5) OĞUZ KAĞAN DESTANI
Yayin Tarihi 24 Şubat, 2009
Kategori TÜRK VE DÜNYA DESTANLARI
Oğuz Kağan destanı M.Ö. 209-174 tarihleri arasında hükümdarlık yapmış olan Hun hükümdarı Mete’nin hayatı etrafında şekillenmiştir. Bütün Türk destanlarında olduğu gibi bu destanın da ilk şekli günümüze ulaşmamıştır. Bugün, elimizde Oğuz destanının üç varyantı bulunmaktadır. XIII ile XVI yüzyıllar arasında Uygur harfleriyle yazılmış ve İslâmiyetten önceki inancı yansıtan varyantın ilk örneği temsil ettiği kabul edilebilir. XIV. yüzyıl başında yazıldığı bilinen Reşîdeddîn’in Câmiüt-Tevârih adlı eserinde yer alan Farsça Oğuz Kağan Destanı İslâmî varyantların ilkini temsil etmektedir. Oğuz Kağan Destanının üçüncü varyantı ise XVII. yüzyılda Ebü’l-Gazî Bahadır Han tarafından Türkmenler arasındaki sözlü rivayetlerden ve önceki yazmalardan faydalanarak yazılmıştır.
Oğuz Kağan Destanının İslâmiyet Öncesi Rivayeti Ay Kağan’ın yüzü gök , ağzı ateş, gözleri elâ ,saçları ve kaşları kara perilerden daha güzel bir oğlu oldu. Bu çocuk annesinden ilk sütü emdikten sonra konuştu ve çiğ et ,çorba ve şarap istedi. Kırk gün sonra büyüdü ve yürüdü. Ayakları öküz ayağı , beli kurt beli, omuzları samur omzu, göğsü ayı göğsü gibiydi. Vücudu baştan aşağı tüylüydü. At sürüleri güder ve avlanırdı. Oğuz’un yaşadığı yerde çok büyük bir orman vardı. Bu ormanda çok büyük ve güçlü bir gergedan yaşıyordu. Bir canavar gibi olan bu gergedan at sürülerini ve insanları yiyordu. Oğuz cesur bir adamdı. Günlerden bir gün bu gergadanı avlamağa karar verdi. Kargı, yay, ok, kılıç ve kalkanını aldı ve ormana gitti. Bir geyik avladı ve onu söğüt dalı ile ağaca bağladı ve gitti. Tan ağarırken geldiğinde gergedanın geyiği almış olduğunu gördü. Daha sonra Oğuz, avladığı bir ayıyı altın kuşağı ile ağaca bağladı ve gitti. Tan ağarırken geldiğinde gergedanın ayıyı da aldığını gördü. Bu sefer kendisi ağacın altında bekledi. Gergedan geldi ve başı ile Oğuz’un kalkanına vurdu. Oğuz kargı ile gergedanı öldürdü. Kılıcı ile başını kesti. Gergedanın barsaklarını yiyen ala doğanı da oku ile öldürdü ve başını kesti.
Günlerden bir gün Oğuz Kağan Tanrıya yalvarırken karanlık bastı. Gökten bir gök ışık indi. Güneşden ve aydan daha parlaktı. Bu ışığın içinde alnında kutup yıldızı gibi parlak bir ben bulunan çok güzel bir kız duruyordu. Bu kız gülünce Gök Tanrı da gülüyor, kız ağlayınca Gök Tanrı da ağlıyordu.Oğuz bu kızı sevdi ve bu kızla evlendi. Günler ve gecelerden sonra bu kız üç oğlan çocuk doğurdu. Çocuklara Gün, Ay ve Yıldız isimlerini verdiler. Oğuz ormanda ava çıktığı günlerden birinde göl ortasında bir ağaç gördü. Ağacın kovuğunda gözü gökten daha gök, saçı ırmak gibi dalgalı, inci gibi dişli bir kız oturuyordu. Yeryüzü halkı bu kızın güzelliğini görse dayanamaz ölüyoruz derlerdi. Oğuz bu kızı sevdi ve onunla evlendi. Günlerden gecelerden sonra Oğuz’un bu kızdan da üç oğlu oldu. Bu çocuklara Gök, Dağ ve Deniz isimlerini koydular.
Oğuz Kağan büyük bir toy(şenlik) verdi. Kırk masa ve kırk sıra yaptırdı.Çeşit çeşit yemekler, şaraplar, tatlılar, kımızlar yediler ve içtiler. Toydan sonra Beylere ve halka Oğuz Kağan şunları söyledi:
Ben sizlere kağan oldum
Alalım yay ile kalkan
Nişan olsun bize buyan
Bozkurt olsun bize uran
Av yerinde yürüsün kulan
Dana deniz, daha müren
Güneş bayrak gök kurıkan
Oğuz Kağan bu toydan sonra dünyanın dört bir tarafına elçilerle şu mektubu gönderdi:” Ben Uygurların kağanıyım ve yeryüzünün dört köşesinin kağanı olmam gerekir. Sizden itaat dilerim. Kim benim emirlerime baş eğerse, hediyelerini kabul eder ve onu dost edinirim. Kim baş eğmezse, gazaba gelirim. Onu düşman sayarım. Onunla savaşır ve yok ettiririm“.
Yine o zamanlarda sağ yanda bulunan Altun Kağan, Oğuz Kağan’a pek çok altın gümüş ve değerli taşlar hediye etti ve ona itaat ederek dostluk kurdu. Oğuz Kağanın sol yanında ise askerleri ve şehirleri çok olan Urum Kağan vardı. Urum Kağan Oğuz Kağanı dinlemezdi. Oğuz Kağan’ın isteklerini gene kabul etmedi. Oğuz Kağan gazaba geldi, bayrağını açtı ve askerleriyle birlikte Urum Kağana doğru yürüdü. Kırk gün sonra Buz Dağ’ın eteklerine geldi. Çadırını kurdurdu ve sessizce uyudu. Tan ağarınca Oğuz Kağanın çadırına güneş gibi bir ışık girdi. O ışıktan gök tüylü gök yeleli büyük bir erkek kurt çıktı. Kurt: ” Ey Oğuz, sen Urum üzerine yürümek istiyorsun; Ey Oğuz ben senin önünde yürüyeceğim.“dedi. Bunun üzerine Oğuz çadırını toplattırdı ve ordusuyla birlikte kurdu izlediler. Gök tüylü gök yeleli büyük erkek kurt itil Müren denizi yakınındaki Kara dağın eteğinde durdu. Urum Hanın ordusu ile Oğuz Kağanın ordusu arasında büyük savaş oldu. Oğuz Kağan savaşı kazandı, Urum Hanın hanlığını ve halkını aldı. Oğuz Kağan ve askerleri Gök tüylü ve gök yeleli kurdu izleyerek itil ırmağına geldiler. Oğuz Kağan’ın beylerinden Uluğ Ordu bey itil ırmağını geçmek için ağaçlardan sal yaptı ve böylece karşıya geçtiler. Oğuz’un bu buluş hoşuna gittiği için bu Uluğ Ordu Bey’e “Kıpçak” adını verdi. Gök tüylü gök yeleli kurdu izleyerek yeniden yola devam ettiler. Oğuz Kağan’ın çok sevdiği alaca atı Buz Dağa kaçtı. Oğuz Kağanın çok üzüldüğünü gören kahraman beylerinden biri Buz Dağa çıktı ve dokuz gün sonra alaca atı bularak geri döndü. Oğuz Kağan atını ve karlarla örtünmüş kahraman beyi görünce çok sevindi. Atını getiren bu beye: ” Sen buradaki beylere baş ol. Senin adın ebediyen Karluk olsun.” dedi. Bir süre ilerledikten sonra gök tüylü ve gök yeleli erkek kurt durdu. Çürçet yurdu adı verilen bu yerde Çürçetlerin kağanı ve halkı Oğuz Kağana boyun eğmeyince büyük savaş oldu. Oğuz Kağan, Çürçet Kağanı yendi ve halkını kendisine bağladı. Oğuz Kağan, ordusunun önünde yürüyen bu gök tüylü gök yeleli erkek kurdla Hint, Tangut, Suriye, güneyde Barkan gibi pek çok yeri savaşarak kazandı ve yurduna kattı. Düşmanları üzüldü, dostları sevindi. Pek çok ganimet ve atla evine döndü. Günlerden bir gün Oğuz Kağanın tecrübeli bilge veziri Uluğ Bey rüyasında bir altın yay ve üç gümüş ok gördü. Altın yay gün doğusundan gün batısına kadar uzanıyordu. Üç gümüş ok da kuzeye doğru gidiyordu. Oğuz Kağan bu rüyayı dinleyince yurdunu oğulları arasında paylaştırdı.
24 OĞUZ BOYU
Yorumlar
“5) OĞUZ KAĞAN DESTANI” yazisina 12 Yorum yapilmis
Yorum yap
Bu kadar Türk boyu altında, aslen Türk olan insanların bazılarının su an Türk olduğunu unutmus olması dejenere olması ve sonucunda Türklere bile düşman olması ne üzücü birşey. Şu tarihi sahiplenip gururlanacaklarına, kendi küçük dünyalarında; kendilerini Türklükten soyutlamayı tercih ediyorlar. Ama sonucta Türklük Türk olduğunu bilme bilincidir. Kan ve ya kafatascılık demek değildir. Biz Türk olduğumuzu biliyoruz ve Türküz. Bilmeyenleri ve istemeyenleride zorla Türk yapacak halimiz yok. Herkezin fikri neyse aslı odur.
Bugün Yozgat’ta, oğuz boylarının adıyla bilinen köyler var.
Salur, Kazan, Bayat, Beydiğin.
Türkiyenin pek çok yerinde, aynı isimde köyler.
Özellikle, Yozgat-Sarıkaya Karaveli köyü dikkatimi çekmişti.
Kara veli.
Çok sonra öğrendim ki; “Kara evli.”
Üzüldüm.
Karaveli nere, Kara evli ne?”
“Cehalet, bir millete gelebilecek en büyük tabii felaket.”
Ve biz, bu tabii felaketi, en yaralayıcı şekilde yaşıyoruz.
Her şey, ama her şey boşuna.
Mücadele etmemiz gereken en büyük bela; bu tabii felaket.
Ve tabi tek çaresi de okumak.
küçükçekmece ülkücü gençlikk türküzz doğruyuz alparslan türkeş in yolundayız…!!
eh iyi işte yani resimler çok az olmuş
yazılar çok olmuş resim az
burda bu yazılar birseyler anlatıyor çok güzel bilmiyenler ögrenmiş olur selamlar
Milletimiz okumasini unutmus.. Resimlere bakarak birseyler ögrenmeye calisiyor..
Tesekkürler…
TheNavarin.Tr.Gg adlı sitemiz yeni açıldı
cografya,edebiyat,tarih derslerinin detaylı anlatımları mevcuttur.
http://thenavarin.tr.gg
Başarılar güzel bir site..
SAYIN ALHAS,
“NAVARİN” ADLI SİTENİZİN HAYIRLI OLMASINI DİLERİM.
ssssssssüüüüüüüüüüüüppppppppeeeeeeeeeeerrrrrrrrrr
RUHY SÜTÜNLERIMIZ
▶ MOWUZ ATA
Gadymy Lebap topragy Amul-Horezm uly kerwen ýolunyñ ugrunda ýerleşensoñ, özünde gadymyýetden galan ençeme arheologik ýadygärlikleri özünde saklaýar. Olaryñ biri hem welaýatyñ Galkynyş (ozalky Dänew) etrabynyñ Göýnük obasynda ýerleşen Mowuz ata, Şeýdan baba ýaly zyýarat edilýän öwlüýälerdir.
Her bir gadymy arheologik ýadygärlik ýa-da gadymdan galan kümmetler, zyýarat edilýän öwlüýäler biziñ hakyky taryhymyzdyr, biziñ gowgaly geçmişimizden habar berýän mirasymyzdyr. Şol nukdaýnazar bilenem olary ylmy taýdan öwrenmegiñ uly ähmiýeti bar.
Makalamyzyñ bu sanynda gadymy Göýnük obasyndaky Mowuz ata öwlüýäsi barada durup geçeliñ. Mowuz ata öwlüýäsine ýerli ilat “Öwlüýä depe” hem diýýär.
♣ Mowuz atanyñ taryhy
Taryhy çeşmeleriñ habar bermegine görä bu arheologik ýadygärlik X asyryñ başynda, XI asyryñ aýaklarynda oguzlaryñ gür ilatly ýaşaýyş mekany bolupdyr. Bu ýerde X-XI asyrda türkmenler oturymly ilat bolup ýaşap, kowçum-kowçum obalary emele getiripdirler.
Mowuz ata öwlüýäsiniñ häzirki orny X-XI asyrlarda, hatda ondan soñky XIII asyrlarda hem Amyderýanyñ orta akymynda ýerleşen Amul-Horezm uly kerwen ýolunyñ ugrunda ol çapardan bu çapar merkezine çenli habar beriş duralgalarynyñ biri bolup hyzmat edipdir. Söwda kerwenleriniñ, täjirleriñ, ýolagçylaryñ, syýahatçylaryñ, hatda ýowuz basybalyjylaryñ-da ýoly Mowuz ata duralgasynyñ üstünden geçipdir. Soñabaka Mowuz ata çapar duralgasy has ulalyp, iri söwda merkezleriniñ birine öwrülipdir we orta asyrlarda gülläp ösüpdir, hatda Mowuz şäher derejesine-de ýetiberipdir.
Bu taryhy mekanda gadymy oguzlar ýaşandygy üçin Mowuz ata öwlüýäsiniñ ady oguzlaryñ adyndan gelip çykypdyr we ýerli ilatyñ dialektinde (şiwe gepleşiginde) üýtgeşmä sezewar bolup, Mowuz (ýagny, Oguz, Owuz, Mowuz) diýlipdir.
♣ Mowuz ata gonamçylygy haçan döräpdir?
Bu mukaddes ýeriñ häzirki wagtda uly gonamçylyk, öwlüýä bolup galmagynyñ esasy sebäbi bir wagtlar bu ýerde ýerli ilat bilen keseki basybalyjylaryñ arasynda aldym-berdimli ýowuz söweşler bolup geçipdir. Basybalyjylar Mowuz şäherini – ýagny, Oguz kendi zalymlyk bilen weýran edip, ýerli ýaşaýjylary uçdantutma gyrypdyrlar. Şäherde diri galanlar az bolup, olaram guma siñipdirler. Talanan şäheriñ meýdany soñra watan ugrunda şehit bolan oguzkentli ata-babalarymyzyñ ýatan uly gonamçylygyna öwrülipdir.
♣ Mowuz atanyñ häzirki ýagdaýy
Häzirki wagtda Mowuz ata arheologik ýadygärligi üsti mazarlar, guburlar we saganalar bilen doldurylan gonamçylyga öwrülen ýagdaýdadyr. Onuñ belentligi 8-9 metre, uzynlygy 90 metre, ini 50 metre barabardyr. Çeti bolsa tekizlige öwrülen depelikdir. Ol günortadan günbatar-demirgazyga tarap inedördül görnüşinde uzalyp gidýär. Ilkibaşda çapar duralgasy üçin gurulan bu ýer wagtyñ geçmegi bilen harby-goranyş maksatly uly berkitmä öwrülipdir. Şol wagtlar ol çig kerpiçden, birneme soñrak bişen kerpiçden üýtgedilip gurlan mähnet galyñ diwarlardan, giñ bassyrmalardan ybarat üsti ýapyk kerwensaraý görnüşindäki gala bolupdyr. Ol duşmanlar tarapyndan ençeme gezek weýran edilip, ençeme gezek gaýtadan dikeldilipdir. Pajygaly wakalar mahalynda gala ýaşaýjylary uçdantutma gyrlyp, şehit bolupdyrlar. Şonuñ üçin bu ýerde uly bolmadyk saganalaryñ, mazarlaryñ gadymy guburlaryñ sany bar, sajagy ýok…
Ýerli ilat onuñ töweregine bişen kerpiçler bilen örülip dikeldilen sütünler arkaly berkidilen demir germewler aýlapdyr. Keramatly hasap edilensoñ, ýerli ýaşaýjylar, hatda diýarymyzyñ başga welaýatlaryndanam zyýarata gelip, bu ýerde sadaka berýärler.
♣ Gonambaşysy – Oguz ata
Göýnükli ýaşulylaryñ aýtmagyna görä, bu ýerde ilkinji gonambaşy hökmünde wepat bolan gahryman oguz serdary bolupdyr.
Göýnük obasynda Mowuz ata ýadygärliginiñ döreýiş taryhy barada başga-da gyzykly rowaýatlar kän. Olaryñ birinde gadym eýýamlarda şu obada oguzlaryñ ýaşandygyny, olaryñ gaýduwsyz serkerdesiniñ adynyñ bolsa Oguz ata bolandygyny, Oguz atanyñ watan ugrunda söweşip şehit bolanyndan soñra ony oguzlaryñ bu ýerde jaýlandygyny we üstüne kümmet galdyrandyklaryny buýsanç bilen gürrüñ berýärler.
Meşhur alym Soltanşa Atanyýazowyñ 1980-nji ýylda neşir edilen “Türkmenistanyñ geografik atlarynyñ düşündirişli sözlügi” kitabynda Mowuz ata barada şeýle maglumat bar:
“Mowuz ata Dänew raýonynda (Göýnükde) oturymly ýer, öwlüýä. Oña öwlüýäniñ ady dakylypdyr”.
◇ ◇ ◇
Watan ugrunda wepat bolup Mowuz ata şehitliginde jaýlanan merdana ata-babalarymyzyñ eziz ruhy bizden şat bolsun!
© Has TÜRKMEN.
line.me/R/ti/p/@kpm7016r