267) TÜRK DİLİ TARİHİ (Başlangıçtan, Yirminci Yüzyıla)
Yayin Tarihi 22 Eylül, 2014
Kategori KÜLTÜREL, TÜRKÇE
TÜRK DİLİ TARİHİ
(Başlangıçtan, Yirminci Yüzyıla)
—————————————————————
Moğolistan ve Çin içlerinden Orta Avrupa’ya, Sibirya’dan Hindistan ve Kuzey Afrika’ya kadar geniş bir alanda varlık gösteren bir dilin tarihini yazmak kolay değildir. Binlerce eser, anıt, yazıt ve belge bırakan Türk dili bugün de Türkistan, Azerbaycan, Anadolu, Balkanlar ve Avrasya bozkırlarında kullanılmaya devam etmektedir. 20. yüzyılda ortaya çıkan ulaşım ve iletişim imkânları Türk dilini bugün ana ve ata yurtlarından da dışarıya taşırmış; Avrupa, Amerika ve Avustralya’da yaşayan Türkler vasıtasıyla dilimizin kullanım alanı dünyanın her tarafına yayılmıştır. Hazırladığımız Türk Dili Tarihi, sadece Türkiye Türklerinin değil bütün Türklerin dillerinin tarihi olduğundan sayısız malzeme ve araştırmaya ulaşmak gerekmiş; mümkün olduğu kadar, yayımlanan metinlerin ve yapılan araştırmaların hepsi görülmeye çalışılmıştır. Şüphesiz bunda muvaffak olduğumuz söylenemez. Hele araştırmaların İngilizceden Rusça ve Çinceye, Lehçeden Japoncaya kadar çok farklı dillerde yapılmış olması, herhangi bir araştırıcının bütün bu çalışmalardan yararlanmasını imkânsız kılar. Son yıllarda Türkiye’de ve dünyada Türk dili araştırmalarının büyük bir artış göstermesi de zorlukların bir başka yönüdür. Ancak alanın genişliği, malzemenin bolluğu, araştırmaların çokluğu böyle bir çalışmanın yapılmamasını gerektirmez. Vaktiyle, Türk dilinin büyük emektarı Ahmet Caferoğlu’nun cesaretle adım attığı bu sahaya ondan 50-60 yıl sonra ben de adım atmaya cesaret ettim ve diyebilirim ki sadece adım attım.
Tarihsiz, Türk dili tarihi düşünülemez. Hangi tarih ve coğrafyanın eserlerini araştırmaya giriştiğimizin belli olması için her dönemin tarihî ve coğrafi zemini ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bunun için tabiî ki araştırmalardan faydalandık; ancak özellikle atalarımızın bıraktığı eserler, tarihin ortaya konulmasında birinci derecede kaynak olarak kullanılmıştır. Bu arada destanların da tarihî bir kaynak olarak değerlendirildiğini belirtmeliyim.
Tarihî zeminin ortaya konmasında daha çok başlangıç dönemleri ve kökenler üzerinde durulmuştur. Bilinmeyen dönemlerde mümkün olduğu kadar ayrıntıya gidilmiş; bilinen dönemlere yaklaştıkça ayrıntıdan kaçınılmıştır. Çünkü maksadımız bilinen dönemlerin tarihini yazmak değil daha çok karanlık dönemleri ve kökenleri aydınlatmak olmuştur.
Türk dilinin tarihî dönemlerinde de aynı yol izlenmiştir. Köktürk döneminde görülen ayrıntılar, elbette Osmanlı ve Çağatay dönemlerinde yoktur.
Bugüne yaklaşıldıkça teferruat bırakılmış, dönem kuşbakışı olarak değerlendirilmiştir. Bazı dönemlere ait metinlerin verilmeyişinde de aynı düşünce hâkim olmuştur.
Elinizdeki eser, Türk dilinin sadece dış tarihi değildir. Her dönemin dil özellikleri belirtilmeye çalışılarak dilin iç tarihi de ortaya konulmak istenmiştir. Ancak her dönem için aynı şemayı kullanıp tasvirî gramerler yazmak yerine dönem farklılıklarına ağırlık verdim. Böyle bir usulün, dilin dahilî gelişmesini daha açık göstereceğini düşündüm. Tabiî ki bu bölümlerde önceki çalışmalardan yararlandım. Ancak bir yandan bütüncü, bir yandan karşılaştırmalı bir bakışla dilin tarihini kendime has bir şekilde ortaya koyduğum kanaatindeyim.
13. yüzyıl öncesi eserleriyle, Doğu Türkçesi eserleri edebiyat açısından ülkemizde çok az incelenmiştir. Bu eserler üzerindeki edebî değerlendirmeleri büyük ölçüde hâlâ Köprülü’ye borçluyuz. Son yıllarda Uygur ve Karahanlı dönemi eserleri edebî bakımdan daha fazla ele alınmaya başlanmıştır. Edebî araştırmalar konusundaki eksikliği dikkate alarak eski dönem eserlerinin biçimi, muhtevası ve üslûbu üzerinde de durmaya çalıştım. Bu bakımdan edebiyat tarihçilerinin de kitabın bazı bölümlerinden yararlanabileceğini düşünüyorum.
Bilim alanlarında verilen her eser yeni görüşler, yeni yaklaşımlar ve bakış açıları getirmelidir. Bu kitabı esas itibariyle bir müracaat eseri olarak hazırlamakla beraber bazı sorunları tartışmayı ve kendi görüşlerimi ortaya koymayı da gerekli buldum. Bunu, bir müracaat ve ders kitabının niteliklerini bozmayacak ölçülerde yapmaya çalıştım. Eğer bazı görüş ve yaklaşımlarım tartışmalara yol açabilirse bunun, bilim dalımıza bir kazanç getireceğini düşünüyorum.
Türk dili tarihi bir açıdan Türk dili araştırmalarının da tarihidir. Bu bakımdan özellikle eski dönemlerde keşiflerin ve araştırmaların tarihini de ayrıntılı olarak vermeye ve bütün önemli araştırmaları göstermeye çalıştım. Her dönem, isim ve eser üzerinde yapılmış olan çalışmalar, bazen yayımlanmamış tezlere kadar ilgili bölümde verilmiş; bazen de önemli çalışmalar hakkında kısa açıklamalar yapılmıştır. Bölümler içinde künyeleri verilen çalışmaların büyük bir kısmı doğrudan doğruya görülüp incelenmiş; ulaşılamayanlar hakkında ise yapılan tanıtmalardan yararlanılmıştır. Ancak bu çalışmalardan doğrudan doğruya yararlanılmadıkça bibliyografyaya alınmamıştır. Bunun hem bir tekrar olacağı, hem de bibliyografyayı şişireceği düşünülmüştür. İsteyen okuyucular ilgili bölümde, yapılan çalışmaları bulabilirler.
Türk dilinin dünya dilleri arasındaki yerini daha net olarak görebilmek için, Amerika Birleşik Devletlerinde son yıllarda tekrar revaç bulan monogenist teoriye ve bütün dünya dilleri için yapılan sınıflandırmalara da girişte yer verdim. Bu konudaki çalışmaların Türkiye’de henüz tanınmadığını düşünüyorum. Dolayısıyla giriş bölümünde yer alan Nostratik, Avrasyatik teorileri ve dünya dillerinin sınıflandırılmasıyla ilgili kısa bahislerin ilk bilgiler olarak değerlendirilmesini diliyorum.
Çok geniş kapsamlı bir kitabın pek çok eksik ve kusurunun da olacağı muhakkaktır. Kitapta görülebilecek her türlü eksik ve kusurun yazılmasından veya bana bildirilmesinden memnun olacağım. Bilimin, tenkitle, tartışmayla geliştiğini ve gelişeceğini ben hiç unutmuyorum; kitabımı okuyanların da unutmamasını dilerim.
Bilim hiç şüphesiz objektif bir alandır. Ancak bilimle uğraşanların her zaman ve yüzde yüz objektif olabileceklerini sanmıyorum. Esasen insan beynindeki düşünce ve duygu merkezlerinin birbiri içine girmeden tamamen bağımsız çalışabildiklerini de zannetmiyorum. En fazla objektif olunması gereken alanda da duygular daima işe karışabilir. Bu duygular içinde adına heyecan denilen bir duygu var ki onun işe karışmasının her zaman zararlı olduğu da söylenemez. Ben heyecanı, bizi çalışmaya iten bir enerji olarak düşünüyorum. Eğer bilime ve milletime faydalı olma heyecanını taşımasaydım kendimde bu kitabı da, başka kitaplarımı da yazacak enerjiyi bulamazdım. Okuyucular zaman zaman heyecanımın kitabın bazı satırlarına da yansıdığını görürlerse bu düşüncelerimi hatırlasınlar.
Kitabın yalnız Türkoloji camiasına değil, Türk dil, tarih ve kültürünü merak edenlere de hitap ettiğini sanıyorum. Yalnız meslektaşların değil konuya ilgi duyanların da görüşlerini almak beni memnun edecektir.
Sözlerimi bitirirken kitabın yazılması sırasında bilgisayarda karşılaştığım her problemi çözen ve yazım tekniği hususlarında bana yardım eden oğlum Satuk Buğra Ercilasun’a teşekkür etmek istiyorum. O olmasaydı kitabımı bu kadar rahat bir ortamda yazamazdım.
Ahmet B. ERCİLASUN
20.08.2004
www.genelturktarihi.net
Yorumlar
“267) TÜRK DİLİ TARİHİ (Başlangıçtan, Yirminci Yüzyıla)” yazisina 1 Yorum yapilmis
Yorum yap
Türklerin ve Türk Uluslarının kimliklerinin ve de siyasi güçlerinin gittikçe zayıflatılmaya çalışıldığı bir dönemde ,bu ve buna benzer çalışmalar yapan her bilim insanımıza yürekten saygılar sunuyorum! İyi ki varsınız!