107) MAYA DİLLERİ VE ÖN TÜRKÇE

Yayin Tarihi 30 Ocak, 2008 
Kategori TÜRK DÜNYASI

 

Maya dilleri ve ön Türkçe

 

 

image001138.jpg  Ön-Türkçe olarak adlandırılan Orta ve Doğu Asya Türkçe’sinin birçok ağız ve lehçeleri bulunur. Bunlardan başlıcaları Uygur, Mançu (Kore), Hyung-Nu, Çukçi, Yakut, Tunguz ve Aynu lehçeleridir. Tüm bu ağızları Haluk Tanju “Tunçderililer” adlı bir kitapta incelemiştir. Bu ana lehçe ve ağızları konuşan Türk toplumlarının adlarına bazı örnekler sunayım: Hun, Özbek, Tatar, Peçenek, Balkır, Atasuan, Türkmen, Altay, Buryat, Evenk, Hazar, Tacik, Gilyak, Aluç..
  Amerika’da konuşulan diller ise çok değişik isimler altında bilinmektedir. Bunlardan bazıları: Yurok, Mohowk, Yana, Çukatek, Tikuie, Yağhan, Yuçi, Kayapa, Kişe, Takana, Nonuya, Taos…..vs.

  Maya Dilleri
  Maya dilleri ise bir kök dil olan Proto-Maya dilinden türediği bilinir. Bu Proto-Maya dilini yandaki resimde görebilirsiniz.
  Ön-Türkçe’den türeyen dil guruplarından Proto-Maya dili sadece bir tanesidir. Diğer önemli guruplar: Eurasiatic olarak adlandırılmış olan büyük dil gurubuna Altay, Ural, Hind-Avrupa, Na-Dene ve Dravidian dil gurupları girer. Ayrıca Afroasiatic adı ile bilinen kuzey Afrika ve Mezopotamya dil gurupları arasında Sümer, Babil, Asur, Hitit, İskit, Hami ve Sami dilleri girer. Bunların da kökeni Ön-Türkçe’dir.
  İlginç bir dil ilişkisi olarak Asya dilleri olan Çin-Tibet dilleri ile bazı Kafkas dillerinin, Bask ve Buruşaski dillerinin ve Kuzey Amerika dil gurubu olarak bilinen Na-Dene dillerinin yakın akraba oldukları gerçeğidir. Ayrıca Bask dili ile kuzey Afrika Berber ve Tuareg dilleri arasında ilişkiler gösterilmiştir.
  Burada Maya dillerinden Bazı Maya sözcüklerini ve onların parantez içinde Türkçe karşılıklarını sunmak istiyorum. (Kaynak: Saim Ali Dilemre “Genel Dil Bilgisine Bakış, Birinci Kitap”)

  Ahau (ağa, yönetici), Baat (balta), Ça (çam), Çetun (çetin), Çol (çolak), Kutz (kuş), İçil (içinde), İş (dişi), Kaşnak (kuşak), Kin (gün), Kiniş (güneş), Kişe (kişi), Koça (koca, büyük, yaşlı), Kul (kul), Naa (ana), Na (ev), Ol (olmak), Tamazkal (hamam), Tepek (tepe), Top (toplamak), Toz (toz), Tul (tolu, dolu), Tulan (dolgun), Tup (dip), Tzekel (çakıl), Ueez (uyuz), Uiş (işemek), Ul (Ulaşmak), Uy (oy), Yaş (taze,yaş), Yaşıl (yeşil).

  Size hem anlam hem de telaffuz olarak çok yakın olan tam 31 sözcük sundum. Maya halkının binlerce yıl önce Asya kıtasından

halen ortak olması tesadüf ile açıklanamaz. Anlaşılan odur ki Proto-Maya dili Ön-Türkçe’dir. Sadece dil ilişkileri değil, aynı zamanda genetik araştırmalar bu ilişkiyi kanıtlamaktadırlar. Şu sitede: http://www.newscientist.com/article/dn11178?DCMP=NLC-nletter&nsref=dn11178
  Asya’nın doğu bölgesinden Bering boğazını aşarak Amerika kıtasına yapılmış olan göçlerin genetik olarak saptandığı anlatılmaktadır.
  Ayrıca “Aleut adaları” diye bilinen Asya ile Amerika arasındaki takım adaları Türkçe “Alauç” olup Ala-Uç şeklinde ayrıldığında “Beyaz UÇ” demektir. Zira, “al” sözü bugün kullanılan anlamıyla “kırmızı” demek olmayıp Ön-Türkçe “Beyaz” demektir. Zamanla karlı bölgelere ve beyaz tepelere “al” denmiş, daha sonraları “yükseklik” kavramı öne çıkarak bayrak rengi olarak değişikliğe uğramıştır. Nitekim Latince “alba” = yüksekte duran, demektir. Arnavutluğa “albania” ve arnavutlara “albanian” denmesi bu Ön-Türkçe kök sözcükten türer.

Bu örnek, sözcüklerin zaman içinde nasıl anlam kaymalarına tabi olabildiklerini ve ne derece tanınmaz hale dönüştüklerini çok güzel göstermektedir. Aynı durum özel isimlerde de olmuştur. Örneğin, Maya halklarından bir gurup “Kiche Maya” diye bilinir. Oysa ki “kiche” Türkçe “kişi” demektir ve “KicheMaya” doğrudan “Maya insanı” anlamını taşımaktadır.

  Kişe Maya halkını yöneten ve onları İspanyol saldırısından koruyan son yönetici, yaklaşık MS 1500 yılında doğmuş “Tekun Uman” idi. 1524 yılında İspanyol saldırgan (konkiestador) Pedro de Alvaro tarafından 24 yaşında katledilmiştir. Tekun Uman adını şu şekilde açıklayabiliriz.
Tekun = Tekin demektir ve genelde genç Türk prenslerine verilen addır. Tek kök sözcüğü de ilk prens olduğuna işarettir.
Uman = Ön-Türkçe “Gelen misafir” demektir. (Kaynak: Divan-i Lügat-it Türk) Şu halde Tekun Uman “Gelen ilk misafir” olmaktadır. Burada doğan çocuğun bir mal olmadığı ve sadece bir misafir olduğu vurgulanmaktadır ki, Ön-Türklerin bilgeliğine güzel bir örnektir.

Doç. Dr. Haluk BERKMEN

 

 

Paylaş:

Yorumlar

“107) MAYA DİLLERİ VE ÖN TÜRKÇE” yazisina 1 Yorum yapilmis

  1. ferit baltacı yorum tarihi 31 Ocak, 2008 09:12

    Tüm benliğimle inandığım bir gerçek var ;
    Atatürk ün “beşike kasidesi”..Ne mutlu ki , bunun ip uçlarını bu gün Türk bilim adamları ortaya çıkarmaya başladılar..
    Bundan sonra , sömürgeci batı güçleri Türk ışığını küllendirmeye çalışsa da bin yılların közü dirilmeye başladı..Bu ışık tüm acuna ülevli nasıl yaşanır bunu yine öğretecek..
    Ben de size iki gözlemimi aktarayım ;
    İlki El salvador da bir yanardağ var , İLAMATEPEK
    bu ad Türkçe L;R;H sesi önüne bir ünlü gelmesinden dolayı limon yerine ilimon dendiği gibi Bu yanardağın adı günümüz Türkçesiyle
    LAMATEPESİ Lama da geyik-at benzeri hayvanın adı
    İkincisi, Ankara ya gösteri için gelen bir kızılderiliye ayağında ki hal hal için ne dersiniz dedik . khal khal genizden hal hal dedi..
    bende bu Türkçe bizde hal hal deriz demiştim..
    Yarınlar yüksek Türk uygarlığının yeniden ışımasına gebedir.
    öncelikle ve bu arada varlığımıza saldıran sömürgecileri ve işbirlikçilerini yeniden tepelememiz gerekiyor
    kalın sağlıcakla
    ferit baltacı

Yorum yap