21) Türk Tarihi Kronolojisi (1924-1925)
Yayin Tarihi 22 Mayıs, 2015
Kategori KRONOLOJİ
Türk Tarihi Kronolojisi
1924
1924 Çin-Sovyet Antlaşması, iki ülke arasında diplomatik ilişkileri yeniden başlattı. 1924 Moğolistan Halk Cumhuriyeti kuruldu.
1924 Ankara’da Türk Ocakları’nın I. Kongresi (135 Ocak’tan temsilcilerin katılımıyla) yapıldı: Tanrıöver, Türk Ocaklan’nın esas amacını, Türk kültürünü koruma ve Kemalist reformları savunma olarak belirledi. Dernek, çabalarını Türkiye’nin modernleşmesi için büyük ya da az nüfuslu her yerde çalışmalar yürüten Cumhuriyet Halk Partisi’yle işbirliği üzerinde yoğunlaştırdı. Türk Ocakları için bu,-Batı müziğinin tanıtılması,-tiyatro gösterileri ve-sportif faaliyetler,-Türkçenin yanı sıra Fransızca ve İngilizce dergi ve kitaplarla kitaplık ve okuma odalarının kurulması, -çağdaş eğitim terimleriyle ifade edilen yoğun bir Batılılaşma kampanyasıyla ilgilenmek gibi konularda etkinlikler göstermeyi kapsıyordu. 1930’da Örgüt Ankara’da kendi matbaasını açtı. Üye sayısı 1925 yılında 217 şubede 30.000 iken, 1930’da Türkiye çapında 257 şubede 32.000 üyeye çıktı. 1927 yılında Türk Ocaklarının etkinlik alanlarının ancak Türkiye sınırları içinde olması gerektiği şeklinde bir Tüzük ve Program değişikliği yapıldı. 1931 Martı’nda Türk Ocakları’nın kapatılıp yerine bütünüyle yeni devletin ideolojisi ve propagandasına yönelecek olan Halk Evleri kuruldu.
1924 Türkiye’de Türkçülüğün, Türk Milliyetçiliği’nin idoloğu Ziya Gökalp (1876-1924) öldü.
Ocak 1924 Lenin öldü ve ardından Sovyet Sosyalist Cumhûriyetler Birliği’nde bütün yetkiler/güç Stalin’in eline geçti (Ocak 1924).
Ocak 1924 Sovyetler Birliği anayasası uygulanmaya başlandı (Ocak 1924).
Ocak 1924 “Hafta Tatili hakkında Kânûn”un TBMMeclisi’nde kabulü (2 Ocak 1924 Türkiye).
Ocak 1924 İstanbul İstiklâl Mahkemesi’nde İstanbul gazetecilerinin beraatine karar verilmesi (2 Ocak 1924 Türkiye).
Şubat 1924 Halife Abdülmecit için İstanbul’da son Cuma selamlığı töreni yapıldı (29 Şubat 1924).
Mart 1924 Hilâfet’in, Şeriye ve Evkâf Vekâleti’nin ilgâsı ile Tevhîd-i Tedrîsâd Kânûnu’nun kabûlü hakkındaki kânûn kabul edildi (3 Mart 1924 Türkiye).
Mart 1924 Hilâfet ilgâ edildi (3 Mart 1924 Türkiye).
Mart 1924 Halife Abdulmecit Efendi ve Osmanlı hanedan mensupları yurtdışına çıkarıldı (4 Mart 1924).
Nisan 1924 Şer’iye Mahkemeleri kaldırıldı. Kanuna göre; dini mahkemeler birleştirildi. Kanunun mayıs başından itibaren yürürlüğe gireceği açıklandı (8 Nisan 1924 Türkiye).
Nisan 1924 1924 Anayasası kabul edildi (20 Nisan 1924 Türkiye).
Nisan 1924 Anadolu-Bağdat Demiryolu’nun devletçe satın alınmasını öngören kanun kabul edildi (23 Nisan 1924 Türkiye).
Mayıs 1924 Yunus Nadi Abalıoğlu “Cumhuriyet” gazetesini çıkarmaya başladı (7 Mayıs 1924).
Haziran 1924 Haliç Konferansı’nın bitişi: Konferanstan sonra Musul meselesi Milletler Cemiyeti’ne götürülmüştür. Cemiyet-i Akvâm, Komisyon Raporunu Eylül 1925’de ele almış ve tarafları çağırmıştı. Tevfik Rüştü bir heyetle gitmiş, görüşmelerin bir bir netice vermemesi üzerine de Cemiyet-i Akvam, Lahey Adalet Divanı’ndan mesele hakkındaki görüşünü sormuştu. Bunun üzerine Adalet Divanı görüşünü almak için Türkiye’yi davet etmişti.
Türkiye ise, Cemiyet-i Akvâm’a, Musul Meselesi’nin Lahey Adalet Divanına götürülmesi hususunda bir yetki vermediği gerekçesiyle Adalet Divanı’nın bu çağrısını reddetmiştir. Türkiye’nin bütün itirazlarına rağmen, Cemiyet-i Akvam, Milletlerarası Adalet Divanı’nın görüşünü benimseyerek kabul etmiştir. Cemiyet-i Akvâm, Türk delegasyonu olmaksızın konuyu görüşmeye devam etmiş, Türkiye ise yeni çÖzim yolları aramaya başlamıştır (9 Haziran 1924).
Temmuz 1923 Lozan Antlaşması imzalandı (24 Temmuz 1923, Türkiye).
Ağustos 1924 Hakkari Valisi ile Jandarma Komutanının bir jandarma müfrezesi ile denetime çıkması. Silahlı Nasturîler’in Saldırısı. Jandarma Binbaşısı ve 3 jandarma eri şehit edilmiş, 5 jandarma yaralanmış ve Vali esir edilmiştir (8 Ağustos 1924 Türkiye).
Eylül 1924 Buhara Halk Cumhuriyeti yerine, Buhara Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu (Eylül 1924).
Eylül 1924 İngilizler’in statukodan anladığı Türkler’in Musul ve Hakkari bölgesini boşaltması olarak algıladığı idi. Bunun için 2 defa Türkiye’ye Nota vermiştir (5 Eylül 1924).
11 Eylül 1924 İngiliz uçaklarının Hakkari bölgesinde Türk kuvvetlerinin üzerinde uçması (9-11 Eylül 1924).
Eylül 1924 İngiliz uçaklarının bomba vemakinalı tüfeklerle saldırarak üç eri şehit etmesi ve 12 eri de yaralaması. Türkiye, İngiliz Hükümetine Nota vermiştir (16 Eylül 1924).
Eylül 1924 İngilizler küstahça statukoyu bozanın Türkler olduğunu yazmışlardır. Devam eden günlerde İngiliz saldırıları devam etmiş ve Türk kuvvetleri kayıplara uğratılmıştır. Türkiye’nin verdiği notayı da reddetmişlerdir (17 Eylül 1924).
Eylül 1924 Samsun-Çarşamba Demiryolu’nun temeli Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal tarafından atıldı. Gazi Mustafa Kemal, törende yaptığı konuşmada ‘Bu memlekete iki şey gerek: Yol ve okul.’ dedi (21 Eylül 1924).
Eylül 1924 Musul Meselesi için Türkiye’ye İngiliz Notası. İngilizler Türkiye’den, eşkiyayı bastırmak için girilen yerlerden çıkılmasını istemiştir (25-29 Eylül 1924).
Eylül 1924 Musul Meselesi için Cenevre’deki BM toplantıları devam ederken bu mesele görüşülmüş ve her iki taraf statukoya bağlılık sÖzi vermiştir (30 Eylül 1924).
Ekim 1924 Sovyet Orta Asyası’nın Millî Hudûdunun tayini, Türkistan Otonom Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti’yle Buhara ve Harezm Sovyet Sosyalist Cumhûriyetleri’nin ilgası ile sonuçlandı (Ekim 1924). İlga edilen Buhara ve Harezm SSC’nin topraklarında ise Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti, Özbek Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu. Ayrıca Özbek SSC içinde bir de Tacik Otonom Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu.
Ekim 1924 Türkiye’ye İngiliz Notası ve Türkiye’nin İngiliz Notasına cevabı (5-10 Ekim 1924).
Ekim 1924 Musul Meselesi için Nota’ya karşılık verilen cevapta İngiliz isteklerinin haksızlığı dile getirilmiştir (10 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Vatan’ın: “Halk Partisi’nin kendine parti adını vererek en önemli meseleleri gizlice görüşmesi, muhaliflerin ve bağımsızların görüşünü her ilde hiçe sayması yanlış bir gidiştir” eleştirisi. (Vatan: 19.09.1924 tarihli Vatan’da ise Gazi’nin Halk Partisi ve başkanlığını muhafaza edeceği yolundaki konuşması tenkid edilmekte idi.) (11 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Mustafa Kemal’in Timese gazetesi muhabirine verdiği demeç ve Cumhuriyet Halk Partisinden yana tavır koyması (11 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Mustafa Kemal Paşa’nın Kayseri’den hareketle gece Yozgat’a gelişi (15 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Mustafa Kemal Paşa’nın Yozgat’ta Hükûmet Konağı ve Belediye’yi ziyaretleri, incelemeleri ve şereflerine gece fener alayı düzenlenmesi (16 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Mustafa Kemal Paşa’nın Yozgat’tan hareketle Kırşehir’e gelişi (17 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 İsmet Paşa’nın sıkıyönetim isteğinin parti grup toplantısında reddi. İsmet Paşa istifa etti, Fethi (Okyar) Hükümeti kuruldu (20 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Gazi’nin hasta Ziya Gökalp’e şifa telgrafı. Ziya Gökalp ölümü üzerine çektiği telgrafta “Bütün Türk Alemi için Büyük Kayıp” demiştir (21 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Kazım Karabekir Paşa’nın telgrafı ve I. Ordu Komutanlığı’ndan istifası. [Gazi’nin,
Paşaları 2 meslekten birini tercihe zorlaması üzerine] (26 Ekim 1924 Türkiye). Ekim 1924 Paşaların İstifası (26-30 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti ve Özbek Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu (27 Ekim 1924).
Ekim 1924 Milletler Cemiyeti, “Bürüksel Hattı”nı geçici sınır olarak tesbit etti. Musul Komisyonuna Rehber ve Tercüman: Kerküklü Fettah ve Nazım Beyler (29 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Ali Fuat Paşa’nın Konya’dan Ankara’ya gelerek II. Ordu Komutanlığı’ndan istıfası. Refet (Bele) Bey istifadan vaz geçti. Vatan, Tanin, Tevhid-i Efkar, Son Telgraf muhalefeti destekleyen gazeteler. Muhalefeti ve Paşalar meselesini Atatürk’ün değerlendirmesi için Nutuk’a bakın (30 Ekim 1924 Türkiye).
Ekim 1924 Mustafa Kemal, Paşalar komplosuyla karşı karşıya olduğu zehabıyla paşaların Meclise katılmalarını önlemek istedi ve Fevzi (Çakmak) Paşa’ya telefon ederek Mebusluktan istifa etmesini söyledi. O da hemen istifa etti. 3. Ordu Komutanı Cevat Paşa ve 7. Kolordu Komutanları da Cafer Tayyar Paşa da ayrılarak Mebusluğu tercih etti. Gazi bunları komutanlıktan azlettirdi. Komutanlıklara yeni atamalar yapıldı. Kazım Karabekir ve Ali Fuat Paşa resmi prosüdür süresince yerlerinde tutularak Meclise katılmaları önlendi. Bütün bunlar Vatan, Tevhid-i Efkar ve Tanin Gazetelerinde eleştiriliyordu (30/31 Ekim 1924 Türkiye).
Kasım 1924 518 sayılı kanunla Ziya Gökalp’in ailesine maaş bağlandı (8 Kasım 1924 Türkiye).
Kasım 1924 Mustafa Kemal’in Times gazetesine demeci (11 Kasım 1924 Türkiye).
Kasım 1924 Terakkiperver Cumhuriyet Fıkrası kuruldu. Fırka, Cumhuriyet tarihinin ilk muhalefet partisi unvanını kazandı (5 Haziran 1925’de kapatıldı.) Başkan: Kâzım (Karabekir), Genel Sekreter: Ali Fuat (Cebesoy), Yönetim Kurulu: Besim (Mersin), Muhtar (Trabzon), Rüştü Paşa (Erzurum), Necati (Bursa), Faik (Ordu) ve Dr. Adnan Bey. Proğramında: “Parti, düşünce ve din inanışına saygılıdır” ifadesi yer aldı (17 Kasım 1924 Türkiye) Terakkiperver Cumhûriyet Fırkası’na bir tepki olarak Halk Partililer önüne Cumhuriyet ilave ederek partinin adını Cumhuriyet Halk Fıkrası olarak değiştirdiler.
Aralık 1924 Türk Ocağı’na Menâfi’-i Umûmiye’ye Hâdim Dernek statüsünün verilmesi (2 Aralık 1924 Türkiye).
Aralık 1924 Bahriye Vekaleti Teşkili Hakkında Kanun, kabul edildi (29 Aralık 1924 Türkiye). 1925
1925 ‘Crown Colony’ olarak ilan edilen Kıbrıs’a ilk Türkiye Cumhuriyeti konsolosu atandı.
1925 636, 637 sayılı kanunlarla Askerî Liseler Maarif Vekilliği’nden alınarak, Müdaffa-i Milliye Vekâletine bağlandı, Askerî Şûrâ kuruldu. 628 Sayılı kanunla da 29 Ekim Cumhûriyet Bayramı olarak kutlanmaya başlandı.
1925 Saatler’in 24’e bölünerek kullanılması ve yılları 1 Ocak’ta başlatan milletlerarası Takvîm’in Kabulü hakkında 697 ve 698 sayılı kanunlar.
Ocak 1925 Yol Mükellefiyeti Kanunu TBMM’de kabul edildi (18 Ocak 1925 Türkiye).
Şubat 1925 Kapatılan Gazeteler: Toksöz; gerici yayınlar. Orient News; İstanbul’un bakımsızlığı. Sadâ-yı Hak; mebusları küçümsediği gerekçeleriyle kapatıldılar. Terkos Metropoliti Arapoğlu Konstantin’in kendisini patrik seçtirmesi ve Türkiye aleyhinde Rum gazetelerinin fütursuz yayınları. Patriğin mübadelesi üzerine olayın milletlerarası boyut kazanması. Soru önergeleri ve olayın meclise gelmesi (4-10 Şubat 1925 Türkiye).
Şubat 1925 Ardahan mebusu Halid Paşa’nın TBMM’de tabanca ile vurularak yaralanması. Paşalar Meselesi, Halid Paşa’nın sinirlerini daha da germişti. Bütün engellemelere rağmen Nureddin Paşa’nın Bursa bağımsız mebusluğunu kazanması ve Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası lehinde tavır takınması Cumhuriyet Halk Fırkası’nı tedirgin etmişti. Gazilerin maddi durumlarının iyileştirilmesi işini üstlenen Halid Paşa, imza toplama esnasında Ali Çetinkaya, Kılıç Ali ve mebuslarla bir kargaşa ve kavga esnasında tabanca ile yaralandı, hastaneye kaldırıldı ancak orada öldü (9 Şubat 1925 Türkiye).
Şubat 1925 Doğu’da Genç iline bağlı Piran’da Şeyh Sait İsyanı’nın Başlaması. [Kesin olarak Bitiş: 31 Mayıs 1925]. Nakşi şeyhinin önderliğinde başlayan isyan yayılmaya başlayınca 1547 ve 1551 sayılı Kararnâmelerle Doğu’da sıkı yönetim ilan edildi (13 Şubat 1925 Türkiye).
Şubat 1925 Türkiye Tayyare Cemiyeti’nin kurulması (16 Şubat 1925).
Şubat 1925 Aşar’ın Kaldırılması (17 Şubat 1925 Türkiye).
Şubat 1925 Şeyh Sait İsyanı hakkında verilen raporda: İsyanın şeriat yanlısı, padişah ve saltanat yanlısı olduğu ifade edilmiştir. Öldürülen birinin üzerinden çıkan yazıda olayın iki yıldır planlandığı ve Kürtçü karakter taşıdığı da bildirilmiştir (17 Şubat 1925 Türkiye).
Şubat 1925 Heybeli ada’da istirahat eden CHP Genel Başkan yardımcısı İsmet, Ankara’ya gelerek CHF’nın isyancı kanadının başına geçti (20 Şubat 1925 Türkiye).
Şubat 1925 Hıyânet-i Vataniye Kanûnu’na “Dinin siyasete alet edilemeyeceği ve bu suçun da vatan hıyaneti sayılacağı”na dair 556 Sayılı Kanun’la Ek madde ilâvesi’nin TBMM’de kabulü (25 Şubat 1925 Türkiye).
Mart 1925 Köktenci kanat, hükumetin daha sert politika gütmesi gerektiği hususunu Grub’a getirdi. Fethi Bey Hükûmeti’nin güven oyu almasının üzerinden henüz 5 gün geçmişti. Grupta 60’a karşı 94 oyla güven kaybeden Fethi Bey ertesi gün Meclis’te istifâsını açıkladı. Paris elçiliği ile mebusluktan da ayrıldı (2 Mart 1925 Türkiye).
Mart 1925 İsmet Paşa’nın Başvekilliğe tayini ve yeni kabinenin kuruluşu. Muhalefet şaşırıp kalmıştı. Yeni hükumet, 2 çekimser, 23 redd ve 154 kabul oyu alarak kuruldu. Kabinede görev alanlar: İsmet Paşa, Mahmut Esat Bozkurt, İhsan Bey, Cemil Uybadin, Tevfik Rüştü, Hamdullah Suphi, Hasan Saka, Recep Peker, Süleyman Sırrı, Refik Saydam, Ali Cenani, Mehmed Sabri Bey (3 Mart 1925 Türkiye).
Mart 1925 Takrir-i Sükun Kanunu TBMM’nde kabul edildi. Geniş Yetkili İstiklâl Mahkemeleri’nin kuruldu: Yeni hükumetin kurulduğu gün “Gericiliğe ve ayaklanmaya, memleketin sosyal düzenini ve asayişin bozulmasına sebep olacak bütün kuruluşları, kışkırtmaları ve yayınları hükumet, Cumhurbaşkanının onayı ile kendi başına ve idari olarak yasaklayabilir” şeklinde bir kanun tasarısı Meclis’e getirildi. Böylece Takrîr-i Sükûn Kanûnu tasarısının tümü üzerindeki müzakerelere geçildi. Lehinde ve aleyhinde nutuklar irad edildi. Netice olarak 578 sayılı Kanun, 22 red ve 122 kabul oyla kanunlaştı. Bu kanuna istinaden 4. 3. 1925’de geniş yetkili İstiklâl Mahkemeleri kuruldu. Atatürk bir bildiri ile halkı bu kanunlara uymaya çağırdı (4 Mart 1925 Türkiye).
Mart 1925 Şeyh Said’in Diyarbakır’a saldırısı. Çatışmalar neticesi asiler Genç’e doğru kaçtılar. Aynı gün (Nisan 1925) İngiliz elçisi Gazî’ye itimatnâmesini sunarak Büyük Britanya’nın yeniden diplomatik ilişki kurma isteğini bildirdi (7 Mart 1925 Türkiye).
Mart 1925 (Özbekistan SSC’ne bağlı olarak) bir Tacik Otonom Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu (15 Mart 1925).
Nisan 1925 Kırgız Otonom Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti’nin ismi, Kazak Otonom Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti olarak değiştirildi (Nisan 1925).
Nisan 1925 Kapatılan gazeteler. Takrîr-i Sükûn Kanunu’na istinaden İstanbul’da yayınlanan Tevhîd-i Efkâr, Son Telgraf, Sebîlürreşad, Aydınlık, Orak-Çekiç, Presse de Soir, İzmir’de Sadâ-yı Hak, Adana’da Sayha, Trabzon’da İstikbâl ve Kahkaha gazete ve dergileri kapatıldı (Nisan 1925 Türkiye).
Nisan 1925 Şeyh Sait Varto’da Osman Nuri Paşa’ya teslim oldu (14/15 Nisan 1925 Türkiye).
Nisan 1925 Hükumet, ayaklanmanın bastırılarak, asayişin sağlandığını tüm yurda duyurdu (15 Nisan 1925 Türkiye).
Nisan 1925 Gazinin Türk Ocağı’ndaki Mühim Nutku. Gazi Türk Ocakları’nın tarihi öneminden bahisle: “Türkiye Cumhuriyeti’nin inkılâpları, Ocaklara dayanmaktadır” demiştir (27 Nisan 1925).
Mayıs 1925 Doğu illerindeki sıkıyönetim bölgesinde her türlü posta için sansür getiren talimatname çıkarıldı (3 Mayıs 1925 Türkiye).
Haziran 1925 Terakkîperver Cumhuriyet Fırkasının Merkez şubelerinin kapatılması hakkındaki Bakanlar Kurulu kararı. Ankara İstiklâl Mahkemesi, TCF’nın irticâî olaylarla ilgisine dair savcılığa suç duyurusunda bulundu. Savcılık bu kararı hükümete ulaştırdı. Doğu İstiklâl mahkemesi de bölgedeki parti şubelerini kapatmıştı. Nihayet 3. 6. 1925 tarihinde Heyet-i Vekîle: “Vatandaşları aldatılmaktan ve kışkırtılmaktan korunması” ve Partinin ‘irticayı körüklemesi’ gerekçesiyle ve Takrir-i Sükun Kanunu gereğince, TCF’nin bütün merkez ve şubelerinin kapatılmasına karar verdi. Böylece demokratik hayat başlamadan sona erdi (3 Haziran 1925 Türkiye).
Haziran 1925 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının Kapatılması (5 Haziran 1925 Türkiye).
Haziran 1925 Tutuklanan gazeteciler (20 Haziran 1925 Türkiye).
Haziran 1925 Şeyh Said ve diğer isyancılar yargılanarak idama mahkum edildiler ve ertesi gün sabah, Diyarbakır’ın Silvan kazası dışında idam edildiler (28 Haziran 1925 Türkiye).
Temmuz 1925 Musul Komisyonu’nun Raporu (29 Temmuz 1925 Türkiye).
Ağustos 1925 Gazi, Latîfe Hanım’dan ayrıldı (5 Ağustos 1925 Türkiye).
Ağustos 1925 Kayseri’de tayyare ve motor fabrikası kurulması için Junkers Firması’yla antlaşma imzalandı (15 Ağustos 1925).
Ağustos 1925 Mustafa Kemal Paşa’nın İnebolu ve Kastamonu Türk Ocağı’nı ziyareti (27-28 Ağustos 1925 Türkiye).
Eylül 1925 Tekke ve Zâviyeler’in kaldırılışı (2 Eylül 1925 Türkiye).
Kasım 1925 İran’da Şah Rıza Pehlevi, Kaçar Hanedanı’na son verdi (1 Kasım 1925).
Kasım 1925 Ankara Hukuk Mektebi’nin açılması (5 Kasım 1925 Türkiye).
Kasım 1925 Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması, bunlarla ilgili isim ve lakabların kullanılmasının yasaklanması ile ilgili 677 sayılı Kanun kabul edildi (25 Kasım 1925 Türkiye).
Kasım 1925 Şapka İnkılâbı: 2431 sayılı Kararnâme ile Memurların Şapka giymesi mecburî kılındı. 2. 9. 1925 tarih ve 2413 sayılı Heyet-i Vekile Kararına istinaden, 25. 11. 1925 Sayılı Kanun kabul edilerek, bütün memur ve mebususlara şapka giyme mecburiyeti getirilmiştir. Gazi’nin Turan Kıyafeti hakkında da konuştuğu 27. 8. 1925 tarihli İnebolu Türk Ocağı ziyareti ve 30. 8. 1925 Kastamonu ziyareti ve konuşması, Kasım-Aralık 1925 tarihlerinde Şapka İnkılâbı’na tepkiler.
Kasım 1925 Tekke ve zaviyeler ile türbelerin kapatılmasına ve türbedarlar ile bazı unvanların men ve ilgasına dair kanun yürürlüğe girdi (30 Kasım 1925 Türkiye).
Aralık 1925 Türk-Sovyet tarafsızlık ve saldırmazlık antlaşması ve bağlı üç protokol Paris’te imzalandı (17 Aralık 1925). (SSCB bu antlaşmayı 7 Kasım 1945’te bozdu.)
Aralık 1925 Resmi alımlarda yerli malı kumaşların kullanılmasına dair 688 Sayılı Kanun’un kabulü (9 Aralık 1925 Türkiye).
Aralık 1925 669 sayılı Kanunla Danıştay kuruldu, yine aynı kanunla, 6. 3. 1919 Osmanlı Kararnâmesiyle kaldırılan Donanma Cemiyeti, sahip olduğu bütün haklarıyla Türk Hava Kurumu’na aktarıldı (12 Aralık 1925 Türkiye).
Aralık 1925 Milletler Cemiyeti Bürüksel Hattını Türk-Irak Sınırı kabul ederek Musul Türkiye’den koparıldı (16 Aralık 1925).
Aralık 1925 Türkiye-Rusya Muhâdenet Mu’âhedenâmesi (17 Aralık 1925).
Aralık 1925 Milletlerarası Takvim [Milâdî] ve Saatin Kabulü (Hicrî ve Rûmî Takvîm’in Kaldırılışı) (26 Aralık 1925 Türkiye).
Aralık 1925 Yüksek Askerî Şura ilk toplantısını yaptı (28 Aralık 1925 Türkiye).
1925-1926 Sovyet Sosyalist Tatar-Başkurt Cumhuriyeti’nde 1925-26 yıllarında itibaren latin harfleri kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bu uzun sürmemiş Türkiye’nin de latin alfabesine geçmesini bir tehlike olarak değerlendiren Sovyet yönetimi diğer Türk yurtlarında olduğu gibi 1940’lardan sonra yeniden Kiril Alfabesini zorla kabul ettirmiştir.
1925-1979 İran’da Pehlevi Hanedanı dönemi.
1925-1979 İran’ın Türkleri asimile politikası: Pehleviler döneminde İran’daki Türklere (Azeri Türkleri, Karapapaklar, Kaşkaylar, Türkmenler, Hamseler, Kara papalılar, Geymikler, Şahsevenler, Karadağlılar, Şatrunlular, Delikanlılar, Beybağlılar, Bocağcılatlar, Halaçlar, Karaylar, Timurtaşlar ve Avşarlar) zorla Farsça öğretilmek istenmiş ve Azerbaycan Türkçesi yasaklanmıştır.
Şevket Koçsoy
Yorumlar
Yorum yap