1302) Dünyadaki Cennet: İskandinavya
Yayin Tarihi 19 Eylül, 2014
Kategori BASIN-YAYIN
Dünyadaki Cennet: İskandinavya
Çeşitli araştırma kuruluşları ve üniversiteler tarafından yayınlanan dünya genelindeki toplumsal – siyasal –insansal araştırma raporlarında olumluluk sıralamasında İskandinav ülkeleri hep ilk sıralarda yer alıyorlar. İşin diğer bir ilginç yanı da, her biri birer yarımada üzerinde yer alan Danimarka, İsveç, Norveç, İzlanda ve Finlandiya gibi Kuzey Avrupa ülkelerini barındıran İskandinavya bölgesi, büyüleyici doğal güzelliğiyle de baş döndürüyor.
Uğur Gürses, geçtiğimiz aylarda Radikal’de yayınlanan“İskandinav modeline bakarken yerimizi görmek” başlıklı yazısında, dünyanın bu çok şanslı bölgesine ilişkin ilginç veriler aktarıyor. Yazıyı okuduktan sonra, Türkiye’nin “dünyaya örnek ülke” olma iddiasının ne kadar da gerçek dışı ve gülünç kaldığını göreceksiniz.
The Economist dergisi, ilginç bir kapağa imza attı: ‘Sonraki Süper Model’ (Next Supermodel). İskandinav modelinin krizdeki dünyaya model olduğunu anlatıyor dergi. Yeni değil; yıllardır uygulanan bir karma model İskandinav modeli. Hem Batılı, hem de Doğulu ülkelerce model alınacak çok tarafı var. Dergi de bunu ön plana çıkarıyor.
80’li, 90’lı yıllarda gelişmişlik, yaygın hali ile kişi başı milli gelire göre ölçülüyordu. 2000’li yıllarla birlikte gelişmişlik ya da refah ölçüsü milli gelirden çok daha fazlası ile ölçülür hale geldi. Ülkenin milli geliri kadar, eğitimdeki başarıya, kadınların rolünden basın özgürlüğüne, yolsuzluğun seviyesinden adalete kadar, yaşam koşullarının nasıl olduğuna uzanan geniş bir veri seti kullanılıyor artık refahın ölçümünde.
İsveç, Norveç, Danimarka ve Finlandiya’dan oluşan İskandinav ülkeleri, belki de dünyanın birçok ülkesine örnek olacak bir örnek oluşturuyorlar, refah sıralamasında.
Birbirinden bağımsız da değil; Finlandiya’nın yıllardır cep telefonu piyasasını elinde tutan bir markayı çıkarması ile OECD’nin eğitim ölçümü olan PISA sıralamasında ilk sıraları alması bir rastlantı mı? Ya da özgürlükler konusunda ilk sıralarda olması? Tabii ki rastlantı değil.
İskandinav ülkelerinin nüfusu, 9 milyonluk İsveç dışında ortalama 5.5 milyon. Kişi başı milli gelir ise yaklaşık 60 bin dolar olan Norveç dışında ortalama 40 bin dolarda. Sağlık gibi kimi önemli kamu hizmetleri ücretsiz sağlanıyor. Kamu harcamalarının milli gelire oranı açısından bu ülkeler ilk sıralarda geliyor; Danimarka ise milli gelirinin yüzde 58’i oranında kamu harcamasıyla Avrupa şampiyonu.
‘İskandinav karışımı’, hizmet götüren ve işleyen bir devlet mekanizması, ama veremediği hizmeti de özel kesim eliyle veren bir refah devleti olarak tanımlanabilir. Bunlar tabii ki ileri görüşlü reformlarla olmuş. Eğitim sistemi örnek gösteriliyor. Belki de ekonomiden yenilikçiliğe, sosyal yaşamdan siyasal uzlaşmaya uzanan her alanda bu eğitim sisteminin payı var.
Krize girdiklerinde bile, kutuplaşmayı bırakıp sorunu çözmeye odaklanan bir siyasal anlayış var. Örneğin, 1990’lı yıllarda İsveç’teki bankacılık krizinde, parlamentoda iktidar ve muhalefet açıklamayı beraber yapıyor; radikal biçimde karar alınarak bankalar devletleştiriliyor. Ama iyileşme sağladıktan sonra bu bankaları özelleştirip satıyorlar.
Şu listelere bakalım; İskandinav ülkelerinin ilk sıralarda olduğu, bizim ise uzak ara geride olduğumuz listelere.
Petrol zengini ülkeler ve vergi cennetlerini ayırın, İskandinav ülkeleri kişi başı milli gelirde ilk 10 içine giriyorlar. Türkiye ilk 50’ye girebiliyor. (Dünya Bankası)
OECD’nin eğitim ölçme testi olan PISA testinde Finlandiya ilk 5’te, diğerleri ilk 25 içine dağılıyor. Türkiye bölümlere göre 40’lı sıraları paylaşıyor.
Yolsuzluk algısında (Transparency İnt’l), İskandinav ülkeleri en düşük yolsuzlukta en başlarda olmak üzere ilk 10 içinde yer alıyor. Türkiye 54. sırada.
Ekonomik Özgürlük Endeksi’nde (Heritage), İskandinav ülkelerinin çoğu ilk 20 içinde ve özgür sayılan ülkeler olarak anılıyor. Türkiye bu endekste, ‘ılımlı özgür’ sayılan kategoride ve 69. sırada yer alıyor. (85. sıranın altında ‘çoğunlukla özgür olmayan’ ülkeler geliyor)
Basın Özgürlüğü Endeksi’nde (RSF), şampiyonlar İskandinav ülkeleri; ilk 10 içinde yer alıyorlar. Türkiye mi? 154. sırada; yani ölçülen ülkeler sıralamasının sonuna (179) yakın.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvuran kişi sayısında, İskandinav ülkeleri ortalaması 100 bin kişide 3 kişi. Türkiye’de 100 bin kişide 12 kişi. AİHM’nin 1959-2011 arasında 52 yılda karara bağladığı 14 bin 854 dosyanın sadece yüzde 2.2’si İskandinav ülkelerine ait. Bunların da dörtte birinde hukuk ya da yargılama ihlali bulunmamış. Türkiye şampiyonlardan; karar verilen dosyaların yüzde 18.5’i Türkiye’ye ait. Bakılan dosyalardan ihlal olmayan oranı sadece yüzde 2.1
OECD’nin yaşam koşulları sıralaması (How is Life); ‘Yaşam Memnuniyeti’ sıralamasının ilk 10’unu bu dört İskandinav ülkesi alıyor. Türkiye mi? Sondan dokuzuncu sıradayız.
İnsani Gelişmişlik Endeksi’nde (HDI) 47 ülkelik ‘Çok gelişmiş’ kategorisinde, ilk 25 içine giren de İskandinav ülkeleri. Türkiye ‘gelişmiş’ kategorisinde ve orta gelişmişlere yakın olan 92. sırada.
İşte ‘örnek model’ İskandinavlar, işte kendini örnek zanneden biz.
http://www.farklibirbakis.com/dunyadaki-cennet-iskandinavya/
http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ugur_gurses/iskandinav_modeline_bakarken_yerimizi_gormek-1119815
Yorumlar
Yorum yap