ın devamı)(Çin Seddi’nin kuzey toprakları ve Doğu Türkistan)
400’lerde Türk Dünyası
Büyük Hun medeniyetinin ortadan kalktığı bu dönem; Orta Asya’nın yeniden toparlanma dönemidir. Avrupa için Avrupa Hunları’nın dönemidir. Afganistan ve çevresinde de Akhunlar’ın görüldüğü dönemdir.
Bu yıllarda kurulan Türk devletleri;
- Afganistan’da: Ak Hunlar
- Avrupa’da:Avrupa Hun İmparatorluğu
- Orta Asya’da: Tabgaç Devleti, Hsia Hun Devleti, Kuzey Liang Hun, Lov-Lan Hun, Asya Avarları, Otuz Oğuz ve Dokuz Oğuz Devletleri, Onogur Devleti.
500’lerde Türk Dünyası
- Afganistan’da: Ak Hunlar
- Avrupa’da: Avarlar
- Kafkasya ve Karadeniz’de: Sibirler
- Orta Asya’da: bölünen Tabgaç Devletleri, Orta Asya’yı yeniden tek çatı altında toparlayan Göktürkler.
600’lerde Türk Dünyası
- Avrupa’da: Avarlar
- Kafkasya ve Karadeniz’de: Hazar Kağanlığı
- Kazan’da:Büyük Bulgarya ve İtil Bulgarları.
- Orta Asya’da: Çin hakimiyeti.
700’lerde Türk Dünyası
- Avrupa’da: Avarlar ve Tuna Bulgarları.
- Kafkasya ve Karadeniz’de: Hazar Kağanlığı
- Kazan’da:İtil Bulgarları.
- Orta Asya’da: 2. Göktürk Dönemi ve Batı Türkistan’da Türgişler sonra Karluklar.
800’lerde Türk Dünyası
- Avrupa’da: Peçenek Hanlığı, Uz Hanlığı, Tuna Bulgarları (874’de Slavlaştı)
- Kafkasya ve Karadeniz’de: Hazar Kağanlığı
- Kazan’da:İtil Bulgarları
- Orta Asya’da: Doğu’da Uygurlar ve Batı Türkistan’da Karluklar.Sibirya’da Kimekler.
- Mısır’da: Tolunoğulları.
900’lerde Türk Dünyası
- Avrupa’da: Peçenek Hanlığı, Uz Hanlığı, Kıpçak Hanlığı, Macar Devleti. (955’de Slavlaştı)
- Kafkasya ve Karadeniz’de: Hazar Kağanlığı
- Kazan’da:İtil Bulgarları
- Orta Asya’da: Doğu’da Kırgızlar ve Kansu Uygurları, Turfan Uygurları; Batı Türkistan’da Karahanlılar; Çin sınırında Şato Türk devletleri.
- Afganistan ve İran’da: Gazneliler.
- Mısır’da: Akşitler.
1000’lerde Türk Dünyası
- Avrupa’da: Peçenek Hanlığı, Kıpçak Hanlığı
- Kazan’da:İtil Bulgarları
- Orta Asya’da: Kırgızlar ve Batı Türkistan’da Batı ve Doğu Karahanlılar; Uygur beylikleri; Hazar Denizi doğusunda Oğuz Yabgu Devleti ve 1040’da Selçuklular.
- Afganistan ve İran’da: Gazneliler.
- Anadolu’da:Selçuklular’a bağlı uç beylikleri.
1100’lerde Türk Dünyası
- Avrupa’da: Kıpçak Hanlığı
- Kazan’da:İtil Bulgarları
- Orta Asya’da: Kırgızlar ve Batı Türkistan’da Batı ve Doğu Karahanlılar; Uygur beylikleri.
- Selçuklu Devletleri:Irak, Kirman, Suriye, Horasan ve Anadolu Selçuklular; Azerbaycan-İran-Kerkük-Şam Atabeylikleri.
- Batı Türkistan ve İran’da: Harzemşahlar.
- Anadolu’da:İlk Anadolu Beylikleri ve Anadolu Selçuklu Devleti.
- Mısır’da:Eyyubiler
1200’lerde Türk Dünyası
1200’lerde başlayan Moğol istilası
- Kazan’da:Moğol Hakimiyeti
- Orta Asya’da: Moğol Hakimiyeti.
- İran’da:Moğol Hakimiyeti.
- Anadolu’da:Moğol Hakimiyeti ve 2.Dönem Beylikler
- Mısır’da:Eyyubiler
- Hindistan’da Delhi Sultanlığı
1300’lerde Türk Dünyası
- Kazan’da:Altınordu Devleti.
- Orta Asya’da: Çağatay Devleti.
- İran’da:İlhanlı Devleti.
- Anadolu’da: Osmanlı ve Diğer Beylikler; Akkoyunlular ve Karakoyunlular.
- Mısır’da:Memlükler.
- Hindistan’da Delhi Sultanlığı.
1400’lerde Türk Dünyası
- Kazan’da:Altınordu Devleti.
- Orta Asya’da ve İran’da: Timur Devleti.
- Anadolu’da ve Avrupa’da: Osmanlı’nın Genişlemesi, Akkoyunlular.
- Mısır’da:Memlükler.
- Hindistan’da Delhi Sultanlığı.
1500’lerde Türk Dünyası
- Kazan’da ve Karadeniz Kuzeyi’nde:Kazan Hanlığı, Kırım Hanlığı, Astrahan Hanlığı, Kasım Hanlığı.
- Sibirya’da:Sibir Küçüm Hanlığı.
- Orta Asya’da:Nogay Hanlığı, Kazak Hanlığı, Özbek Hanlığı, Hive Hanlığı, Doğu Türkistan Hanlığı.
- İran’da: Safevi Devleti.
- Anadolu’da, Avrupa’da ve Mısır’da: Osmanlı Devleti
- Hindistan’da:Babürlüler.
1600’lerde Türk Dünyası
- Kazan’da ve Karadeniz Kuzeyi’nde: Rus hakimiyeti.
- Orta Asya’da: Buhara Hanlığı, Doğu Türkistan Hanlığı.
- İran’da: Safevi Devleti.
- Anadolu’da, Avrupa’da ve Mısır’da: Osmanlı Devleti
- Hindistan’da:Babürlüler.
1700’lerde Türk Dünyası
Rusların Orta Asya ve Sibirya’ya doğru ilerleyişi
- Kazan’da ve Karadeniz Kuzeyi’nde: Rus hakimiyeti.
- Orta Asya’da: Kuzey bölgeler ve Sibirya Rus hakimiyeti. Buhara Hanlığı, Hokand Hanlığı, Kırgız Hanlığı, Doğu Türkistan Hanlığı.
- İran’da: Afgan Hotaki Hanedanlığı, 1736’dan itibaren Avşar Hanedanlığı.
- Anadolu’da, Avrupa’da ve Mısır-Afrika’da: Osmanlı Devleti
- Hindistan’da: Babürlüler.
1800’lerde Türk Dünyası
Çin’in Orta Asya’ya ilerleyişi
- Kazan’da ve Karadeniz Kuzeyi’nde,Kafkasya’da: Rus hakimiyeti.
- Orta Asya’da: Kuzey bölgeler-Sibirya ve Türkistan’da Rus hakimiyeti.
- Doğu Türkistan ve Moğolistan’da: Çin hakimiyeti.
- İran’da: Avşar Hanedanlığı ve 1781’den sonra Kaçar Hanedanlığı (Türk soylu).
- Anadolu’da, Avrupa’da ve Mısır-Afrika’da: Osmanlı Devleti.
- Hindistan’da: 1850’ye kadar Babürlüler.(İngilizler’in işgali)
1900’lerin Başlarında Türk Dünyası
- Kazan’da ve Karadeniz Kuzeyi’nde,Kafkasya’da: Rus hakimiyeti.
- Orta Asya’da: Kuzey bölgeler-Sibirya ve Türkistan’da Rus hakimiyeti.
- Doğu Türkistan ve Moğolistan’da: Çin hakimiyeti.
- İran’da: Kaçar Hanedanlığı (Türk Soylu)- Modern İran’a geçiş.
- Anadolu’da, Avrupa’da ve Mısır-Afrika’da: Osmanlı’nın Çöküşü.
- Hindistan’da: 1850’ye kadar Babürlüler.(İngilizler’in işgali)
NOT: KIBRIS DA TÜRK YURDUDUR.
Yorumlar
“235) YÜZYILLARA GÖRE, TÜRK DÜNYASI” yazisina 12 Yorum yapilmis
Yorum yap
on turklerden bahsetmemissiniz
yanlis bir yonlendirme var
geriye dogru bahis edin. ileriyi hepimiz kafi derecede biliyoruz
basarilar
SAYIN BÜYÜKATAMAN, “ÖN TÜRKLER “İLE İLGİLİ BİLGİLERE SİTEMİZİN “TÜRK DÜNYASI” KATEGORİSİNDEKİ YAZI VE BELGELERDEN ULAŞABİLİRSİNİZ. İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDER, İYİ GÜNLER DİLERİM.
YILMAZ KARAHAN
KRONOLOJİK OLARAK TASNİFLİ TARİHİ BİLGİLERİNE TEŞEKKÜR EDİYORUM.BAŞKA YORUMA GEREK YOKTUR.DEVAMINI BEKLİYORUZ.ACAROĞLU
Derli toplu bir çalışma olmuş. Emeği geçenlerin ellerine sağlık.
kıbrıs bir devlet olarak gösterilmemiş eleştirilmesi gereken bir konu zaten elden gidiyor toprağımız
aradığım konuyu bir türlü bulamıyorum ama çok güzel bir site tebrikler
gerçekten muhteşem olmuş çok başarılı bir çalışma devamını dilerim işime fazlasıyla yaradı çok teşekkür ediyorum
gerçekten muhteşem olmuş çok başarılı bir çalışma devamını dilerim işime bayağı bir yaradı diyebilirim inşallah daha arttırırsınız diyorum sağlıcakla kalın
Anadoluda Gas’ların proto -türk bir kavimlerden biri olduğu söylenir denizcilik ve ağaç işçiligi ve tarımla uğraşmış bir topluluk oldukları bilininir.Saldırgan bir topluluktur denilmesinin altında Türkik bir kavim denilmesinden rahatsızlık duyanlar, ön -yargı çamuru ve taraflı bakış garez açısı olanlardan kaynaklanıyor ,anadolunun ilk sakinleri Hattiler olarak bilinir gas’ların Hattilerle,Hurrilerle bir savaşı olmadığı görülüyor ihtimalle akraba kavimler olmasından kaynaklanıyordu. bölgeye dışardan Hititler gelerek bir, süre Hattilerle savaşıp, egemenliği altına aldıktan sonra, Hatillerin bütünüyle kültürünü benimsemiş anadolunun kuzeyine yönelerek Gas’ların bölgesinide işgal ederek, idaresi altına almak isteyen Hititlere karşı direnç gösteren Gas’larla olan mücalesi anlatılır , kendi yurdunu koruyan Gas’lara saldırgan damgası ile damgalama yapanlar objektif deyil, idolojik bir tarih bakış açısına sahip tarihciler ve yorumculurdır ayrıca’da Hititler süt’ten çıkmış ak kaşık deyildi, anadoluda bircok toplulugu savaşarak işgal ederek egemenliği altına almıştı . muhtamelen Gas’lar hint-avrupa kavmi olduğu tespit adilse işte zaman problem olmaz, parlak ve çesur bir millet olarak sunulurdu hemen bizlere ÖZELLİKLEDE idolojik yanlı tarihçiler tarafından . Viking’lerde savaşcı bazen işgalci kavimdi ama onları savaşcılığından çok gemiciliği ve ağaç sanatcılığı ön planda anlatılır sunulur,nedeni basittir hint- avrupa kavmi olması yeterlidir. Perslerde sanatkardı -mimardı ama savaşcıda bir devletti büyük iskenden perslerle yaptığı savaşı kaybetseydi Persler tüm doğu avrupayı büyük ihtimalle ele gecirirdi. söz konusu savaşcı isgalci, yağmacı ve barbarani bir oplulukta olsa Türkik bir topluluk deyilse kahraman ve çihangir ederler …özelliklede anti- türkcüler . Her topluluğun kümelerinde savaşcı topluluğu veya sanatkar toplulukları var olmuştur tarihte, ama kim kaç kişi dürüst anlatır tarihi yansız, belki bir ,iki kişi……………………………………………………………………………………………………………………………………,,, Yukardakı verdiğiniz bilgilerinizden yaralandım bilgilendim ,başarılar dilerim.
Mete han tarihi kayıtlarda yüe-ci’ler tarafından esir alınmış , daha sonra mete han yüe-ci(yuezhi-yu-ci)’lerin elinden kurtulduğu anlatılır. yüe-ci’lerin bazı tarihcilere göre yine bir başka türk uruğu olduğu kesin olmamakla bereber sayanlar vardır.
sakaların türk kültürü bağlantısı çok güçlüdür,Alp Er Tunga’da son dönem saka khan’lardar biri idi .tarihin içinde zamanla geniş bir alana yayılan sakaların deyilde ,ataları ön- sakaların dili,kültürü nereden yayıldıkları kesin anlaşıldığında kör düğüm çözülüçegini düşünüyorum.
avarların dili türklerin ogur dil gurubuna ayittir.