1426) Diyarbakır’daki Gizemli Mithras Tapınağı

Yayin Tarihi 28 Nisan, 2018 
Kategori BASIN-YAYIN

Diyarbakır’daki Mithras Tapınağında İki Koridor Bulundu

Diyarbakır’daki tarihi Zerzevan Kalesi’nde gerçekleştirilen kazılarda bulunan Mithras Tapınağı’nda iki koridor ortaya çıkarıldı.

Kazı Başkanı ve Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Aytaç Coşkun, “Bu tapınağın ayinleri gizli ve sadece belli kriterleri yerine getirenler bu dine kabul ediliyor. Yaptığımız kazılarda Mithras’a açılan iki geçit, iki tane koridor tespit ettik.” dedi.

Çınar ilçesine 13 kilometre uzaklıkta bulunan ve 60 dönümlük alanı kaplayan tarihi Zerzevan Kalesi’nde 2014 yılından beri devam eden kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan yapılar kalenin adını dünyaya duyurdu. Roma İmparatorluğu’nun sınır garnizonu olan ve kayalık bir tepe üzerine kurulu olması nedeniyle geniş bir alanı kontrol eden, stratejik bir öneme sahip kalede yapılan çalışmalarda elde edilen buluntuların milattan sonra 3. yüzyıla kadar uzandığı tespit edildi.

Dünyada son olarak ortaya çıkarılan ve Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırındaki tek Mithras Tapınağı da Zerzevan Kalesi’nde yapılan kazılarda ortaya çıkarıldı.

image001

Gizemli tapınakta yeni koridorlar

Kazı Başkanı Dr. Aytaç Coşkun, 4 yıl önce başlayan kazılarla birlikte hem Pagan Roma’ya ait hem de Hıristiyan Roma’ya ait yapıları ortaya çıkardıklarını söyledi. Geçtiğimiz yıl ortaya çıkarılan ve Zerzevan Kalesi’nin adını dünyaya duyuran Mithras Tapınağı’nda yeni koridorlar tespit ettiklerini aktaran Coşkun, şunları söyledi:

“Son yıllarda çıkardığımız en önemli yapılardan birisi de Mithras Tapınağı. Mithras, Pagan Roma’da bir gizem dinidir. Çünkü bütün törenleri gizli. Tapınaklar zaten yerin altında, ayinler gizli ve sadece belli kriterleri yerine getirenler bu dine kabul ediliyor. Geçen yıl Mithras’a açılan iki geçit, iki tane koridor tespit ettik. Bu yıl da koridorun açılmasına yönelik çalışacağız. Çünkü Mithras’ta belli mertebeler var. Tahmin ettiğimize göre belli bir sınıftaki insanlar bir koridoru, Mithras’a yeni girecek kişiler de diğer koridoru kullanıyor. Kazılar ilerledikçe bunlarla ilgili en azından soru işaretlerine cevap bulabileceğiz. Zerzevan Kalesi’nde bir yer altı şehri var bir de yer üstü şehri var. Bunu söyleyebiliriz ama yer altı şehrinde 400 kişinin barınabileceği bir yer ortaya çıkardık ve çalışmalar devam ediyor. Bununla birlikte 4 yer daha tespit ettik yer altında. Bir yer altı şehri tespit ettik. Burada da çalışmaları yürüteceğiz.”

Gizemli din

Milattan sonra 2. ve 3. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nda oldukça yaygın olan ve güneş tanrısı olarak kabul edilen Mithras 4. yüzyılda Hıristiyanlığın yayılması ile birlikte önemini kaybetti. Roma İmparatorluğu’nun egemen olduğu bütün topraklarda özellikle askerler arasında yaygın olan dinin törenleri gizli ve dışarıya kapalıydı. Bu dine katılacak kişi 12 eziyeti çekmek ve 7 aşamadan geçmek zorundaydı. Sadece erkeklerin kabul edildiği bu dinde törenler yer altındaki mağaralarda ve tapınaklarda gerçekleştirilirdi. (İHA)

http://arkeofili.com/diyarbakirdaki-mithras-tapinaginda-iki-koridor-bulundu/

 

Diyarbakır’daki Gizemli Mithras Tapınağı:

Yrd. Doç. Dr. Aytaç Coşkun Röportajı

Diyarbakır’ın Çınar ilçesine 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında yer alan ve Roma İmparatorluğu döneminde askeri üs olarak kullanılan Zerzevan Kalesi’nde 2014 yılında başlayan arkeolojik kazılar sürüyor. Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Aytaç Coşkun kazı başkanlığında devam kazılarda bugüne kadar, gözetleme-savunma kulesi, surlar, Mithraeum, yeraltı sığınağı, kilise, askeri-sivil konutlar, yeraltı ibadethanesi, sunaklar, kaya mezarları, su kanalları bulundu.

image002

Zerzevan Kalesi, havadan görünüm. F: Zerzevan Kalesi Kazı Arşivi

Diyarbakır-Mardin karayolu üzerinde, ana yolun hemen kenarında yer alan Roma Dönemi askeri yerleşimi olan Zerzevan Kalesi’nde son olarak, Roma döneminde gizemli bir din olan Mithras dinine ait bir yeraltı tapınağı bulundu.

Diyarbakır’daki Zerzevan Kalesi kazılarında bulunan bu gizemli Roma dininin izlerine ve tapınağa dair tüm merak ettiklerimizi kazı başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun’a sorduk.

Zerzevan Kalesi kazılarından biraz bahsedebilir misiniz? Ne gibi bilgilere ulaştınız ve neleri araştırıyorsunuz?

Roma İmparatorluğu’nun doğudaki en uç sınırını oluşturan Anadolu’nun güneydoğusu ekonomik, siyasi ve stratejik açıdan her zaman önemini korumuş, bu coğrafyada hakimiyet kurmak için dönemin iki büyük gücü Roma ve Parth/Sasaniler büyük mücadele vermiştir. Kilit noktada yer alan ve Roma’nın askeri yerleşimi olan Zerzevan Kalesi’nde (Samachi) yeni başlayan çalışmalar, bölgenin Roma Dönemi’nin aydınlanması açısından oldukça önemli bir rol üstlenmektedir. Yerleşim konumu itibariyle bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu ve askeri güzergah üzerinde, geniş bir alanı kontrol altında tutan, stratejik bir Roma sınır garnizonudur.

Diyarbakır ili, Çınar ilçesinde yer alan Zerzevan Kalesi arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmaları 2014 yılından bu yana gerçekleştirilmektedir. Diyarbakır-Mardin karayolu üzerinde, ana yolun hemen kenarında yer alan Roma Dönemi askeri yerleşimde yeni yapılar da ortaya çıkarılarak, gözetleme-savunma kulesi, surlar, Mithraeum, yeraltı sığınağı, kilise, askeri-sivil konutlar, yeraltı ibadethanesi, sunaklar, kaya mezarları, su kanallarında çalışmalar yürütülmüştür.

image003

Tonozlu Sarnıçlar. F: Zerzevan Kalesi Kazı Arşivi

2016 yılında Mithras dinine ait bir yeraltı tapınağı bulmuş olabileceğinizi belirtmiştiniz, bu yıl ise bunun kesinleştiğini duyurdunuz. Söz konusu yapının Mithras dinine ait olduğunu nasıl belirlediniz?

Yeraltına ana kaya oyularak inşa edilen tek girişli yapı, 7 metre uzunluğunda, 5 metre genişliğinde, 2,5 metre yüksekliğindedir. Yapının doğu duvarında ana kayaya oyulmuş sütunlar ve ortada büyük, yanlarda iki küçük niş bulunmaktadır. Ortadaki büyük niş etrafındaki iki sütunun üzerinden yükselen kuşak üzerinde boya kalıntıları izlenebilmektedir. Muhtemelen söz konusu kuşakta Mithras’a ait semboller bulunmaktaydı. Mithras’ın boğayı kurban ettiği sahnenin yer aldığı plaka da yine bu ortadaki büyük nişe konulmaktaydı. Ayrıca doğu duvarda ışın tacı motifi de günümüze kadar korunmuştur. Küçük nişlerden birisinde oldukça düzgün oyulmuş su çanağı ve hemen önünde yapının zemininde havuz bulunmaktadır. Su çanağı ile havuz duvarın içinden geçen bir kanal ile bağlantılıdır ve Mithras dini törenlerinde su ya da boğa kanı kullanıldığı bilinmektedir. Ayrıca tavan kısmında simetrik olarak yapılmış dört adet hayvan bağlama yeri de bulunmaktadır. Bağlama yerleri Mithras ayinlerinde boğanın kurban edilmesi için kullanılmış olmalıdır. Yapının giriş kapısında ise yazıt ve semboller açık bir şekilde görülmektedir. Hıristiyanlığın yayılması ile birlikte Mithraeum kiliseye dönüştürülmüş, Zerzevan Kalesi 639 yılında İslam ordularının bölgeyi fethi ile birlikte terk edildikten sonra da barınak olarak kullanılmış ve yapı tahrip edilmiştir.

image004

Zerzevan Kalesi Mithraeum. F: Zerzevan Kalesi Kazı Arşivi

Mithras dini tam olarak nedir? Herhangi bir yazılı kaynağımız var mı?

Pers kökenli olan tanrı Mithras “anlaşma ve dostluk” kavramlarının tanrısıdır, “aracılık eden” anlamına gelir. Mithras güneş tanrısıdır ve kültü güneş tapınımına dayanır. Ayrıca ışığın, savaşın, adaletin ve inancın da simgesidir. Öğretisi dünyanın yaratılışı üzerinedir ve evreni kontrol eden tanrı olarak da bilinir. Mithras dinine katılacak kişi on iki eziyeti çekmek zorundadır. Sadece erkeklerin kabul edildiği bu dine katılanlar yedi aşamadan geçmektedirler. Dinsel törenleri gizli ve dışarıya kapalı olan Mithras’a ait yazılı bir kaynak bulunmamaktadır ve bu konudaki bilgileri arkeolojik kalıntılar sayesinde elde edilmektedir.

image005

Zerzevan Kalesi Mithraeum. F: Zerzevan Kalesi Kazı Arşivi

Mithras dinine kimler mensuptu? Ne zamana kadar etkisini sürdürmüştür ve etkisi nereleri kapsamaktadır?

Mithras gizem dini Roma’nın egemen olduğu bütün topraklarda özellikle askerler ve tüccarlar arasında oldukça yaygındır. MS 2. ve 3. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nda etkili olmuş, MS 4. yüzyılda Hıristiyanlığın yayılmasıyla birlikte ise önemini kaybetmiştir.

image006

Zerzevan Kalesi Mithraeum. F: Zerzevan Kalesi Kazı Arşivi

Zerzevan Kalesi’nde bulunan Mithras tapınağı, bu dini anlamamızda ne gibi katkılar sağlayabilir?

Yapı, Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırında tespit edilen önemli bir Mithraeumdur. Yapının ortaya çıkarılması, törenleri büyük bir gizlilik içinde ve dışarıya kapalı yapılan dinin öğretilerinin anlaşılması, yayılımının belirlenmesi, Mithras yapılarının mimarisinin açıklanması açısından önemlidir.

image007

Kilise. F: Zerzevan Kalesi Kazı Arşivi

Türkiye’de bu dine ait başka kalıntı ya da izler var mı? Varsa nerede, yoksa neden yok?

Türkiye’de birçok alanda Mithras ile ilgili arkeolojik izler tespit edilmesine rağmen, tapınım mekanı olarak Gaziantep Doliche’de doğal iki mağaradaki Mithraeumlar ortaya çıkarılmıştır.

Mithras dini ibadet yerleri genellikle yeraltı tapınağı şeklinde mi oluyor?

Törenler yeraltında mağaralarda ve tapınaklarda gerçekleştirilmektedir, ayrıca bütün ayinleri büyük bir gizlilik içinde yapılmaktadır.

image008

Güney kule ve geçit. F: Zerzevan Kalesi Kazı Arşivi

Roma imparatorluğunda resmi din olarak Hıristiyanlığı ilan eden Theodosius’un Mithras dininin yok olmasında bir etkisi var mı?

Hıristiyanlığın yayılması ve resmi din olması ile birlikte bütün Mithraeumlar kiliseye dönüştürülmüş, Hıristiyanlık için büyük rakip olan Mithras dinine ait izler de büyük oranda bu dönemde yok edilmiştir.

Çok teşekkürler.

http://arkeofili.com/diyarbakirdaki-gizemli-mithras-tapinagi-doc-dr-aytac-coskun-roportaji/

 

 

 

Paylaş:

Yorumlar

Yorum yap