165) YOKSULLUĞUN KOBAYLARI!

9 yıl önce sadece 24 kişiydiler. Çünkü kimse, ‘kobay olurum’ korkusuyla, eşdeğer ilaçların etkilerinin vücutlarında test edilmesine sıcak bakmıyordu… Şimdi paraya ihtiyacı olanlar denek olmak için neredeyse sıraya giriyor. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hakan Çetinsaya: “İyi Klinik Uygulama Merkezi’ndeki çalışmalara katılan deneklerin sayısı 12 bin oldu… Denekler 10 günlük test için 200 TL alıyor. Aile üyelerini de merkeze yönlendiriyor…”

Milliyet gazetesinden Ayşegül Aydoğan Atakan’ın haberine göre, kimi işsiz kaldığında, kimi yan gelire ihtiyacı olduğunda başvuruyor buraya. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hakan Çetinsaya İyi Klinik Uygulama (İKU) Merkezi’nde sürdürülen “ilaç biyoeşdeğerlik” çalışmalarına katılan deneklerin sayısı her geçen gün artıyor. 10 yıl öncesine kadar “Kobay mı olacağız?” endişesiyle çalışmalara mesafeli bakanlar, bugün ilaç çalışmalarına katılabilmek için adeta sıraya giriyor. Her ne kadar gelirlerini artırmak için bu yola başvuruyor olsalar da aslında ilaçların ucuzlamasına hizmet ediyorlar.

ERKEKLER YAPIYOR

Merkezin müdürü Prof. Dr. Aydın Erenmemişoğlu, biyoeşdeğerlik çalışmalarına katılan sağlıklı deneklerin son birkaç yılda yaklaşık iki kat arttığına dikkat çekiyor. Önyargıların artık kırıldığını söyleyen Erenmemişoğlu, “Önceden deneğin ailesi endişeyle bizi arıyordu. Ancak 10 yıl boyunca yaptığımız işin niteliğini öğrendiklerinden bu önyargılar artık yok” diyor.

“İŞSİZLER ÇOĞUNLUKTA” 

Denekler, çok ince eleyip sık dokunan özel tetkiklerin ardından seçilip kabul ediliyor. Sıklıkla sağlıklı erkeklerin tercih edildiği çalışmalarda kadınların biraz geri planda kalmasının nedenlerinden biri aylık adet döngüleri… Çünkü çalışma boyunca metabolizmanın aynı kalması gerekiyor. Bu nedenle çalışmalara katılan kadınların oranı yüzde 1′i geçmiyor.

Prof. Dr. Erenmemişoğlu, denekler arasında üniversite öğrencilerinin ve işsizlerin çoğunluğu oluşturduğunu belirtiyor. Her meslek grubundan, sıklıkla yan gelir elde etmek isteyenlerin başvurduğunu söylüyor. Dokuz yıl önce 24 kişiyle başlayan denek sayısının bu yıl 12 bini bulduğunu anlatan Prof. Erenmemişoğlu, etik olarak “elde edilen gelirin geçim kapısı haline getirilmemesi” karşılığında adayları kabul ettiklerini vurguluyor:

“Buradan alınan para cep harçlığı ya da yan gelir olabilir. Ama işşiz biri için önemli bir para tabii. Alınan ücret çalışma süresine göre değişiyor. Kimi çalışma 10 günde bitiyor, denek 200 lira alıyor. Kimi çalışma 20 gün sürüyor 500 lira alınıyor; kimisi de 1,5 ayda bitiyor 1000 lira alınıyor.”

Şehir dışından dahi başvuranların olduğunu söyleyen Prof. Erenmemişoğlu, “Ama kabul etmiyoruz çünkü deneklerin her an kontrolümüz altında olması gerekiyor. Telefonla arayanlar oluyor ve çok yüksek miktarda para verildiğini zannediyorlar. Zaman zaman ‘5 bin euro’luk çalışma varmış, ne zaman?’ diye soruyorlar” diye konuşuyor. Denek başvurularının her geçen gün arttığını kaydeden Prof. Erenmemişoğlu, bazı deneklerin amcalarını, dayılarını, komşusunu, torununu yönlendirdiğini, denek olmak için bekleyenlerin sık sık aradıklarını da sözlerine ekliyor.

“KÜÇÜK DOZLAR ALIYORLAR”

İlaç biyoeşdeğerlik çalışması, aynı etken maddeyi içeren iki ayrı ilacın kıyaslanması anlamına geliyor. Bu çalışma kapsamında aynı etken maddeyi taşıyan iki ayrı ilacın etkinliği sağlıklı gönüllüler üzerinde deneniyor. Tansiyon ilacından alerji ilacına kadar pek çok alanda piyasaya çıkacak olan eşdeğer ilaç, çok küçük dozlarda deneklere uygulanıyor ve kan değerlerine bakılarak ilaçtaki etken maddenin etkinliği, var olan ilaçla karşılaştırılıyor.

SİGORTALANIYORLAR

Denek olmak kolay değil! Deneklerde aranan özellikler bir hayli fazla ve dikkat çekici. Adaylar öncelikle yapılacak çalışmalarla ilgili detaylı bilgilendiriliyor. Daha sonra denek olmak isteyenler, onay belgesini imzaladıktan sonra kabul ediliyor. Deneğin yüzde yüz sağlıklı olması ve ilaç kullanmaması temel şart. Bunun için denek detaylı bir check up’tan geçiyor. Sonuç olumluysa davet ediliyor. Çok sigara, çay, kahve içen kişiler tercih edilmiyor. Çünkü tüm bunlar metabolizmayı hızlandırıp, ilaçların hızlı parçalanmasına yol açıyor. Alkol ve uyuşturucu zaten yasak.

Greyfurt ve sakız yasak

En önemli şartlardan biri greyfurt suyunun içilmemesi. Greyfurt suyu bazı ilaçların karaciğerde parçalanmasını engelliyor ve sonuçların yanlış çıkmasına yol açıyor. Sakız çiğnemek de mide-bağırsak hareketlerini etkilediği ve ağızda tükürük salgısını artırıp sindirim faaliyetini hızlandırdığı için yasak. Ayrıca metabolizmayı çok hızlandıran futbol oynama, ağır egzersiz yapma gibi faaliyetlerden uzak durmak da deneklerin uyması gereken kurallardan. Denekler çalışmadan doğacak risklere karşı da sigortalanıyor.

Dünya Bülteni / Haber Merkezi