634) FATMA BACI DÜNYANIN İLK KADIN ÖRGÜTLENMESİNİ GERÇEKLEŞTİRDİ: “BACIYAN-I RUM”

Yayin Tarihi 11 Kasım, 2012 
Kategori TÜRK DÜNYASI

Fatma Bacı dünyanın ilk kadın örgütlenmesini gerçekleştirdi: ‘’Bacıyan-ı Rum’’

image0019.jpg

Dünyanın ilk kadın sivil toplum örgütü Kayseri’de XIII. Yüzyılın ilk yarısında Fatma Bacı tarafından kurulan Bacıyan-ı Rum’dur. Yani Rum Bacıları örgütüdür.  O tarihlerde Anadolu, İslam dünyasında Rum diyarı olarak adlandırılmaktaydı. Peki bu örgüt kim tarafından ne amaçla kurulmuştu?

Bacıyan-ı Rum örgütlenmesini gerçekleştiren Fatma Bacı ünlü mutasavvıf Şeyh Evhadüddin Kirmani’nin kızı ve aynı zamanda Ahilik Teşkilatının kurucusu Ahi Evran’ın (Şeyh Nasırüddin Mahmut) eşidir. Ailesinden dolayı iyi bir eğitime sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Erkek esnaflar arasında büyük bir esnaf örgütlenmesi oluşturan Ahi Evran aynı örgütlenmeyi eşi vasıtasıyla kadınlar arasında da gerçekleştirmek istemiş olabilir. Ya da Fatma Bacı eşinden esinlenerek kadınların da ekonomik, kültürel ve askeri olarak toplum hayatında aktif rol üstlenmelerini sağlamaya çalışmıştı.

Bacıyan-ı Rum’un eğitim sistemine bakıldığında;

v     Öncelikle üyelere yamak, çırak, kalfa ve usta sıralaması doğrultusunda sıkı bir mesleki uygulamalı eğitim veriliyordu.

v     Mesleki eğitimin yanında zaviyelerde dini, ahlaki ve güncel hayatla ilgili bilgilerde verilmekteydi.

v     Binicilik, atıcılık gibi eğitimlerde verilerek askeri yetenekte kazandırılırdı. Nitekim Kayseri’nin savunması sırasında Moğollara karşı mücadelede yer almışlardır.

Ahiyan-ı Rum’un sloganı ‘’Eline, diline, beline sahip ol’’ iken, Bacıyan-ı Rum örgütünün sloganı ise‘’İşine, aşına, eşine sahip ol’’dur.

Bacıyan-ı Rum üyeleri, Ahi Evran’ın Kayseri’de kurduğu sanayi sitesi içerisinde Debbağlar (dericiler) Çarşısının yanında Külahduzlar (örgücü-dokumacı) çarşısında mesleklerini icra ederek ekonomik hayatın içinde yer almışlardır. Burada dokunan kumaşlar ve halılar ile ülke ihtiyacı karşılandığı gibi ayrıca yurt dışına da ihracat yapılırdı.

Anadolu Selçuklu Devleti hükümdarı Alaaddin Keykubat’ın ölümü Anadolu için güzel günlerin sonu, kötü günlerin ise başlangıcı oldu. Moğolar karşısında 1243 yılında alınan Kösedağ yenilgisi sonrası Anadolu işgal ile karşı karşıya kaldı. Moğollar tarafından kuşatılan Kayseri ahiler ve Bacıyan-ı Rum mensuplarının yardımı ile uzun süre işgale direndi. İhanet sonucu şehri ele geçiren Moğollar başta ahiler olmak üzere halkı kılıçtan geçirdiler. Bir çok erkek ve kadın ise bunların arasında Fatma Bacı’da vardı esir edildi ve İran’a götürüldü. Fatma Bacı’nın esareti ile bu örgüt dağıldı.

Fatma Bacı 1260’lı yıllarda ancak serbest kalarak Anadolu’ya dönebildi. Fakat eşi Ahi Evran bir Türkmen ayaklanması sırasında emir Nurettin Caca Bey tarafından katlettirildi. Yaşamını geri kalanını Sulucakarahöyük (bugün ki Hacıbektaş ilçesi) çevresinde tamamlamış (vefatı tahminen 1275) ve yaşadığı süreçte herkesten saygı görmüştür. Fatma Bacı isminin yanında Kadıncık Ana, Kadın Ana gibi isimlerle de anılmıştır.

Bacıyan-ı Rum İslami dönemde kadınların geri plana itildiğini iddia edenler çevreler tarafından görmezden gelinmiş, batılı araştırmacılar tarafından ise tarihi kaynakların yazım hatası olduğu iddia edilmiştir. Mesela Alman araştırmacı Franz Taeschener olmak üzere bu ismin Haciyan-ı Rum yani Rum Hacıları olabileceği gibi iddialarda bulunmuşlardır.

Bacıyan-ı Rum’un üstlendiği ve gerçekleştirdiği toplumsal işlevi acaba günümüzün çağdaş dünyasının hangi örgütü yerine getirebiliyor?

İsmail Çal

Kaynak

1-AHMED YESEVİ DERVİŞİ AHİ EVREN ve KAYSERİ.DE AHİLİK , Yrd. Doç. Dr.Ahmet Vehbi Ecer,http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_11_15_Ecer.pdf

2- TÜRKİYE SELÇUKLULARI DÖNEMİNDE BİLİMSEL ORTAM VE AHİLİĞİN DOĞUŞUNA ETKİSİ, Prof.Dr.Mikâil BAYRAM, http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s10/bayram.pdf

3-BACIYAN-I RUM (ANADOLU BACILARI) ve FATMA BACI,http://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/bayram.pdf

4-ANADOLU KADINLAR BİRLİĞİ, http://tasavvufkitap.com/i/uploads/402495anadolu-kadinlar-birligi-baciyan-i-rum.pdf

 

Paylaş:

Yorumlar

“634) FATMA BACI DÜNYANIN İLK KADIN ÖRGÜTLENMESİNİ GERÇEKLEŞTİRDİ: “BACIYAN-I RUM”” yazisina 1 Yorum yapilmis

  1. Yılmaz Karahan yorum tarihi 11 Kasım, 2012 03:16

Yorum yap