281) CEMİL MERİÇ
Yayin Tarihi 22 Haziran, 2008
Kategori BASIN-YAYIN
CEMİL MERİÇ
YIL 1954.
Bir bahar akşamı.
Cemil Meriç, eşi Fevziye Hanım’la birlikte, akrabası Ahmet Çipe’nin konuğuydu. Sohbetler yapıldı, yemekler yendi, çaylar içildi. Gece yarısına doğru izin isteyip kalktı.
Cemil Meriç’in gözlerinin 12.5 miyopisi ve kuvvetli hipermetropisi vardı. Merdivenlerden inerken son eşiği göremeyen Cemil Meriç düştü. Bir şeyi yoktu. Ev sahibiyle vedalaşıp sokağa çıktılar.
Yolda yürürken Cemil Meriç, eşinin kulağına yaklaşıp şöyle söyledi: “Fevziye, elektrikler mi kesik, hiç bir şey göremiyorum.”
Cemil Meriç 38 yaşındaydı ve gözleri artık hiç göremeyecekti.
“Görmek, yaşamaktır. Vuslattır görmek. Her bakış dış dünyaya atılan bir kementtir. Bir kucaklayıştır, bir busedir her bakış…”
Fransız mandası altında
Tarih 12 Aralık 1916.
Yer Reyhanlı-Hatay.
Mahkeme Reisi Mahmut Niyazi ile Zeynep Ziynet’in üçüncü bebekleri dünyaya geldi: Hüseyin Cemil.
Ailesi aslen Meriç Nehri’nin hemen öteki yakasındaki Dimetokalıydı. Balkan Savaşı’ndan sonra Hatay’a yerleşmişlerdi. Savaş, Reyhanlı’da da aileyi rahat bırakmadı. Fransız mandası altında bir yaşam sürdüler. Fransız kültürüne dayalı bir ilk-orta öğrenimi gördü.
Babasının her akşam çocuklarına kitap okuması yaşamının amacı oldu. Hep okudu. Lise yıllarında ilk makalesi, Yenigün Gazetesi’nde yayımlandı; yıl 1933’tü.
Hatay’ın anavatana katılması mücadelesinin verildiği dönemde hızlı bir Türkçü oldu. Milliyetçilik, bazı öğretmenleriyle arasını açtı.
1934’te soyadı kanunu çıkınca, ideolojik kimliğine uygun bir soyadı seçti: Cemil Şaman!
Öğretmenleriyle kavgası sonucu liseden mezun edilmeyeceğini anlayıp İstanbul’a gitti; Pertevniyal Lisesi’ne kayıt yaptırdı.
Aynı yıllar sosyalizme de merak saldı. Önce F. Engels’in “Anti-Duhring”ini okudu. Ardından K. Marx’ın “Kapital”inin ilk cildini bulup anlamaya çalıştı.
İstanbul’da sosyalist çevrelerle tanıştı. J. Stalin’in “Pratik ve Teorik” kitabını Fransızcadan çevirdi.
Tanıştığı Názım Hikmet’in kendisine, heyecanlarını bırakıp hayata iyi hazırlanmasını tavsiye etmesiyle hayal kırıklığına uğradı. Tekrar Hatay’a döndü. Köy öğretmenliği ve devlet memurluğu yaptı.
1939 yılında, Hatay’da sosyalist bir devlet kurma iddiasıyla tutuklandı.
İdamla yargılandı. Mahkemede Marksist olduğunu saklamaması herkesi hayretler içinde bıraktı. 3.5 aylık yargılama sonucunda beraat etti. Cezaevinden çıktığında bir gerçekle yüzleşti; tüm dostları selamı sabahı kesti.
Bu duruma çok içerledi; dostlarının inadına soyadını değiştirdi: Cemil Yılmaz!
Ve tekrar İstanbul’un yolunu tuttu.
Yabancı Diller Okulu’na bursla yazıldı. Okulda solcu arkadaşlarıyla birlikteydi hep. Elit, Nisvaz gibi dönemin sanatçılarının gittiği kahvelere devam etti. “İnsan” dergisine edebiyattaki ilk aşkı Balzac ile ilgili makale yazdı; kitaplarını tercüme etti.
İlk aşkı bir fahişeydi
İlk aşkı Lübnanlı bir fahişeydi; Linda.
İkinci büyük aşkını İstanbul’da buldu; sınıf arkadaşı Reyagan. Karşılık bulamadı. Arkadaşı Kerim Sadi’nin önerisiyle coğrafya öğretmeni Fevziye Menteşoğlu’yla tanıştı. “İçki içtim, fahişelerle düşüp kalktım, hapse girdim çıktım; bunları bilerek benimle evlenir misin?” 19 Mart 1942’de evlendiler.
Fevziye Hanım’ın hali vakti yerindeydi; pansiyoner olmaktan kurtuldu; yeni bir hayata başladı.
O artık Cemil Meriç’ti…
II. Dünya Savaşı yılları…
Cemil-Fevziye Meriç çifti Elazığ’a tayin oldu.
Gözlerindeki bozukluk nedeniyle askerlikten muaf tutuldu.
Yazmayı Elazığ’da da sürdürdü. “Yurt ve Dünya”, “Yücel”, “Amaç” gibi dergilere tercümeler, edebi değerlendirmeler yaptı.
İlk iki çocukları Elazığ’da dünyaya geldi, ancak yaşamadılar. Fevziye Hanım yine hamileydi; İstanbul’a tayin istedi. Gerçekleşmeyince istifa etti.
Aynı günlerde üç “doğum” meydana geldi: 1 Nisan 1945’te oğlu Mahmut Ali ve Balzac’tan iki çeviri kitap; “Otuzundaki Kadın” ve “Onüçlerin Romanı” doğdu.
Bir yıl sonra kızı Ümit dünyaya geldi. Aynı yıl Balzac’tan “Kibar Fahişelerin İhtişam ve Sefaleti”nin tercümesini bitirdi. Sadece tercümeler yapmadı; “Yirminci Asır” dergisine makaleler yazdı. Gözlerindeki rahatsızlığa inat, ne bulursa okudu; okuma notlarından dosyama-fişleme yaptı.
Öğretmenliğe geri döndü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne Fransızca okutman ve Işık Lisesi’ne Fransızca öğretmen oldu. Çocukları da hemen yanı başındaki Şişli Terakki’de okuyordu. Mutluluğu uzun sürmedi.
1954 yılında gözlerini kaybetti. Aynı yıl yaz ayları boyunca Cerrahpaşa Hastanesi’nde yattı. Başarısız ameliyatlar geçirdi. Bir gözünde retina tabakası çatlamıştı. Diğerine ise katarakt inmişti. Paris’te Quinze-Vingts Hastanesi’nde de ameliyatlar oldu. Sonuç olumsuzdu.
7 Temmuz 1955’te Yeşilköy Havaalanı’na indiğinde biliyordu ki, kendini yeni bir hayat bekliyordu.
CEMİL Meriç artık göremeyeceğini biliyordu. Bu karanlık hayatı sürdüreceğinden emin değildi. İntiharı düşündü.
Ve bir gün…
Eşi Fevziye, çocukları Mahmut Ali ve Ümit ile birlikte Üsküdar’a hava almaya çıktılar. Cemil Meriç eşine, Yeni Valide Camii’nin avlusuna girmek istediğini söyledi. Fevziye Hanım çocuklarına, “Siz oynayın biraz” dedi ve eşini caminin avlusuna götürdü. Avluda eşi kolunda aşağı yukarı gidip gelen Cemil Meriç hıçkırıklarını tutamadı ve sarsıla sarsıla ağladı.
Bu dramatik olaydan sonra Üsküdar’daki Fethi Paşa Korusu’ndaki evlerinde yeni hayat başladı. Fevziye Hanım okudu, Cemil Meriç çevirisini söyledi. İlk çevirdikleri Victor Hugo’nun “Hernani”si oldu.
Okuma görevini bazen öğrencileri, bazen çocukları yaptı. Öğrencileri arasında Server Tanilli ve Yaşar Nuri Öztürk gibi isimler vardı.
Solun sağa hediyesi
1960’lı yıllarda Cemil Meriç, Hind edebiyatına merak saldı; bu onun Doğu’yu keşfetmesini sağladı. Aynı yıllarda Antakya’da İngilizce öğretmenliği yapan Lamia Çataloğlu’yla aralarında mektupla başlayan platonik bir aşk doğdu.
Sadece mektup yazmadı kuşkusuz. “Dönem”, “Çağrı”, “Hisar” adlı dergilere de makaleler yazdı. 1967 yılında, “Saint-Simon İlk Sosyolog, İlk Sosyalist” adlı kitabını çıkardı. Bunu, “Sosyalizm ve Sosyoloji Tarihinde Pierre Joseph Proudhon” adlı eseri takip etti.
Ne yazık ki bu kitapları Türkiye solu tartışmadı bile; yok saydı.
Görülmemek, fark edilmemek Cemil Meriç’i kırdı, öfkelendirdi. Sadece birkaç yakın dostu vardı solcu. Bunlardan biri de 1971’de Nurhak Dağları’ndan öldürülen Sinan Cemgil’in anne-babası; Nazife-Adnan Cemgil’di.
Adnan Cemgil, yeni kurulan Türkiye İşçi Partisi’ne katılmasını teklif etti.
“Girmem, çünkü benim yerim kütüphane. Ben ışık arayan, aydınlanmak, aydınlatmak isteyen bir insanım. Politikanın kurtarıcılığına inanmıyorum.”
Yaşadığı toprakların kültürüne sahip çıkan, Batı’nın tabularını yıkmayı uğraş edinen Cemil Meriç’i solun efendileri kabul etmedi ve onu, “altın tepsi” içinde sağcılara sundular. Güya, “Pınar”, “Köprü”, “Gerçek” gibi sağcı dergilerde yazmasına muhaliftiler! Asıl kızdıkları, Türk aydınına yönelik halktan koptuğu tespitleriydi.
Sağa gitmeye mecbur edildi Cemil Meriç: “Sol diyalogdan kaçıyor, küskün: (Sağcı) Ötüken’ın bastığı kitap okunmazmış. Peki, siz basın. Cevap yok. Bu çemberi kırmak mümkün değil. Sol, sağın gösterdiği dostluğu göstermiyor. İhanet etmişiz, Neye ve kime?”
Sağ basın Cemil Meriç’e çok ilgi/hürmet gösterdi. Fakat gazetecilik refleksiyle Cemil Meriç’e sürekli sosyalizmden döndüğünü söyletmeye çalıştı. Hep direndi. “Sosyalizmi; içtimai haksızlıkların sona ermesi, liyakatin yerini bulması, acı çekenlerin gözyaşlarını dindirmek suretinde anlarsak sosyalistim.”
1970’li yıllarda çıkardığı, “Bu Ülke”, “Ümrandan Uygarlığa”, “Mağaradakiler”, “Bir Dünyanın Eşiğinde” adlı kitaplarını genellikle sağcı gençler okudu. Milli Kültür Vakfı’nın ödüllerini kazandı.
Hep sosyalist kaldı
Buna rağmen, “sosyalizm” kelimesinden korkanları yobaz olarak niteledi: “Yobazlık kelimelerden korkmaktır. Sosyalizm, insanın insanı istismar etmemesi, emeğin değerlendirilmesi, emeğin eserine göre mükáfatlandırılmasıdır. Elbette kendimize has sosyalizm olacak. Milli hasletlerimizle çelişmeyen bir düzen. En kötü şey riyakárlıktır. Sosyalizm ıstırabın çığlığıdır.”
Cemil Meriç sağa “kendi Marx”ını öğretmek istedi hep:
“Marx, vatan-millet realitesini inkár etmez; ’İşçi sınıfının vatanı yoktur’ der sadece. Nasıl sermaye milletlerarası ise emek de milletlerarasıdır der.
Marx, ’Din afyondur’ derken Katolik kilisesini kasteder. Hakikaten Katolik kilisesi tam bir afyondur.
Burjuvazi akılla kiliseyi devirdi. Fakat sonra karşısına işçi sınıfı çıkınca hemen müdafaaya geçip dine sarıldı ve orta çağ karanlığına döndü
Ve ister istemez milli komünizm doğacaktır.”
Kitaplarını, makalelerini kim yayımlayacaksa, ayrım gözetmeksizin, sağ-sol demeden onlara verdi. Çünkü o kimseye göre yazmamıştı; bu nedenledir ki, Komünizmle Mücadele Derneği’nin dergisinde Názım Hikmet’e övgüler düzmekten geri durmadı. Yaşamı boyunca Kemal Tahir’le, Attila İlhan’la düşünce yoldaşlığı yaptı. Bülent Ecevit’e okuması için Marx’ın “Kapital”ini gönderdi.
İslam’da şeyh yoktur
Tarikatlar-cemaatler de Cemil Meriç’in ilgi alanıydı:
“Said-i Nursi’nin bir hutbesi var, çok enteresan: Yanlış anlaşılır diye korkuyorum. Adam sosyalizme açık. Nurcular ve sosyalistler birbirini tanımalıdırlar. Türkiye’nin kurtuluşu buna bağlı. Ben şimdi bunu yapmaya çalışıyorum. Fakat bu fert işi değil. Nurcular sosyalistleri, sosyalistler de Nurcuları okumuyor. Zaten sağ kendi dışında hiçbir şey okumuyor; çok garip bir hál bu.”
(Ara not: Yeni Asyacı Mehmet Kutlular ile Aydınlıkçı Doğu Perinçek ittifak yapabilir mi? Gerçi sol liberallerle Fethullah Gülen cemaati birleşti bile!)
Cemil Meriç’e göre, insan olarak hataları olmakla birlikte, Marx ile Said-i Nursi arasında hiçbir fark yoktu.
“Nurculuk bir tepkidir. Kısır ve yapma bir üniversiteye karşı medresenin, küfre karşı imanın, Batı’ya karşı Doğu’nun isyanı. Her risale bir çığlık. Said-i Nursi bir kavga adamı.”
Ancak diğer yandan, “Mutlak hakikati hiç kimse bütünüyle kucaklayamaz” diyen Cemil Meriç, “Said-i Nursi 1930’larda haklıydı ama artık günümüzde değil” diyecek kadar da gerçekçiydi. Said-i Nursi’ye “şeyh” diyenlere de kızgındı: “Hazreti Peygamber bu alim, bu arif diye ayrım yapmış mı? Şeyhlik var mı İslam’da?”
Nurettin Topçu ve Hareket Dergisi gibi onun da baş davası ahlaktı.
Psikolojisi çok bozuldu
Cemil Meriç 1980’li yıllarda da yazmaya devam etti: “Kırk Ambar”, “Bir Facianın Hikáyesi”, “Işık Doğudan Gelir” vs.
12 Eylül 1980 askeri darbesiyle fikri bunalım yaşayan milliyetçi-muhafazakár çevreler, Cemil Meriç’in yıldızını çok parlattı. Kitapları elden ele dolaştı.
Bu çevrelere göre, Batı kültüründen arınıp Müslüman-Türk özüne geri dönüş yapan kazanılmış bir aydındı o! Kimse sosyalist kimliği hatırlamak istemiyordu!
1983 yılında eşi Fevziye Hanım’ı kaybetti. Bir yıl sonra beyin kanaması geçirdi ve sol tarafına felç geldi. Bu zor günlerinde platonik aşkı Lamia Çataloğlu, haftada iki kez koltuğunun altındaki Cumhuriyet Gazetesi’yle gelip Cemil Meriç’e sevdiği bulgurlu yemekleri yaptı.
Ancak gün geçtikçe psikolojisi bozuldu; kimsenin anlayamadığı sözcükler söylüyordu. Bazen “Allah Allah Allah” ya da “Muhammed sevgilim” diye bağırdığı oluyordu. Ruh sağlığı bozulmuştu. Nörolojik bir tedavi uygulamasına geçildi. Çare olmadı. 13 Haziran 1987 günü gece yarısı vefat etti. Karacaahmet’te eşi Fevziye Hanım’ın yanına defnedildi.
Cemil Meriç hakkında çok çeşitli ve birbiriyle zıt tanımlamalar yapılsa da, her çevrenin üzerinde hemfikir olacağı bir gerçek vardı:
O, bu ülkenin vicdanıydı…
Ve sanıyorum Türk solunun Cemil Meriç’e bir özür borcu vardır.
SONER YALÇIN
Yorumlar
“281) CEMİL MERİÇ” yazisina 4 Yorum yapilmis
Yorum yap
Yeniden Ergenekon ve Türk milliyetçiliği fikriyatı ile ilgili cemil meriçin ne gibi bir yeri var?Ve siteye neden konmuş acaba?
Cemil Meriç; her şeyden önce bir insan…
Ancak, insanın yaratılıştaki gayesini bilen ve peygamberlerin “Kul hakkı” tebliğlerinin ne olduğunu bilen bir insan!
Bundan dolayı haksızlıklara, isyan eden bir insan!
Cemil Meriç, soyadını “şaman” yapacak kadar bir “Türkçü” dür!
Cemil Meriç, Batı’nın sömürüsüne karşı Doğu’nun ve Türklük Dünyası’nın felsefede isyanıdır!
Cemil Meriç, bu bağlamda Türkiye’nin “Galiyev’idir”
Cemil Meriç, Türk İnsanının “cahil” bıraktırılmasına karşı bir haykırıştır!
Cemil Meriç, Türk Gençliği’ne ilmin ve düşüncenin yollarını açıklayan bir kitaptır!
Cemil Meriç, siyasetle ilgisi olmayan bir alimdir!
Cemil Meriç, kısacası düşüncelerin okuludur!
Cemil Meriç’i anlamak için ilim ve edep gerekir!
Cemil Meriç der ki; “Yaşayanları, ölüler idare eder”
[…] 281) CEMİL MERİÇ […]
DÜNÝÄ EDEBIÝATY
▶ Doganlyk türk edebiýatynyñ wekili
JEMIL MERIÇ
Hüseýin Jemil Meriç, meşhur türk ýazyjysy, terjimeçi, pedagog.
Jemil Meriç taryh, edebiýat, filosofiýa, sosiologiýa ýaly birnäçe sosial ylymlar boýunça ylmy-barlag işlerini alyp baran we ençeme ylmy işleri ýazan beýik akyldardyr. Onuñ ýazan 12 eseri we eden terjimeleri türk edebiýatynyñ altyn goruna girdi.
Ýazyjy sosiologiýa ylymlary boýunça professor Ümit Meriçiñ kakasydyr.
♣ Çagalyk we ýaşlyk ýyllary
Jemil Meriç 1916-njy ýylda Reýhaniýede (häzirki Reýhanly) Balkan ýarym adasyndan (Dimetoka) göçüp gelen göçegçiniñ maşgalasynda dünýä inýär.
Onuñ kakasy öz wagtynda Dimetokanyñ häkimi bolan Mahmyt Nyýazy begdi. Ejesiniñ ady hem Zeýnep Ziýnet hanymdyr. Kakasy Mahmyt Nyýazy beg Antakýada “Ziraat” bankynyñ başlygy we kazyýetiñ başlygy ýaly wezipelerde-de işläpdir. Ýedi ýaşyna çenli Antakýada ýaşan Jemil Meriç başga işe geçmegi bilen maşgalasy bilen birlikde Reýhanla göçýärler. Reýhanly Rüşdiýesinde (mekdebinde) başlangyç bilimi alandan soñra gaýtadan Antakýa gidýär. Şol wagt fransuzlaryñ gol astyna düşen bu şäherde fransuz bilim sistemasy boýunça okadýan Antakýa Sultanisinde (kolležinde) okaýar. Bu mekdepde okaýarka görejiniñ pesligini duýýar.
“Geç Kalmış Bir Muhasebe” atly makalasy ýerli “Yenigün” gazetinde çap edildi. 12-nji klasda okap ýörkä milletçilikde aýyplanyp we çap edilen bir makalasynda käbir mugallymlary tankyt edendigi sebäpli liseýi diplomyny almanka terk etmäge mejbur bolýar. Okuwuny dowam etdirmek üçin Stambulyñ Pertewniýal liseýine girýär. Ol ýerde Nazym Hikmet, Kerim Sady ýaly birnäçe tanymal çepçi progressiwler bilen tanyşýar.
Güzeran ýagdaýy kynlaşandygy sebäpli 1937-nji ýylda Iskenderuna dolanýar. Haýmaseki obasynda dokuz aýa golaý başlangyç klas mugallymy bolandan soñra şol ýyl Iskenderundaky Terjime býurosyna işe girýär. 1938-nji ýylda Günbatar Aýranjy obasynda başlangyç klas mugallymy, Türk Howa Ýollary gullugynda sekretar, häkimlikde kätip ýaly wezipelerde zähmet çekýär. 1939-njy ýylda Hataý hökümetini agdarmaga synanyşmakda aýyplanyp Antakýa äkidilýär we ölüm jeza berilmeli aýyplanlanýanlaryñ hatarynda soraga çekilýär. Şeýle-de bolsa iki aý geçensoñ jogapkärçilikden boşadylýar.
1940-njy ýylda Stambul uniwersitetiniñ Daşary ýurt dilleri boýunça ýokary mekdebine kabul edilýär. Iki ýyl bu ýerde okaýar.
1941-nji ýyldan başlap “İnsan”, “Yücel”, “Gün”, “Ayın Bibliyografyası” žurnallarynda makalalary çykyp başlaýar.
♣ Elazıg liseýindäki mugallymlygy
1942-nji ýylda Elazıg liseýinde fransuz dilinden okadyp başlaýar. Elazige gitmezden öñ Fewziýe Menteşogly bilen nikalaşýar. Görejiniñ barha peselmegi zerarly harby gullukdanam galan Meriç ilkinji terjime eseri bolan Onore de Balzagyñ “Altyn gözli gyz” romany 1943-nji ýylda neşir etdirýär.
♣ Stambul uniwersitetindäki işi
Mugallyma aýalynyñ işiniñ Elazige geçirilmändigi sebäpli we maşgalanyñ bu şäherde iki çagasynyñ ýogalmagy zerarly, aýalyna dogurmak üçin diñe Stambulyñ ýaramly boljakdygyny göz öñüne tutup, ýazyjy 1945-nji ýylda Elazigdäki işinden çykyp Stambula gidýär.
1945-nji ýylda ogly Mahmyt Aly, gelejekki ýyl bolsa gyzy Ümit dünýä inýär.
1946-njy ýylda Stambul uniwersitetinde fransuz dilinden okadyp başlan Meriç 1974-nji ýylda pensiýa çykýança bu işinde işledi. Şol bir wagtyñ özünde “Yirminci Asır” žurnalynda-da makalalaryny çap etdirdi. 1948-nji ýylda Wiktor Gýugonyñ bir pýessasyny türk diline geçirdi. 1952-1954-nji ýyllar aralygynda-da “Işık” liseýinde fransuz dilinden okatdy.
♣ Görejini doly ýitirmegi
1954-nji ýylyñ ýaz aýlarynda heläkçilige uçrap gözlerini doly ýitirensoñ birnäçe gezek şowsuz tamamlanan operasiýalaryñ yzyndan 1955-nji ýylda Marsele, ol ýerdenem Pariže gidýär. Alty aýa çeken bejergi netije bermänsoñ watanyna dolanýar. Görejini doly ýitirendigi zerarly birnäçe wagtlap sussupeslige düşýär. Dost-ýarlary göwnüni galkyndyryp, ellerinden gelen kömegi edip, ony ýene-de ýazmaga, döretmäge ruhlandyrýarlar.
♣ Öndümli işlän ýyllary
Görejini ýitirenden soñky döwür ýazyjynyñ iñ öndümli we kämil eserleri döreden wagty boldy. Fransuz we iñlis dillerinden okadýan okuwçylaryna tekstleri dil üsti bilen terjime edýärdi we olara ýazdyrýardy. Fransuz diliniñ grammatikasy boýunça kitap taýýarlady. Dil üsti bilen aýtmak arkaly makalalary ýazmagy dowam etdirdi. 1963-nji ýyldan başlap Edebiýat fakultetiniñ Sosiologiýa bölüminde sosiologiýanyñ we medeniýetiñ taryhy sapaklaryndan okadýar.
Gündogar medeniýetlerine bolan tankydy garaýyşy aradan aýyrmagy maksat edinen we dört ýylyñ dowamynda ýazylan “Bir dünýäniñ işiginde” atly eseriniñ birinji neşiri bada-bat okyjylar tarapyndan satyn alynyp gutarylansoñ, ikinji we üçünji gezek neşir edilýär. “Hindi edebiýaty” eserinden soñra Günbatar düşünjesiniñ bir tarapyny aýdyñlatmagy başardy. Şu nukdaýnazardan ýola çykyp sosializmiñ düýbüni tutan we sosiologiýanyñ esaslandyrysy Sent-Simon barada bir eser ýazdy. Emma bu eseri neşir etjek neşirýat tapmakda kynçylyk çekdi. Eser 1967-nj ýylda “Can Yayınları” neşirýaty tarapyndan neşir edildi.
1965-1973-nji ýyllar arasynda dürli žurnallarda makalalary we terjimeleri neşir edildi.
“Hisar” žurnalynda “Fildişi Kuleden” (“Şirmaýy diñden”) rubrikasy astynda yzygiderli makalalary çykdy.
Stambul uniwersitetinden pensiýa çykandan soñra birnäçe ýyllaryñ dowamynda edinen tejribelerini kitaplaşdyrmaga karar berýär. Şol ýyl Türkiýäniñ Milli Medeniýet fondunuñ baýragyna mynasyp bolýar. “Göýä men durmuş diýilýän hezillige bu kitaby ýazmak üçin gelen ýaly” diýen “Bu Ülke” atly kitabyny 1976-njy ýylda neşir etdirýär. Kitap onuñ medeniýet, edebiýat, añ-düşünje meseleleri baradaky aforizmlerinden düzülen. Şol ýyl onuñ medeniýet meseleri boýunça jedele girýän “Umran’dan Uygarlığa” atly eseri-de neşir edilýär.
1978-1984-nji ýyllarda “Kubbealtı” jemgyýetiniñ konferensiýalarynda çykyş eden Meriçiñ 1980-nji ýylda edebiýatyñ taryhy we teoriýasy barada ýazan “Kırk Ambar” atly eseri Türkiýäniñ Milli Medeniýet fondunyñ baýragyna mynasyp bolýar.
1981-nji ýylda Ankaranyñ Ýazyjylar birleşmesi tarapyndan “Ýylyñ ýazyjysy” diýip yglan edildi.
♣ Ömrüniñ ahyrky ýyllary
1983-nji ýylda aýaly Fewziýe hanym ýogalansoñ Meriç şol ýylyñ awgust aýynda beýin ganamasyna uçraýar we çep tarapy ysmaz bolýar.
Ýazyjy 1987-nji ýylyñ 13-nji iýulynda aradan çykýar we “Karacaahmet” gonamçylygynda jaýlanýar.
2004-nji ýylda Üsküdar häkimliginiñ açan medeniýet merkezine, 2012-nji ýylda Hataý kitaphanasyna ýazyjynyñ ady dakylýar. Hataýyñ Reýhanly posýologyndaky doglan öýünde bolsa muzeý döredildi.
♣ Eserlerinden:
1). “Hindi edebiýaty” (1964);
2). “Ilkinji sosiolog, ilkinji sosialist – Sent Simon” (1967),
3). “Bir dünýäniñ işiginde” (1976);
3). “Yşyk Gündogardan düşýär” (1984);
4). “Medeniýetden ylyma” (1985);
5). “Gowakdakylar” (1978);
7). “Bu ülke” (1974, 1985);
8). “Kyrk ammar” (1980);
9). “Bir heläkçiligiñ kyssasy” (1981);
10). “Sosiologiýadan bellikler we dokladlar” (1993) we başgalar…
♣ Baýraklary:
1). 1974: Türkiýäniñ Milli Medeniýet fondunyñ baýragy;
2). 1983: Türkiýäniñ Milli Medeniýet fondunyñ baýragy, Ankaranyñ Ýazyjylar birleşmesiniñ “Ýylyñ ýazyjysy” baýragy;
1981: Türkiýäniñ Ýazyjylar birleşiginiñ “Ýylyñ iñ gowy eseri” baýragy;
2015: Türkiýe respublikasynyñ Prezidentiniñ Medeniýet we Sungat boýunça baş baýragy.
© Has TÜRKMEN.
line.me/R/ti/p/@kpm7016r