289) IRAKLI LİDERLERİN ORTAK KADERİ
Yayin Tarihi 4 Ocak, 2012
Kategori SİYASİ
Iraklı liderlerin ortak kaderi
1921’de İngiltere mandası altında kurulan Irak’ta şimdiye kadar hiçbir lider görevi başında, huzur içerisinde ölmedi. Kimisi hükümet darbeleri sonucunda canından olurken, bazıları da şüpheli kazalarda ve sürgünlerde yaşamını yitirdi. Sağlık sorunları sebebiyle iktidardan el çektirilenler yanında idam edilenler de oldu.
Kral Faysal: I.Dünya Savaşı’nda, Osmanlı İmparatorluğu’na karşı Arap isyanını örgütleyen ve 1916-1924 yılları arası Hicaz’ı yöneten Şerif Hüseyin’in oğluydu. Babasının yönettiği ayaklanmada önemli görevler üstlendi. 1920’de İngiltere ile vardığı anlaşma uyarınca Suriye kralı ilan edildi. Fakat Fransa’nın Şam’ı işgal etmesi üzerine buradan ayrılarak Londra’ya gitti. Irak’ta bir manda yönetimi kurmak isteyen İngiltere tarafından desteklendi ve 1921’de Irak tahtına oturtuldu. 8 Eylül 1933 yılında İsviçre’nin Bern kentinde kalp krizinden hayatını kaybetti.
Kral II. Faysal: Kral Gazi’nin tek erkek varisi olan II. Faysal babası öldüğünde henüz dört yaşındaydı. Dayısı Abdülillah ona vasi tayin edilerek kral naipliğine getirildi. 1941’de Irak kraliyet ailesine karşı düzenlenen darbe girişimi sırasında İngiltere’ye kaçırıldı. İktidarı ele geçiren Reşid Ali Geylani, İngiltere’nin askeri müdahalesi sonucu devrilince ülkesine dönen Kral II. Faysal, 1953 yılında reşit olduktan sonra görevi devraldı. Onun iktidarı döneminde Irak 1955’te Bağdat Paktı’na dâhil oldu. II. Faysal’ın liderliğinde Ürdün ve Irak arasında Arap Birliği’nin kuruluşu ilan edildi. Ancak bu durum fazla uzun sürmedi. Osmanlı hanedanından Mısır Prensesi Fazıla İbrahim ile nişanlandıktan bir yıl sonra 14 Temmuz 1958’de gerçekleşen darbe sırasında öldürüldü. Krallık kaldırılarak General Abdülkerim Kasım liderliğinde Cumhuriyet ilan edildi.
Kral Gazi: Faysal’ın büyük oğlu Gazi, 1924’te veliaht ilan edilmişti. Babasının ani ölümü üzerine tahta çıktı. Koyu bir Arap milliyetçisiydi. İktidarı döneminde Arap ulusları birleştirme politikası güttü. General Bekir Sıdkı liderliğinde, hükümete karşı gerçekleşen darbeyi destekledi. Kuveyt üzerinde egemenlik iddia etti. 4 Nisan 1939 yılında şüpheli bir trafik kazası sonucu Gamiz olayında yaşamını yitirdi.
15 Temmuz-Irakta hükümet darbesi
General Abdülkerim Kasım: 1958 Irak Devrimi’nin ardından Irak Cumhurbaşkanı ve Başbakanı olan General Abdülkerim Kasım ülkede diktatörlük kurma peşindeydi. 1959 ‘da kendisine karşı başlatılan Musul ayaklanmasını bastırdı. Irak’ın Arap ülkeleri ilişkileri gerginleşti. Cuntacı subaylar arasında baş gösteren ayrılıklar Irak’ta huzursuzlukların daha da artmasına sebebiyet verdi. Ordu içinde tasfiyelere başlayan General Kasım, iktidarda 5 yıl kaldıktan sonra 8 Şubat 1963 yılında General Abdüsselam Arif liderliğindeki darbe sırasında öldürüldü.
General Abdüsselam Arif: 1958 Irak Devrimi’nin önde gelen şahsiyetlerindendi ve darbenin asıl aktörüydü. General Abdülkerim Kasım’ın ardından ikinci adam olarak önemli görevler üstlendi. 1963’te iktidara geçişiyle birlikte Irak’ta Baas Partisi hâkim oldu. Arap milliyetçiliğini ve tek bir Arap devleti olabileceğini savundu. Bu amaçla Irak’ı, Suriye ve Mısır ile aynı çatı altında birleştirmeye çalıştı. Ordunun yönetimdeki etkinliğini azaltmaya ve sivil iradeyi güçlendirmeye gayret etti. 15 Nisan 1966 yılında şüpheli bir helikopter kazası sonucu öldü ve cesedi dahi bulunamadı.
Abdurrahman Arif: General Abdüsselam Arif’in kardeşiydi.1958 ve 1963 darbelerinde görev almıştı. İki yıllık iktidarı sırasında ülkedeki muhalif gruplara geniş özgürlükler tanıdı. İktidarı döneminde ülke ekonomisi kötüye gitmeye başladı. Ordu ihmal edildi. Baas yanlılarının 17 Temmuz 1968’de gerçekleştirdikleri darbeyle devrildi. Darbe sonrasında Türkiye’ye sürgüne gönderildi. İstanbul’da 1980 yılına kadar yaşadıktan sonra Irak’a dönmesine izin verildi. Irak’ın 2003’te ABD tarafından işgalinin ardından Ürdün’e gitti. 24 Ağustos 2007’de 91 yaşındayken burada hayata gözlerini yumdu.
General Ahmed Hasan El-Bekir: 1968’de Arif kardeşleri devirerek iktidarı ele geçiren General Ahmed Hasan El-Bekir, Devrim Komuta Konseyi tarafından Cumhurbaşkanı ilan edildi. Baas lideri Saddam Hüseyin’i kendisine yardımcı olarak atadı. Gerçekte ise Saddam Hüseyin ülkenin gerçek yöneticisiydi. 1976 ‘da bir kalp krizi geçirdi ve 1979’da sağlık sorunları nedeniyle görevinden ayrılarak yetkilerini Saddam Hüseyin’e devretti. 4 Ekim 1982’deki ölümü pek yankı uyandırmadı.
Saddam Hüseyin: Adı ilk kez General Abdülkerim Kasım’a karşı yapılan darbede geçmiş olan Saddam Hüseyin, Ahmed Hasan El-Bekir’in kuzeniydi. 1967’de Baas Partisi’nin başına geçti ve 1968 darbesinde önemli rol oynadı. İktidara gelişinden bir yıl sonra 1980’de İran’a saldırarak, İran ve Irak arasında 8 yıl sürecek olan savaşı başlattı. Saddam Hüseyin, 1990 yılında Kuveyt’i işgal edince ABD’nin müdahalesiyle karşılaştı. Körfez Savaşı’nın adı verilen bu müdahalenin ardından 2003 yılına gelindiğinde Irak, kitle imha silahları bulunduğu gerekçesiyle ABD tarafından işgal edildi. Saddam Hüseyin 13 Aralık 2003’te ABD ordusunca doğum yeri Tikrit’te bir sığınakta yakalandı. Irak Geçici Hükümeti’nce kurulan özel mahkemede yargılandı ve insanlığa karşı işlenen suçlardan dolayı 30 Aralık 2006’da asılarak idam edildi.
Emre Gül/Dünya Bülteni
Kaynaklar:
İslam Araştırmaları Komisyonu(Mısır), İslam Tarihi, s. 260, 264. C, II, İstanbul, 2010.
Murat Bardakçı, Hürriyet Tarih Dergisi, İstanbul, s.8, 2003
Milliyet Gazetesi Nr: 2935, 4565, 6603, 7416
Yorumlar
Yorum yap