1279) Hazar Denizinin Statüsü Hazırlanıyor
Yayin Tarihi 25 Nisan, 2014
Kategori AZERBAYCAN SAYFASI, BASIN-YAYIN
Hazar denizinin statüsü hazırlanıyor
22 Nisan’da Moskova’da Rusya, Azerbaycan, İran, Kazakistan ve Türkmenistan Dışişleri bakanlarının katılımı ile konferans yapıldı. Bakanlar Hazar ülkelerinin bu yılın sonbaharında Astrahan kentinde yapılacak zirve toplantısının gündemini ve sonuç belgelerinin taslaklarını görüştüler. 4 milyar ton kesinleşmiş yakıt rezervi ve 900 tür balığın yaşadığı Hazar Denizi’nin statüsüne ilişkin Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Moskova konferansında Hazar Denizi’nin hukuksal statüsüne ilişkin sözleşmenin maddelerinin temelini oluşturacak prensiplerin önemli kısmı üstünde mutabakata varıldığını, Hazar denizi sularının bölünmesi konusunda ilerlemeler elde edildiğini açıkladı. Rusyanın Sesi Radyosu’nda Vladimir Sajin imzası ile yayınlanan haber şöyle: Hazar denizi doğal hazine. Tahmin edildiğine göre bu bölgede 18 milyar ton sanal yakıt bulunuyor. Bölgede yaklaşık 4 milyar ton yakıt bulunduğu kesin olarak ispatlandı. Böylelikle Hazar bölgesi petrol ve doğalgaz rezervleri bakımından Basra Körfezinden sonra ikinci sırayı tutuyor. Denizde 900 tür kadar balıklar, bu arada mersin morinası, çığa balığı ve mersin balığı gibi değerli balıklar yaşıyor. Hazar denizi, dünyanın havyar üretim merkezidir. Havyarın bedeli petrolün bedelinden kat kat daha büyüktür. Hazar bölgesi “Kuzey-Güney” ve “Batı-Doğu” yönlerinde su yolları kavşağı olarak büyük önem taşıyor.
Bu bağlamda Hazar bölgesinin problemleri konulu görüşmeler politik, ekonomik ve hukuksal bakımdan güçlükle geçiyor. Bu görüşmelerin bir kaç aşaması geride kaldı. İlk aşama görüşmelerin Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra yeni Hazar ülkelerinin oluşması ile ilişiği vardı.
İkinci aşama göüşmelerde beş ülke Hazar denizinin bir göl olduğu kanısında birleşti. Bölgenin coğrafik durumu ve doğal kaynakları hesaba alınarak yalnız sahil ülkelerinin bu göl üzerinde hak iddia edebildikleri kanısına varıldı. Hazar denizinin özel hukuksal statüsü sözü geçen devletler tarafından belirlenmelidir.
Görüşmelerin üçüncü aşamasında Hazar denizinin yeni hukuksal statüsü ile ilgili belgeler üzerinde çalışmalar gerçekleştirildi. Bu aşama en sürekli olup 20 yıldan fazladır devam ediyor. Bildirildiğine göre yeni antlaşmanın metni %80-%85 oranında hazırdır. Bugün ise Sovyetler Birliği ile İran arasında 1921 ve 1940 yıllarında bağlanan antlaşmalar geçerliğini koruyor. Fakat şimdi büyük önem kazanan sorunlar, bu arada Hazar denizinin bölünmesi, doğal kaynakların kullanılması, askeri faaliyetler, tranzit işlemleri ve çevreyi koruma gibi sorunlar bu antlaşmaların kapsamında değildir.
2003 yılında Rusya, Kazakistan ve Azerbaycan arasında bazı ikili anlaşmalar bağlanmıştır. Bu belgelerde denizin yatağı ve doğal kaynaklarının bölünmesi, su yüzeyinin ise ortak kullanımda kalması öngörüldü. Üç ülke tarafından Hazar denizinin yatağının ortak sınırı olan kesimlerinin sınırlarını belirleyen anlaşma imzalandı. Üç ülke arasında tüm pürüzlü sorunlar çözüldü.
İran ise Hazar denizi konulu ikili anlaşmaların yasallığını kabul etmiyor ve deniz yatağının ve su yüzeyinin eşit milli sektörlere bölünmesinde ısrar ediyor. Yani her devlet tüm bunların 20-sine sahip olacak. Şimdi İran deniz yatağının %13 kadarına sahiptir. Doğubilimci İrina Fedorova bu hususta şunu söyledi:
Hazar denizinin statüsüne ilişkin Sözleşmenin bağlanması yolunda başlıca engel, Hazar denizinin nasıl bölünmesi gerektiği hususundaki münakaşalardır. Azerbayçan ile Türkmesintan arasında ve Azerbaycan,Türkmesintan ve İran arasında konsensüsün olmaması, ortak belgenin hazırlanmasını engelliyor. Bunun için yakın gelecekte bu bakımdan ciddi ilerlemelerin elde edilmesi beklenemez.
Böyle olmakla beraber bazı ilerlemeler artık elde edildi. Bu arada Hazar denizinde deniz ortamının korunmasına ilişkin sözleşme, denizde güvenlik alanında işbirliği yapılmasına ilişkin anlaşma ve ekoloji ve balıkçılık konulu belgeler onaylandı.
Moskova’da düzenlenen konferansta ayrıca üçünü ülkelerin varlığı gibi sorun görüşüldü. Sergey Lavrov 5 Hazar ülkesinin Hazar bölgesinde güvenlik için sorumluluk taşıdığını özel olarak belirtti. Hazar denizinin hukuksal statüsüne ilişkin Sözleşmeye gelince Astrahan kentinde zirve toplantısı yapılacağı zamana doğru pekçok sorunların artık çözülmüş olacağı ümit ediliyor.
http://turkkazak.com/site/?p=36870
Yorumlar
Yorum yap