323) Kiril Alfabesi

Yayin Tarihi 10 Ocak, 2016 
Kategori KÜLTÜREL

Kiril Alfabesi

kiril

————————————————————

Kiril alfabesi (Makedonca: Кирилица (Kirilitsa); Bulgarca: Кирилица (Kirilitsa); Rusça: Кириллица (Kirillitsa); Sırpça: Ћирилица (Çirilitsa), yaygın olarak Slav dillerinin yazımında kullanılan alfabedir. Adını Ortodoks rahipleri Kiril ve Metodius’tan almış olmasına karşın, bu alfabeyi gerçekte onların geliştirdiğine ilişkin kesin bilgi yoktur. Yapılan araştırmaların gösterdiklerine göre, Kiril ve Metodius’un öğrencileri, 9. yüzyılın ortasında günümüzde Kiril alfabesi olarak bilinen ve halen Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Sırbistan ve diğer ülkelerde kullanılan bu alfabeyi, Orta Çağ Yunan (Bizans) alfabesinin temelinde geliştirerek, Yunancada bulunmayan birtakım Slav seslerini de buraya eklemişlerdi.

Kiril alfabesini kullanan ülkeler: 

image001

Beyaz Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Moğolistan, Makedonya, Sırbistan.

Rusya’da bu alfabe ilk olarak Orta Çağ’ın başlarında büyük yazı harfleri olarak kullanılmaya başlandı. El yazısı olan italik harfler ise daha sonra geliştirildi. 18. yüzyılın başlarında Büyük Peter Yunan harflerini çıkararak alfabeyi daha basit ve düzenli bir hâle getirdi. 1918 yılında bir değişiklik daha yapılarak, alfabeden diğer gereksiz harfler çıkarıldı. Kiril alfabesi birçok Slav Ortodoks ülkesinde kullanımdadır. Ayrıca Türk Cumhuriyetleri’nden Kazakistan ve Kırgızistan tarafından da hâlâ kullanılıyor. Tablodaki Slavsı olmayan harfler ise Türk-Kiril harfleridir. Başkurdistan, Yakutistan gibi birçok özerk Türk bölgelerinde de Kiril harfleri kullanılmaktadır.

Kiril alfabesi, Türk dünyasında zorla benimsetilmiştir. Sovyet Rusyası döneminde Kırgızistan, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan gibi bugün bağımsız birer Türk devleti olan bölgelerde yaşayan  Türkler’in Kiril alfabesini (Rus alfabesini) kullanmaları zorunlu kılınmıştır. Bu alfabeyi kullanmak zorunda kalanTürklerin, öz dillerinde de değişiklik yapmaları istenmiştir. Yazı dilini Rusçaya yaklaştırmak için zalim Stalin akla gelmedik oyunlar yapmış ve bugün Türk dünyası arasındaki kopukluğun başlıca nedenlerden birinin –ortak bir yazı dilinin olmayışı– meydana gelmesine neden olmuştur. Türk dünyasında 23’ten fazla yazı / konuşma dilinin var olmasının tek nedeni Ruslar ve dolaylı olarak Kiril alfabesidir.

Osmanlıca ve Türkiye dışındaki Türk dil ve lehçelerinin yazımında Arap alfabesinden sonra en geniş ölçüde kullanılan alfabedir. XVIII. yüzyıl başlarında Hristiyanlık’ı yaymak için Çuvaşlar’a giden Ruslar bu dili kendi harfleriyle (Kiril) yazdılar. Eski Sovyetler Birliği idaresindeki Türklerce 1937–1940 yılları arasında Stalin rejimi tarafından bu alfabe kabul ettirilmiş ve her Türk boyu için farklı alfabeler yapılmıştır. Bunun sonucunda Türkler arasında 20 ayrı Kiril alfabesi kullanılmıştır. Bugün de bu alfabeyi kullanmaya devam etmektedirler. Ancak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra alfabe değiştirme eğilimleri kuvvetlenmiştir. Ayrıca Türk Cumhuriyetleri arasında kültür alışverişini daha sağlıklı yapmak için ortak alfabe çalışmaları devam etmektedir.

 

Bilgisayarlarda Kiril Harfleri italik yazıldığında şu biçimlerde gözükürler:

а б в г д е ё ж з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я
а б в г д е ё ж з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я

 

Alfabelerin karşılaştırılması

Asal Sesler Tablosu
Latinize A Ă Ä Ë E B C Ç J D Ḑ F G Ğ Ģ H Ḩ X I İ K Ķ Q L Ḽ M N Ņ Ň O Ö P R S Š Ş Ț T U Ü V W Y Z Ž
Türkçe A – – – E B C Ç J D – F G Ğ – H – – I İ K – – L – M N – – O Ö P R S – Ş – T U Ü V – Y Z –
Arapça أ ع ء ء أ ب ج چ ژ د ڏ ف گ ݝ غ ه ح خ إ إ ك ٯ ق ل ڵ م ن ڠ ڭ ۆ‎ ۆ پ ر س ث ش ڞ ت ٱ ٱ ۋ و ي ز ذ
Kiril А Ӑ Ә Є Е Б Җ Ч Ж Д Ӡ Ф Г Ғ Ӷ Һ Ҳ Х Ы И К Қ Ҡ Л Љ М Н Ң Њ О Ө П Р С Ҫ Ш Ц Т У Ү В Ў Й З Ҙ
1. Ää=Əə=Эə                   2. Č=J                   3. Š=Ť ve Ž=Ď                   4. Ț=T+S ve Ḑ=D+Z                   5. Ṡ= ص ve Ḋ= ض                   6. Ṫ= ط ve Ż= ظ
1. Uzun: Â, Ê, Î, Ô, Û.             2. Yumuşak: Ă, Ĕ, Ĭ, Ŏ, Ŭ.             3. İnce: Aksan İmi (ˋ) – Sessiz harflerde

 

“Türk Lehçeleri Yazım Programları” http://www.isa-sari.com/ctlk/ sayfasından yararlanarak, Kiril harfleriyle metinler oluşturabilir veya oluşturulmuş metinleri Latin / Türk alfabesine çevirebilirsiniz.

Kaynak:

1) Vikipedi

2) http://www.cokbilgi.com/yazi/kiril-alfabesi/

 

Paylaş:

Yorumlar

“323) Kiril Alfabesi” yazisina 1 Yorum yapilmis

  1. Mojekler Mekany: Turkmenistan yorum tarihi 30 Ocak, 2016 17:53

    Türkmenistanli turkmenler kendilerine göre gelişdirilen başda arap-fars alfabesini kullaniyordular, sonra Turkmenistan Cumhuriyetinin yeni kurulmuş yillarinda latin alfabesine geçilmiş, daha sonra kiril alfabesine geçilmiş. bagimsizligimizi kazandikdan sonra yine latin alfabesine döndüler. Annemin rahmetli babasi üç alfabesindede su gibi okumayi yazmayi bilirdi,Kurani hatasiz okuyabolirdi. hatda daglarda gençligini çoban olarak geçirdigi halde. Allah ona rahmet eylesin. ne ahlakli ne ilimli atalarimiz var bizim ama biz yeni nesiller ne cahil ve ilimsiz bir toplum..

Yorum yap