1009) Antik Çağ Kaynaklarında İskitler
Yayin Tarihi 13 Nisan, 2019
Kategori TÜRK DÜNYASI
ANTİK ÇAĞ KAYNAKLARINDA İSKİTLER
(M.Ö. VIII (?) -III)
Türk olarak tanımlanan ve Avrupa’da Tuna’dan Çin’in batı sınırlarına kadar
uzanan ve yayılan halkların, M.Ö.I. bin yıldaki etnik kökleri İskitler’e
bağlanmaktadır. Antik
kartografyada, Avrupa’nın ortalarından itibaren doğusundan Asya’ya doğru
hareketle Asya’nın önemli kısmı İskitya, kuzey denizi de İskit denizi olarak
gösterilmektedir. Kabul görmüş/geleneksel tarih biliminin araştırmacıları ve
yazarları bugüne kadar İskit tarihini, Indo-Europeen ve Indo-Iranian’ların
tarihi olarak kabul etmişlerdir. Yakın zamanda bu yaklaşımın, yeni bulgular ve
belgelerle değişmeye başladığını; İskitler’in Türk dilli ve etnonimli bir halk
olduğunu ortaya koyan bilimsel çalışmaların yayınlandığını, yayınlanmaya da
devam ettiğini belirtmek gerekir.
i Bizzat İskitler, Dnyepr civarındaki mevcudiyetlerini Herodot’tan bin yıl öncesine bağlamaktadırlar. Dolayısıyla Homeros’da geçen “süt içen, kısrak besleyenler” ibaresi (Ilyada,XIII, 1-7) elbette İskitler’e işaret etmektedir (GRAKOV, s.43).
Grek kaynaklarının onları tanımlarken kullandığı ‘İskit’ adı, dar anlamda hakimiyet altına aldığı toplulukların üzerinde egemenlik kuran kabilenin etnik adı; geniş anlamda ise bu egemenliğin altında yaşayan kabileler/halklar konfederasyonuna verilen ve tüm bu halkları tanımlayan üst kimlik adıdır
ii. Grekler’in ‘İskit’ dedikleri bu halk/halklara kendileri ‘Skoloti’; Persler ‘Saka, Skudra, Şkudra, İşkudra’; Asurîler ‘Aşguzai, Işguzai’diyorlardı. Rus araştırmacı Drozdov ise onların kendilerine ‘As’ dediklerini belirtmiştir
iii.Klasik çağ Ion literatüründe Homeros, İskitler hakkında bilgi veren ilk yazarlardan biridir. Iliad adlı manzum eserinde İskitler’den; kısrak sağan, kısrak sütü içen (Hippemolgo) dürüst insanlar olarak bahsederiv. Iliad’ın devamı niteliğindeki eseri Odysseia’da ise, Ukrayna ve Kırım bozkırlarındaki Kimmerler’i, İskitler’in hem çağdaşı hem de selefleri olarak gördüğünü ifade eden dizeleri vardır. VIII. Yüzyıl yazarlarından Hesiodos, kısrak sütü sağıp- içen bu yılkı çobanlarını ‘İskitler’ olarak tanımlamaktadır.v. Miletos’lu Hekaitos Yeryüzünün Tasviri adlı eserinde, VII. ve VI. Yüzyılda İskitler’in Kimmerler’in topraklarına yönelttikleri saldırılardan bahseder.
Bodrum’lu Herodotos (M.Ö. 484-425) eserinde (Istoriae) İskitler hakkında detaylıbilgiler vermiş olup, bilhassa eserin ‘Melpomene’ adını taşıyan dördüncü bölümündeki bilgiler daha detaylıdır. Bu bölümde, İskitler’in kökeni, İskitya coğrafyası, sınır komşuları, savaşları, toplumsal hayatları ve yaşam şekilleri, inançları vs. konusunda geniş bilgi verir.
Arkeolojik çalışmalar ve bulgular da Herodotos’un yazdıklarının doğru olduğunu kanıtlamaktadır.
vi. Herodotos’un çağdaşı Midilli’li Thukydides, İskitya’nın Avrupa’ya doğru uzanan toprakları ile Don nehri ötesini biliyordu. Thukydides, demiri bulanların İskitler olduğunu belirten ve yaşam tarzlarını yansıtan İskitya adlı bir eser yazmıştır. Elde kalan ve bugüne ulaşan bazı pasajlar dışında, eserinin tamamı günümüze kadar ulaşamamıştır.
Tıp biliminin babası olan Hippokrates (460-377) Hava, Su ve Yerler Üzerine isimli eserinde İskitler’in fizikî yapıları ve yaşam biçimleri hakkında detaylı bilgiler vermektedir. Tragedya şairlerinden Sophokles, Euripides ve Aeschylus İskit ülkesi ve İskitler’e yer veren trajediler kaleme almışlardır. Aeschylus (525-456), Zincire Vurulmuş Prometheus’ nda, İskitler’in Azak denizi civarında yaşadıklarını, Kafkasya’nın İskitler’in sefer yolu olduğunu ve Anadolu topraklarında Kızılırmak’ın doğusunda yaşayanların İskitler’e bağlı olduklarını vurgulamıştır vii.. Atina’lı Ksenophon da(M.Ö. 430-357), Kyros’un Anabasisi adlı eserinde Doğu Anadolu’daki İskit varlığına işaret etmektedir.
viii. Aristoteles (M.Ö. 384-322), Hayvanlar kitabında koyunları anlatırken, İskitler ve Sarmatlar’dan bahseder
ix. Komedi yazarı Aristophanes (450-385), Atina’da paralı asker ve polis olarak görev yapan okçu İskitler hakkında bilgiler verir. Tarihçi ve Etnografi bilgini Ephore (405-330), İskitler’in yaşadıkları yerler hakkında bilgi vererek, onları mümtaz bir yere oturtur ve Sarmatlar (Savromatlar) ile İskitler’in geleneklerinin dikkat çekici karşılaştırmasını da sunar. Pek çok klasik dönem kaynakları, İskitler ile Sarmatlar’ın, Kimmerler’in, Massagetler’in, Thyssagetler’in, Sakalar’ın, Alanlar’ın, Avarlar’ın; birbirinin halefi veya selefi olmak üzere aynı dili konuşan, aynı geleneklere sahip aynı halklar oldukları konusunda hemfikirdirler
x. Bu grupların klasik dönem Anadolu ve Avrupa halklarının önemli bir kısmının kökenini oluşturduğuna dair bulgular ve bilgiler ortaya çıkmıştır ve devam eden bilimsel araştırmalar ileride bu konuya daha fazla katkı sunacaktır.
Sibel ZEREN Araştırmacı Tarihçi
ii Grekler ‘İskit’ adına ilk defa Hesiodos’un bıraktığı
bölük-pörçük bilgilerde rastlamışlardır ve bu bilgiler de Homeros’un yazdıkları
ile örtüşmektedir, GRAKOV, B.N., İskitler, (Rusçadan çeviren: D. Ahsen Batur), Selenge
Yayınları, İstanbul 2006s.43.
iii ZEKİYEV, M.Z., Türklerin ve Tatarların Kökeni, (Rusçadan çeviren: D. Ahsen
Batur), Selenge Yayınları, İstanbul 2017, s.144-145.
iv HOMEROS, İlyada, (Çe.: A. Erhat-A. Kadir), Can yayınları, İstanbul, 1989, s.
298
v GRAKOV, s.15-17.
vi DURMUŞ, İlhami, İskitler, TKAE Yayınları, Ankara,
1993, s.5-6.
vii Geniş bilgi için bkz. Peri Aeron hydaton Topon, (çev. S. Sandalcı), Eski
Yunan Eserleri Serisi, Kaktus Filoloji Grubu, Atina 1993
viii GRAKOV, s. 18-19; DURMUŞ,İlhami, a.g.e., s. 7-9, 53-54; bilgi için ayrıca.
MEMİŞ, Ekrem, İskitlerin Tarihi, Çizgi Kitapevi, Konya, 2005
ix ARISTOTLE, The Complete Aristotle, (Part 4): Animal Physics, On the Generation
of Animals (5 Books), (trans. by A. Platt)./ ebooks.adelaide.edu.au/a/aristotle,
p.1580.
x Drozdov: “antik Avrupa’nın kabile ve insan isimlerinin, ethnonymic analizinde,
bunların eski Türkçe kökenli olduğunun görüldüğünü, buradan eski zamanların bir
bölümünde Avrupa’nın Türk dilinin etkisinde olduğu sonucunun çıktığını belirtmektedir,
DROZDOV, Yu.N.,Türkic-lingual Period Of European History,Moscow,
(Yaroslav, “Letter”), 2011
Yorumlar
Yorum yap