876) Bilgisizlik Bilimi Agnotoloji Nedir?
Yayin Tarihi 5 Eylül, 2016
Kategori KATEGORİLENMEMİŞ
Bilgisizlik Bilimi Agnotoloji Nedir?
Agnotoloji: Menfaat gereği cehalet yaymayı inceleyen bilim. Kişiler ve şirketler menfaatleri gereği nasıl cehalet ve yanlış bilgi yayıyor?
Bugün dünyada kanserden sigaranın zararlarına, iklim değişikliğinden genetiği değiştirilmiş organizmalara kadar pek çok alanda gerçek ile gerçek olmayan arasında toplumun manipülasyonunun alabildiğine sürdüğü bir dönem yaşıyoruz. Bu da “Agnotoloji” denilen bilimin dünyada ve ülkemizde önemli bir uygulama alanı bulduğunu gösteriyor aslında…
Agnotoloji kısaca bilgisizlik bilimi demek. Menfaat gereği cehalet yaymanın arkasındaki sis perdesini aralayan bir bilim dalı. Agnotoloji ya bir ürünü satmak ya da çıkar elde etmek için kasıtlı olarak kafa karışıklığı ve yalan bilgi yaymanın incelenmesi oluyor.
Sözcük 1995 yıllarında Bilim Tarihi Profesörü Robert Neel Proctor tarafından ilk kez kullanıldı. Bu sözcük ve bilimin ortaya çıkması elbette ki öncesinde gerçekleşen ve hayati bir önem taşıyan toplumsal sömürüleri içeren bir dizi olayla birlikte oldu. Örneğin 1979 yılında sigara ve tütün şirketlerinin kullandığı gizli bir talimat gün yüzüne çıktı. 1969 yılında ise Brown & Williamson tütün şirketi tarafından yayımlanan “Sigara ve Sağlık Önerileri” başlıklı yazıda, sigara karşıtı kampanyaların üstesinden gelmek için büyük tütün şirketlerinin uyguladığı taktiklerden söz ediliyordu. Bu makaledeki önemli bölümlerinden birinde sigaranın kitlelere nasıl pazarlanması gerektiğine değiniliyordu:
“Genel kamuoyunun düşüncesinde olgusal gerçeklerle başa çıkmanın ve bu konuda ihtilaf yaratmanın en iyi yolu şüphe yaratmaktır.”
Söz konusu skandal bilgilerin kamuoyuna sızdığı dönemde Stanford Üniversitesi’nden tarih bilimci Robert Neel Proctor tütün şirketlerinin uygulamaları ve sigara içmenin kansere yol açıp açmadığı konusunda kafa karışıklığı yaratma yani “şüphe” girişimlerini araştırmaya koyuldu. Robert Proctor, tütün sanayisinin, tüketicilerin sigaranın zararlarını öğrenmesini istemediği ve sigara içmenin sağlık üzerindeki zararlı etkileri konusundaki gerçekleri bulandırmak için milyarlar harcadıklarını ortaya çıkaran bilim insanı oldu.
Robert Proctor, bu çalışmaları sırasında, araştırmalarının temel aldığı kavrama da 1995 yılından sonra 1999 ve 2000 yılında yayımlanan iki farklı kitapta da Agnotoloji, Türkçeye çevirisiyle Bilgisizlik Bilimi adını ortaya koydu. Agnotoloji sözcüğünün etimolojik kökeni, Neoklasik Yunan dilinde “agnosis” “bilgisizlik”, ontoloji ise varlık felsefesi anlamına geliyor. Robert Proctor cehaletin sadece henüz öğrenilmemiş olanla ilgili olmadığını, aynı zamanda siyasi bir manevra, sizin bilgi sahibi olmanızı istemeyen güçlü kurumlar tarafından yaratılan bir bilgisizlik olduğunun altını çiziyor. Robert Proctor, bu alandaki çalışmalarını daha önce yapmış olsa da agnotoloji kelimesini 1995 yılında Berkeley Üniversitesi’nden dil bilimci Iain Boal ile birlikte oluşturdu.
Agnotoloji bilimine tarihin hemen her döneminden örnek gösterilebilir. Elif Şahin bu kelimeyi Antik Çağ’da arayıp Roma Dönemi’nin meşhur hamamları üzerinden agnotolojik bir inceleme yapmış:
‘’Romalının olduğu her yerde hamamların da mutlaka olduğu bilinen bir gerçektir. Bu hamamların içerisinde imparatorların yaptırdığı ve bazen kendilerinin de bizzat kullandığı halk hamamları vardır. Romalıların da büyük zevk ile hemen her gün gittiği ve bolca vakit geçirdiği hamamların “her şey senin için…” ya da “hayır, her şey yolunda…” agnotolojisinin uygulandığı yerlerden birisi olduğu bu çalışmada gösterilmeye çalışılmıştır.
Söz konusu manipülasyon, kasıtlı olarak yapılan ve belirli kişiler tarafından uygulanan stratejilerdir. Bunun yanı sıra toplumun da oluşturduğu doğal bir cehalet kültürünün olduğunu da söylemek mümkündür. Çalışmada bu iki hipotez üzerinden bunlara dayanak oluşturabilecek kaynaklar, veriler özellikle antik kaynaklardan ve konu üzerine yapılan araştırmalar üzerinden temellendirilmeye çalışılmıştır.
Proctor tarafından, cehalet, bilginin içine çekildiği, adeta bir tür sonsuz boşluğa benzetiliyor. Bilginin bu boşluğu hep doldurmaya çalıştığı söyleniyor. Günümüzde cehaleti ortaya çıkarma ya da boşlukları doldurma çabaları, özellikle burada açıklanmaya çalışılan agnotoloji bilimi ile daha da belirginleşmektedir. Roma Dönemi’nde de oluşturulmaya çalışılan sonsuz boşlukları görenler ve farkında olanlar vardı. Bunun hamamlar ile bağlantılı, en güzel örneklerinden birini Seneca’nın satırlarında görmekteyiz. Aynen şu şekilde bir ifade kullanıyor: “Şimdi yepyeni hamam işletmeleri kuruldu ama insanlar geçmişte olduğundan çok daha kirliler!”
CEHALET AYRICALIKLI SINIFIN ELİNDE USTACA KULLANDIĞI BİR SİLAHTIR (K.Marx)
Agnotoloji bugün de Proctor’un sigara ile kanser arasındaki bağlantının gizlenmesini incelediği dönemdeki kadar önemli.
Örneğin ABD’de başkanlık seçimleri öncesinde, rakipleri, Başkan Barack Obama’nın milliyeti konusunda bilinçli şüphe yayma çabalarını, Obama 2011’de doğum sertifikasını gösterinceye kadar sürdürmüştü.
Başka bir olayda da Avustralya’da bazı siyasi yorumcular, ülkenin kredi notunu Yunanistan’a benzetip bilinçli olarak panik yaymaya kalkışmıştı. Oysa kredi derecelendirme kurumlarının iki ülkenin tümüyle farklı olduğunu gösteren notlarını herkesin görmesi mümkündü.
Proctor, bilgisizliğin çoğunlukla dengeli tartışma örtüsü altında yayıldığını belirtiyor. Örneğin iki farklı görüşün her zaman rasyonel bir sonuca ulaşmayacağı fikri yaygındır. Tütün şirketlerinin bilimi kullanarak kendi ürünlerini zararsız gösterme girişiminin ardında da bu yatıyordu. Bugün ise iklim değişikliğini inkar edenler bilimsel verilere karşı aynı yöntemi kullanıyor.
“Böylece bu ‘dengeleme’ yoluyla tütün şirketleri, ya da bugünkü iklim değişikliği inkarcıları, bu konularda iki farklı görüş olduğu, ‘uzmanların hemfikir olmadığı’ algısını yaratıyor, gerçeğin yanlış bir şekilde resmedilmesine, yani bilgisizliğe neden oluyor” diyor Proctor.
Yeni cehalet dönemi
Köklü bir cehalet döneminde yaşadığımızı ifade eden Proctor, bilginin ‘erişilebilir’ olmasının o bilgiye ulaşıldığı anlamına gelmediğini hatırlatıyor.
Proctor, siyasi ve felsefi konularda insanların bilgisinin çoğu zaman inanca, geleneğe ve daha çok propagandaya dayalı olduğunu belirtiyor.
Cehaletin yayılma koşullarını ise şöyle açıklıyor:
1. İnsanlar bir olguyu anlamadığında,
2. Ticari ya da siyasi nitelikli özel çıkar grupları bir konu hakkında kafa karışıklığı yaratmaya çalıştığında.
Proctor şu örneği veriyor: “İklim değişikliği konusundaki tartışmada sorun sadece böyle bir olgunun var olup olmadığıyla ilgili değildir. Tanrı’nın Dünya’yı insan üzerinde yaşasın diye yaratıp yaratmadığı, hükümetin sanayileri düzenleme hakkı olup olmadığı, çevrecilere güç verilip verilmemesi vb. konuları da içerir. Yani sadece olgular değil, bu olgulardan doğduğu düşünülen daha geniş konular söz konusudur.”
Kendi sonucunu çıkarmak
Bilgisizliği araştıran bir başka akademisyen Cornell Üniversitesi’nden David Dunning. Dunning, bilgisizliğin yayılmasında internetin rolüne vurgu yapıyor. Burada herkes kendi başına uzman kesilir ve kasıtlı olarak cehalet yaymak isteyen güçlü çıkar gruplarının avı haline gelebilir.
Ancak Dunning insanların kendi sonuçlarını çıkarma yeteneğini yitirmesinden değil, bunun çok kolay hale gelmesinden yakınıyor ve yanlış algıları düzeltmenin yolunun başkalarına danışmaktan geçtiğini söylüyor.
KAYNAKÇA
http://www.academia.edu/11185314/Roma_Hamamlar%C4%B1n%C4%B1n_Agnotolojisi
http://www.maarifgazete.com/bilim/cikar-amacli-cehalet-yaymak-ve-agnotoloji-h24769.html
http://www.medimagazin.com.tr/guncel/genel/tr-menfaat-geregi-cehalet-yaymayi-inceleyen-bilim-11-681-68496.html
http://dunyalilar.org/6-adimda-agnotoloji-yani-cehalet-yayma-bilimi.html
BİR YORUM:
Cehalet Yayma Bilimi ( Agnotoloji )
Agnotoloji kısaca cehalet bilimi olarak biliniyor. Menfaat gereği cehalet yaymanın arkasındaki sis perdesini aralayan bir bilim dalı. Daha açık söylersek,toplumun bilgi sahibi olmasını istemeyen güçlü kurumlar tarafından yaratılan bilgisizliği inceleyen disiplin. Menfaat elde etmek için cehaleti yaymanın prensiplerini adım adım incelediğimizde agnotolojinin kullanım kılavuzunu ortaya çıkıyor.
Bu adımları uygulayarak siz de menfaatleriniz için cehalet yaymaya hemen başlayabilirsiniz.
6 adımda menfaat gereği cehalet yayma kılavuzu:
1- Karşı tarafın doğru bilgi sahibi olmasını istemeyin
Agnotolojide temel amaç karşı tarafın doğru ve sağlıklı bilgi elde etmesini istememektir. Yani öncelikle toplumun kafa karışıklığı ve yalan bilgi ile donanmasını istemeniz gerekir.
2- Çıkar elde etme amacı güdün
Eğer yayacağınız bilgi saf ve doğru bilgiyse tek çıkarınız karşı tarafın aydınlanması olacaktır. Çıkarlarınız için bıkmadan usanmadan cehalet yaymaya devam ederseniz bir gün istediğiniz sonuca ulaşırsınız. Ne de olsa ışık hızından hızlı yobazlığı keşfeden dünyadaki ilk ülkeyiz.
3- Anlaşılamayan bir olgu bulun
İşin en önemli kısmı burasıdır. Cehalet yaymak için öncelikle insanların kafasında yer etmiş, zaman zaman aklına takılan, intrusive thought (vesvese) kabilinden bir olgu bulmalısınız; Artık rahatlıkla şüphe ve kafa karışlıklığı yaratabilir ve insanları, “Vay anasını be, bugüne kadar ben bunu nasıl düşünemedim” dedirtebilirsiniz.
4- Dengeli tartışma zemini yaratın
Soru ne kadar dengesiz olsa da cevabınız mutlaka dengeli olsun. Savınızın yanlış olduğunu ve doğrusunu söyleyenlere “Hmmm, neden olmasın, güzel fikir, ama şöyle yaparsanız daha hoş olur…” gibilerinden yanıtlayın. Böylece dengeli bir tartışma örtüsü oluşturmuş olursunuz.
5- Kendi başınıza uzman olun
En iyi ben bilirim diyecek bir özgüvene sahip olmalısınız. Ekonomi, psikoloji, biyoloji veya tıp bilme gerekliliği gibi bir kısıt sadece gerçek bilgiyle hareket edenleri bağlar. Unutmayın, siz menfaat için cehalet yayan bir asılsız bilgi tüccarısınız.
6- Büyük resme bakmaya gerek duymayın
Burası en kolay aşama. Asgari ücretle karnı doyan, kredi kartına dokuz taksitle ev ihtiyaçlarını karşılayan, 120 ay vadeli krediyle ev sahibi olan, hafta sonu AVM’de alık gözlerle dolaşan ve çılgın projelerin ütopyasıyla tatmin olan toplum büyük resme bakmaya gerek duymaz. İşsizliğe, yoksulluğa, cehalete, gelir dağılımındaki dengesizliğe, adalet sistemindeki çarpıklığa, rant için yok edilen doğal alanlara kafa yormaz.
Yorumlar
Yorum yap